مبناهای کلامی و تبیین قلمرو دین از دیدگاه شهید مرتضی مطهری و مجتهد شبستری در باب حکومت

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 5، دوره 3، شماره 9، مهر 1395، صفحه 69-97   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محمد ترابی^*

مدیر گروه علوم سیاسی / عضو هیئت علمی دانشگاه ازاد اسلامی واحد قم

چکیده

دیدگاههای متفاوت در عـرصه انـدیشه‌ها و فـلسفه‌ها و سپس تاثیر آن‌ بر‌ اندیشه‌ سیاسی و همچنین بر عمل سیاسی هـمیشه از مـهم ترین و سرنوشت‌سازترین مقوله‌های زندگی بشر بوده است‌ و دین‌ در‌ این میانه در طول تاریخ نقشی ویژه را به خود اخـتصاص داده اسـت. "قلمرو دین" یکی از مباحث مهم و نوپیدای دین پژوهی مدرن و انسان معاصر است که امروزه بخشی از مباحث فلسفه دین و کلام جدید را به خود اختصاص داده است. از طرفی تحولات اجتماعی در ایران که متاثر از دو جریان فکری مهم سنت گرایی و تجدد گرایی بوده و این تحولات یا ریشه در سنت های تاریخی و فرهنگی و بویژه سنت های اسلامی داشته است یا تحت تاثیر تجدد طلبی روشنفکران بوده است. استاد مطهری حکومت را بیت القصیده و زیربنای تعلیمات انبیا بر می شمارد و لذا به پیوند دین و سیاست تاکید دارد و در گفتمان روشنفکری نیز موضع خاصی ارائه شده است. بر این اساس پرسش این پژوهش عبارت است از مبناهای کلامی و نوع رویکرد به قلمرو دین چه تاثیری بر مفهوم حکومت در اندیشه استاد مطهری و مجتهد شبستری داشته است؟ به نظر نگارنده دیدگاه حداکثری به دین در رویکرد استاد مطهری در مقابل دیدگاه حداقلی به دین از منظر مجتهد شبستری به تفاوت در مفهوم حکومت در اندیشه این دو اندیشمند شده است. مقاله برای دستیابی به این هدف از روش تفسیری سود برده و با بررسی آثار دو اندیشمند به ارائه پاسخ پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

دین حداکثری؛ دین حداقلی؛ حکومت؛ هرمنوتیک

مراجع

1. جوادی آملی، عبدالله(1368)، پیرامون وحی ورهبری، تهران: الزهرا.
2. جوادی آملی، عبدالله(1381)، فلسفه حقوق بشر، قم، اسرا.
3. حقیقت، سید صادق(1383)، گونه شناسی ارتباط دین و سیاست در اندیشه سیاسی شیعه، نامه مفید، شماره 44.
4. درخشه، جلال، بازسازی اندیشه دینی وتاثیر آن بر گفتمان سیاسی شیعه در ایران معاصر(با تاکید بر شهید مطهری)مجله دانش سیاسی، بهار وتابستان 1385، شماره 3.
5. عباسی، ولی ا....(1382)، نواندیشی دینی معاصر و قرائت پذیری دین، مجله رواق اندیشه، شماره 20.
6. عباسی ولی الله(1381)، قلمرو دین وانتظار بشر از آن در اراء و اندیشه های شهید مطهری، پژوهشنامه حقوق اسلامی، بهار وتابستان 1381، شماره 6و7
7. کفاشی کاظم آبادی، اکرم(1387)، مبناهای کلامی و اندیشه های سیاسی در گفتمان روشنفکران سکولار مسلمان در ایران بعد از انقلاب اسلامی، پژوهـشنامه‌ انقلاب اسلامی، سال هفتم، شماره 14.
8. واعظی، احمد(1378)، حکومت دینی. قم: نشر مرصاد.
9. مجتهد شبستری، محمد(1383)، قرائت انسانی از دین، تهران: طرح نو.
10. مجتهد شبستری، محمد (1379)، ایمان و آزادی، چاپ سوم، تهران: طرح نو
11. مجتهد شبستری، محمد (1381)، تاملاتی در قرائت انسانی از دین،تهران: طرح نو.
12. مجتهد شبستری، محمد (1390)، نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران: انتشارات طرح تو.
13. مجتهد شبستری، محمد (1381)، هرمنوتیک، کتاب وسنت، چاپ پنجم، تهران: طرح نو.
14. مطهری، مرتضی(1368)، مجموعه آثار، ج3، تهران: انتشارات صدرا.
15. مطهری، مرتضی (1368)، مجموعه آثار، ج4، تهران: انتشارات صدرا.
16. مطهری، مرتضی (1368)، نهضت های اسلامی در صد سال اخیر، تهران: انتشارات صدرا.
17. مطهری، مرتضی (1381)، خاتمیت، تهران: انتشارات صدرا.
18. مطهری، مرتضی (1383)، وحی ونبوت، مجموعه آثار، چاپ یازدهم، تهران: صدرا.
19. مطهری، مرتضی (1377)، ولاء ها و ولایت ها، تهران: انتشارات صدرا.
20. میر، ایرج.رابطه دین و سیاست، تفسیرهای امام مخمد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی از پیوند دین و سیاست، نشر نی، 1380.
21. میر، ایرج (1387)، سکولاریسم اسلامی، نقدی بر دیدگاه روشنفکران مسلمان، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
22. مزینانی، محمد صادق(1383)، ماهیت حکومت نبوی، مجله بازتاب اندیشه، شماره 85.
23. نصری، عبدالله، نگاهی به نقد قرائت رسمی از دین،مجله قبسات، تابستان وپاییز1380، شماره 20و21.
24. عباسی، ولی الله، نو اندیشی دینی معاصر و قرائت پذیری دین،مجله رواق اندیشه، مرداد 1382، شماره 20.