نقطه گذاری، نگاره ها و نشانه ها در نسخه خطی «ترجمه فارسی تورات»(747 هـ. ق.)

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مقاله 2، دوره 1، شماره 2، اسفند 1395، صفحه 29-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن محمدی فشارکی¹؛ فاطمه قیومیان محمدی²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

²دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

نقطه­گذاری­ها و کاربرد نشانه­های نسخ از مسائلی است که در بررسی نسخه­های خطی و نسخه­شناسی باید بدان دقت شود. بدیهی است که توجه به این نشانه­ها و دانستن معنا و مفهومشان در بسیاری از موارد می­تواند حقایقی را دربارة کتاب و کاتب مکشوف کند. استخراج، دسته­بندی، تحلیل و بررسی این نشانه­ها در نسخ خطی موجود، نخستین گامی است که برای تبیین کارکردهای نشانه­ها در امر کتابت و نسخه­نویسی و به تبع آن، تکمیل این مبحث در علم نسخه­شناسی، مفید خواهد بود و به تعیین سابقه به­کارگیری رموز و علائم در تاریخ نسخه­نویسی خواهد انجامید. با همین هدف، در این مقاله، نشانه­ها و نگاره‌های به‌کاررفته در کتابت نسخه «ترجمه فارسی تورات»(مجلس 5178) استخراج و در چند دسته ارائه شده­است: 1-نقطه­گذاری­ها، 2-نگاره­ها، 3- قرمز نوشته­ها و 4-حاشیه نوشته­ها. در این نوشتار موارد به­کارگیری هر دسته از این نشانه­ها بررسی و تبیین شده­است.
 

کلیدواژه‌ها

نسخه شناسی؛ نشانه شناسی؛ نقطه گذاری؛ نگاره‌ها.‌

مراجع

1- افشار، ایرج. (1380). «سه نقطه­ها». نامة بهارستان. سال 2(پاییز و زمستان 1380)، شمارة 2، دفتر 4، ص.ص. 40-35.

2- افشار، ایرج. (1389). «پاره­های نسخه شناسی». نامة بهارستان، سال 11(1389)، دفتر 16، ص.ص. 246-239.

3- حدود العالم من المشرق الی المغرب. (1340). تصحیح منوچهر ستوده. تهران: دانشگاه تهران.

4- دانش پژوه، محمدتقی. (1341). «ترجمه فارسی ششصد سالة تورات». راهنمای کتاب، س 5 (1341)، ش 7، ص 589.

5- دانی، ابوعمرو عثمان بن سعید. (1407). المحکم فی نقط المصاحف. بیروت: دار الفکر.

6- رودگر، قنبرعلی. «حاشیه و حاشیه­نویسی در نسخه­های خطی (بر اساس متون کهن)». نامة بهارستان، سال 12(1390)، دفتر 18-19، ص.ص. 114-101.

7- سجاوندی، محمد بن طیفور. (1422). الوقف و الإبتدا. محسن هاشم درویش. عمان (اردن): دار المناهج.

8- طبرسی، امین الإسلام. (1406). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.

9- درایتی، مصطفی. (1391). فهرستگان نسخ خطی ایران (فنخا). جلد نهم. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران.

10- مایل هروی، نجیب. (1369). نقد و تصحیح متون (مراحل نسخه­شناسی و شیوه­های تصحیح نسخه­های خطی فارسی). مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.

11- مایل هروی، نجیب. (1372). کتاب­آرایی در تمدن اسلامی. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.

12- همایی، جلال‌الدین. (بی­تا). یادداشت­های پراکندة همایی، نسخه محفوظ در کتابخانة ملی، مجموعة جلال همایی.

13- یاقوت حموی، شهاب‌الدین ابی‌عبدالله. (1376). معجم البلدان. ج 5، بیروت: دارالصادر (1957 م.).

14- وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی به نشانی

http://dlib.ical.ir/faces/search/bibliographic/biblioFullView.jspx?_afPfm=-hl58f202y

15 -“The Masoretes and the Punctuation of Biblical Hebrew”, (2002). British & Foreign Bible Society. )May 2, 2002(. http: //lc.bfbs.org.uk/e107_files/downloads /masoretes.pdf [Last modified: May 21, 2016]

16-Catach, Nina. (1994). La ponctuation (Histoire et système). Paris: Presses universitaires de France.

17-Houston, Keith. (2013). Shady Characters. London: Pinguin.

18-Shaw, Ben. (2011). “Punctuating the Bible”. <http://theaquilareport.com/punctuating-the-bible/> [Last modified: May 10, 2016]

19-Palmer, Mecheal w. (2005). “Punctuation in Ancient Greek Texts, Part I”.<http://greek-language.com/grklinguist/?p=657&> [Last modified: May 21, 2016]