مختصری از امثال و تمثیلات مشترک در مثنوی و ولدنامه

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 9، شماره 31، خرداد 1396، صفحه 117-137   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

امیدوار مالملی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران

چکیده

عنوان این مقاله «مختصری از امثال و تمثیلات مشترک در مثنوی و ولدنامه» است. ولدنامه، اثری است که در قالب مثنوی سروده شده است. این منظومه به تقلید از مثنوی مولوی در تفسیر دقایق عرفانی و اخلاقی همراه با تمثیلات دلکش است، که سلطان ولد تصویری درست از زندگی جسمانی و روحانی مولانا و حالات و مقامات مریدان و مصاحبان او را منعکس می‌کند. از مقایسه مثنوی معنوی با ولدنامه، چنین استنباط می‌شود که شاید سلطان ولد (623-712) اوّلین شاعر صوفی باشد که بعد از مولوی توانست در شعر تمثیلی صوفیانه، روش پدر را سرمشق خود قرار دهد. پس حل بسیاری از مشکلات مثنوی ولدنامه، بویژه تمثیلات آن، به دلالت و هدایت مثنوی مولوی وابسته است و فهم اسرار کلمات و عبارات پسر، جز به وسیله‌ی اطلاعات راه‌گشای پدر، میسّر نیست، به طوری که سایه‌ی پدر را بر تمامی آثار او می‌توان احساس کرد. نگارنده‌ی مقاله کوشیده است این تأثیرپذیری و جلوه‌های مشترک را در تمثیلات این دو اثر معرفی کند. یافته‌های پژوهش نشان‌‌ می‌دهد که تمثیلات مثنوی تجلی گسترده‌ای در ولدنامه یافته است افزون بر اینکه طریقت هر دو صاحب اثر در حوزة ادبیات تمثیلی صریح و منطبق با حقیقت حیات و با استناد به قرآن، احادیث و اقوال پیشینیان است.

کلیدواژه‌ها

مولوی؛ سلطان ولد؛ مثنوی؛ ولدنامه؛ تمثیل

مراجع

قرآن کریم.

1. ‌ابومحبوب، احمد، بهار،1372، «در تمثیل و ارسال مثل»، رشد آموزش ادب فارسی، شماره 32.
2. ثعابی، عبدالملک محمد بن اسماعیل، 1961، التمثیل و المحاضره، مصر: بی‌نا.
3. خاتمی، احمد، 1380، شرح مکشلات تاریخ جهانگشای جوینی، تهران: پایا، چ دوم.
4. ‌دهخدا، علی‌اکبر ، 1377، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
5. -----------، 1370، امثال‌ وحکم، تهران: سپهر، چ هفتم.
6. ذوالفقاری، حسن، بهار 1386، «بررسی ساختار ارسال مثل»، فصل­نامة پژوهش­های ادبی، شماره 15، صص 62-31.
7. رامپوری، محمد، 1890 م، غیاث اللّغات، لکهنو.
8. زمانی، کریم، 1374، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: اطلاعات.
9. سلطان ولد، 1376، ولدنامه، به تصحیح جلال‌الدین همایی، قم: هما.
10. صفا، ذبیح‌الله، 1366، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس، ج سوم، چ چهارم.
11. عطار، 1346، تذکره الاولیاء، به تصحیح محمّد قزوینی، تهران: زوّار.
12. ---، 1338، اسرارنامه، به تصحیح صادق گوهرین، تهران: زوّار.
13. فروزانفر، بدیع الزّمان، 1370، احادیث مثنوی، تهران: امیر کبیر، چ پنجم.
14. فؤاد عبدالباقی، محمد، 1378، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، تهران: حرّ.
15. گوهرین، صادق، 1390، فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، تهران: زوّار.
16. مولوی، 1368، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد. الّین، نیکلسن. تهران: مولا.
17. همایی، جلال الدّین ، 1389، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.

--------------، 1376، مولوی نامه، قم: نشر هما