جلوه‌های تمثیلی و امثال و حکم در دیوان خاقانی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 8، دوره 9، شماره 31، خرداد 1396، صفحه 158-179

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هائیده موسویان¹؛ مهدی ماحوزی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

چکیده

این مقاله در پی بررسی تمثیل و امثال و حکم در اشعار پادشاه اقلیم سخن، خاقانی است که برگرفته از پایان­نامه با عنوان فرهنگ عامه «فولکلور» در دیوان خاقانی است. نگارندگان سعی دارند با برشمردن شاهد مثال‌های متعدد در دیوان این شاعر توانا مثل مقدم داشتن عشق بر عقل، اهمیت مقام فقر معنوی، یافتن راه امان در گرو ترک هوس‌ها، عدم توقع سلامتی از گردش روزگار، قناعت و عدم رجوع به ناکسان، وفاداری روزگار با گذشت ایام، فقر جان و روح، برگ و نوای طبع مادی، جستن عافیت و سلامت در عالم روحانی نه در دنیا، طلب کردن همدم در عالم فنا نه دنیا و داستان‌های تمثیلی مثل داستان خلیفه و سقّا و داستان طوطی و بازرگان، بیان کند که عنصر تمثیل و امثال وحکم مانند دیگر عناصر فرهنگ عامه از جمله مواد و درون مایه‌هایی است که شاعران در دیوان‌های خود از آن مضمون سازی کرده و ابیات بدیع خلق نموده‌اند. از این میان، خداوندگار صنایع بدیعی و بیانی، خاقانی، به نحواحسن از عهده این مهم برآمده وهنرنمایی کرده است.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ امثال و حکم؛ مثل؛ دیوان خاقانی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

08.pdf

مراجع

1. انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم، 1352، تمثیل و مثل، تهران: امیرکبیر
2. انوری، ‌حسن، 1381، فرهنگ فشرده سخن، تهران: سخن
3. برقعی، سید یحیی، 1368،‌ کاوشی در امثال و حکم فارسی، قم: نشر کتاب، چ چهارم
4. بهمنیار، احمد، ‌1369، داستان نامه بهمنیاری، تهران: دانشگاه تهران، چ دوم.
5. پرتوی آملی، مهدی، 1365، ‌ریشه‌های تاریخی امثال و حکم، گیلان: کتابخانه سنایی
6. حکمت، علی اصغر، 1361، امثال قرآن، تهران: بنیاد قرآن، چ دوم.
7. خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی نجار، 1368، دیوان، تصحیح ضیاء الدین سجادی، تهران: زوّار، چ سوم
8. --------------------------------، 1357، دیوان، تصحیح علی عبدالرسولی، تهران: کتابخانه خیام
9. دهخدا، علی اکبر، 1373، لغت نامه، ج 4، تهران: موسسه لغت نامه
10. -----------،1370، امثال وحکم، تهران: امیرکبیر، چ هفتم
11. سجادی، ضیاء الدین،‌1374، فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی، تهران: زوّار
12. -------------، 1369،‌حواشی محمد معین بر اشعار خاقانی، تهران: پاژنگ، چ دوم
13. شمیسا، سیروس، 1370،‌معانی و بیان، تهران: فردوس
14. عفیفی، رحیم، 1371، مثل‌ها و حکمت‌ها، تهران: سروش
15. فردوسی، ابوالقاسم، 1369، شاهنامه، تصحیح ژول مول، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، چ چهارم
16. فروزانفر، ‌بدیع الزمان،‌1370،‌مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، تهران: امیرکبیر، چ چهارم
17. کزازی، میر جلال الدین، 1376، رخسار صبح، تهران: نشر مرکز، چ چهارم
18. معین، محمد 1371، فرهنگ معین، ‌تهران: امیرکبیر، چ هشتم
19. هدایت، صادق،1381، فرهنگ عامیانه مردم ایران، تهران: چشمه