تلقی حقیقت‏ انگارانه مولوی از موضوع تجسّم اعمال

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 8، دوره 13، شماره 46، خرداد 1396، صفحه 217-241   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

بهادر نامدارپور^{* 1}؛ علیرضا پارسا²؛ سیدعلی علم ‏الهدی²؛ محمد صادق واحدی فرد³

¹هیات علمی دانشگاه پیام نور-دانشجوی دکتری کلام (فلسفه دین) دانشگاه پیام نور

²دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور

³استادیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور

چکیده

آموزه تجسّم اعمال به تبیین کیفیت پاداش و کیفر اخروی می‏پردازد. در الهیات اسلامی، دو تفسیر متفاوت درباره این موضوع ارائه شده است: الف- تفسیرحقیقت‏انگارانه، ب- تفسیر مجازانگارانه. تصدیق هریک از این دو دیدگاه بر نوع بینش و رفتار انسان در دنیا و ارزیابی آدمی از چگونگی حیات آخرت تأثیر خاصی دارد. پذیرش تلقی حقیقت‏انگارانه از تجسّم اعمال تقویت باور به روز جزا و تخلّف‏ناپذیری پاداش و کیفر اخروی و مدیریت هرچه بیشتر انسان بر افکار و اعمال خود را به دنبال دارد. هدف نگارندگان مقاله پیش رو بررسی مسأله تجسّم اعمال، مزیت تلقی حقیقت‏انگارانه از موضوع تجسّم اعمال نسبت به تفسیر مجازانگارانه، و روایت حقیقت‏انگارانه مولوی از موضوع تجسّم اعمال با روش توصیفی – تحلیلی است. نتیجه آنکه در تلقی حقیقت‏انگارانه مولوی از تجسّم اعمال، تبیین موضوع پاداش و کیفر اخروی اعمال انسان معقول‏تر وعادلانه‏تر به‏نظر می‏رسد و تأثیر تفکر و عمل آدمی در کیفیت سرنوشت اخروی‏اش به نحو جدّی‏تری مورد تأکید قرار می‏گیرد.

کلیدواژه‌ها

پاداش و کیفر؛ تجسّم اعمال؛ حقیقت‏ انگاری؛ مجازانگاری؛ مولوی

مراجع

 

قرآن کریم.

ارداویراف‌نامه.1382.به کوشش ژاله آموزگار. تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه.

ابن سینا، حسین‌بن عبدالله. 1364. رساله اضحویه. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: اطلاعات.

ابن عربی،محیی‌الدین محمد. 1405ق. الفتوحات المکیه. تحقیق عثمان یحیی. بیروت: دارصادر.

ابن منظور، محمد‌بن مکرم. 1414ق.لسان العرب. بیروت: دار احیاءالتراث العربی.

اسدعلیزاده،اکبر. 1393. «تجسم اعمال و ملکات نفس از نگاه عرفا». فصلنامة تخصصی عرفان اسلامی. س11. ش41.

اصفهانی، محمدحسین. 1414ق.نهایة الدرایه فی شرح الکفایه. قم: بی‌نا.

افضلی، محمدرضا. 1388. سروش آسمانی: شرح و تفسیر موضوعی مثنوی. ج2. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.

تفتازانی، سعدالدین. 1411. مختصرالمعانی. قم: دارالفکر.

حسن‌زاده آملی،حسن. 1381. هزار و یک کلمه.قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

ــــــــــــــــــــ. 1375.اتحاد عاقل به معقول. قم: قیام.

خمینی،روح‏الله. 1373.شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.

خویی، ابوالقاسم. 1974م.محاضرات فی اصول الفقه.تحقیق محمداسحاق فیاض. نجف: بی ‏نا.

رازی، فخرالدین.1420ق.التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت: داراحیاء التراث العربی.

زمخشری، محمودبن عمر. 1407ق.الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: بی نا.

سبزواری، ملاهادی. 1383. اسرار الحکم. قم: بی نا.

سلطانی، منظر و سعید پورعظیمی. 1393. «بیان‌ناپذیری تجربه عرفانی با نظر به آرای مولانا در باب صورت و معنا».فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س10. ش34.

شبستری، شیخ محمود. 1380. گلشن راز. تصحیحپرویز عباسی داکانی. تهران: الهام.

شهبازی،ایرج. 1388. «مکافات عمل:تبیین رابطه عمل و پاداش در مثنوی معنوی». پژوهشنامة ادب حماسی. س5. ش9.

صدرالدین شیرازی. 1410ق.الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیة. بیروت: داراحیاء التراث العربی.

ــــــــــــــــ. 1361 . العرشیه. تهران: مولی.

طالقانی، نظرعلی. 1373.کاشف‌الاسرار. به کوشش مهدی طیب. تهران:موسسه فرهنگی رسا.

طبرسی،فضل‌بن حسن. 1379.مجمع البیان. بیروت: داراحیاء التراث العربی.

طبری، محمدبن جریر. 1373.جامع البیان.مصر.

طوسی، نصیرالدین. 1374.آغاز و انجام. مقدمه و شرح حسن حسن‌زاده آملی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

عاملی،بهاءالدین. 1415ق. الاربعون حدیثأ. قم: بی نا.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. 1383. منطق‌الطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: علمی.

علوی یمنی، یحیی‌بن حمزه. 1423ق.الطراز لاسرار البلاغه. بیروت: مکتبه عنصریه.

غزّالی،امام محمد.1409ق. الاربعین فی اصول الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.

فرغانی، سعیدالدین سعید. 1379. مشارق الدراری. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

فروزانفر، بدیع‏الزمان. 1341. احادیث مثنوی معنوی. تهران: دانشگاه تهران.

فلسفی، محمدتقی. 1377. معاد از نظر روح و جسم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

فیض کاشانی، ملامحسن. 1377. علم‌الیقین. ج 1و2. تهران: بیدار.

قونوی، صدرالدین. 1371. الفکوک. ترجمة محمد خواجوی. تهران: مولی.

لاهیجی، عبدالرزاق. 1383. گوهر مراد. تهران: سایه

مجلسی، محمدباقر. 1403-1404ق. بحار‌الانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء؛داراحیاء التراث العربی.

مطهری،مرتضی. 1379. عدل الهی. تهران: صدرا.

مفید، محمدبن محمد. 1413ق. اوائل المقالات. تحقیق ابراهیم الانصاری. قم: المؤتمرالعالمی للشیخ المفید.

مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد. 1353. مثنوی معنوی. تصحیح رینولد الین نیکلسون. تهران: امیرکبیر.

ـــــــــــــــــــــــــــــ. 1376. کلیات دیوان شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: مستوفی.

نجاریان، محمدرضا. 1385. «کاوش در مجاز عقلی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س2. ش3.

نراقی، محمدمهدی. 1387جامع‌السعادات. تصحیح سیدمحمد کلانتر. قم: اسماعیلیان.