اصل تاخر حادث و آثار آن

فقه و مبانی حقوق اسلامی

مقاله 1، دوره 8، شماره 4 - شماره پیاپی 26، اسفند 1394، صفحه 11-28   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

فقهاء و علمای حقوقی در مباحث متعددی همچون بحث ارث به اصل تاخر حادث استناد کرده­اند. استفاده صحیح از این اصل منوط به تشخیص ماهیت آن و حجیت آثار مترتب بر آن، می­باشد. هر چند برخی این اصل را فاقد اعتبار یا از مصادیق اصل عدم دانسته­اند، اما تطبیق آن بر قاعده استصحاب به صواب نزدیک­تر است. از آنجا که در این اصل، گاهی از اوقات، تاخر در اجزاء زمان و گاهی از اوقات تاخر نسبت به حادثه دیگر اثبات می­شود، با توجه به عقلی بودن عنوان تاخر نسبت به استصحاب عدم حادث، اشکال مثبت بودن این اصل مطرح شده است. همچنین گفته شده این تاخر با اصل عدم تقدم حادثه مسبوق، معارض و نهایتاً فاقد اعتبار شرعی است. نتیجه حاصل در این تحقیق نشان می­دهد قدر متیقن اصل تاخر حادث، ترتب احکام عدم حدوث تا قبل از زمان یقین به حدوث و ترتب احکام حدوث از زمان علم به حدوث است. همچنین اصل تاخر به شکل نسبی معنا ندارد و تنها تاخر به شکل مطلق قابل اجراست ولیکن زمانی که نتیجه این اصل در کنارِ علمِ به اجزاء دیگر قرار بگیرد، موضوعِ حکم شرعی، بر اساس فهم عرفی احراز می­گردد و به نحوی تاخر ثابت می­شود؛ اماره بودن استصحاب، پذیرش لوازم استصحاب حتی در فرض اصل عملی بودن و بنای بر ترکیب در موضوعات احکام، مویدهایی برای اثبات تاخر می­باشند. بنابراین ماده 874 قانون مدنی مطابق شرع و قول مشهور فقهای متقدم است هر چند استثنای مواردی همچون تصادم که اقتضاء برای بقا در آنها مسلم نیست، در این تحقیق مورد تاکید قرار گرفته است.
واژکان کلیدی: اصل تاخر حادث، استصحاب، اصل مثبت، اصل عملی، اماره، اثبات تاخر.

کلیدواژه‌ها

اصل تاخر حادث و آثار آن

مراجع