ارزیابی نقش عناصر محیطی در پایداری سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان بردسکن)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 5، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 38، خرداد 1396، صفحه 37-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کمال امیدوار¹؛ محسن فنودی²؛ مهدی نارنگی فرد^{* 3}

¹استاد گروه جغرافیا طبیعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

²دانشجوی دوره دکترا جغرافیا طبیعی- آب ‌و هواشناسی، مخاطرات محیطی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

³دانش آموخته دکتری جغرافیا طبیعی- آب ‌و هواشناسی، مخاطرات محیطی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

در این پژوهش به منظور ارائه راهبرد و راهکارهای مناسب جهت ارزیابی نقش عناصر محیطی در پایداری سکونتگاه‌های روستایی در بخش مرکزی شهرستان بردسکن، نقاط قوت ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها به روش SWOT مورد بررسی قرار گرفت و راهبردهایی جهت بهبود و ارتقاء پایداری سکونتگاه‌های روستایی تدوین گردید. نتایج پژوهش نشان داد راهبردهای جهت پیوستگی پایداری سکونتگاه‌های روستایی شامل بهره‌برداری بهینه از منابع آب به عنوان اصلی‌ترین عامل تهدید پایداری سکونتگاه‌ها، کاشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی پایین، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و توجیهی در جهت افزایش آگاهی-های عمومی روستاییان، جلوگیری از ورود پساب‌های صنعتی به سفره آب زیرزمینی، فرهنگ‌سازی از طریق گسترش ارتباطات و ایجاد تشکل‌های بهره‌برداران محلی، حفظ و حراست از منابع استحصال آب‌های زیرزمینی، توسعه پوشش نهرها در سطح تمامی روستاهای بخش، تهیه و اجرای طرح‌های مطالعاتی ایمن سازی کامل کاریزهای بخش)؛ همچنین بهره‌برداری بهینه از منابع خاک ، تقویت بنیان‌های اقتصاد روستایی (با رویکرد گردشگری به عنوان گزینه جایگزین در چارچوب استفاده مناسب و حداکثری از شرایط موجود جهت گسترش طرح‌های گردشگری طبیعی منطقه)؛ رخدادها و مخاطرات طبیعی مانند خشکسالی‌ها شدید و پیاپی، پدیده سیلاب و زلزله، ناپایداری دامنه‌ها از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی که در بخش مرکزی احتمال رخداد دارد که پایداری سکونتگاه‌های روستایی را تهدید می‌نماید. ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی موجب بروز پیامدهای ناگواری از جمله رشد فزاینده مهاجرت، پدیده حاشیه نشینی، اسکان غیر رسمی و گسترش بی‌رویه مناطق شهری می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عناصر محیطی؛ سکونتگاه‌های روستایی؛ بردسکن؛ SWOT

مراجع

Akbari, S. N., Badri, S., & Salmani, m. (2013). Strategic planning for rural tourism, using IFE & EFE matrix case study: saman-shahrekord County. Research rural, 4 (3) 53-78. (In Persian)   

Anabestani, A., & Hataminezhad, H. (2012). New rural management and its role in the development of housing due to the performance of officers (Case Study: Village Myshkhas, Ilam city). Regional Planning, 2 (2), 121-140.  (In Persian)   

Anabestani, A., Khosrowbeygi, R., Taghiloo, A., & Shamsuddin, R. (2011). Classification sustainable rural development with the use of multi-criteria decision contingency planning CP (Case study: village's city Komijan). Quarterly Journal of Human Geography, 2 (3), 107-126. (In Persian)   

Anabstani A.A. (2011). The role of natural factors in stability of rural settlements (case study: Sabzevar county).  Geography and Environmental planning,21 (40), 89-104. (In Persian)   

Beladpas, A. (2011). Analysis in Environmental hazards and geomorphological rural settlements north of Marand (plain Halakv). Quarterly Journal of Geographical space, 36 (11), 1-23. (In Persian)   

Bosshaq, A., Taghdisi, A., & Aghamiri, A. (2011). Review and assess the sustainability of rural housing (Case Study: Malavi Rural District of city Poldokhtar). Geographical Research, 29 (3), 129-146. (In Persian)   

Bosshaq, M., Salarvand, E., & Seydaii, S. (2013). Assessment and analysis of indices and factors of sustainable rural housing (Case study: Rural areas in Central District of Ravansar County). Journal of Research and Rural Planning, 2 (4), 25-47. doi:10. 22067 / jrrp .v2i4. 18667. (In Persian)   

Danesh mahr, H., safari, V., & karimi, A. (2012). Survey on the Function of Ecotourism and its Effects on Rural Regions using SWOT Analytical Method. Rural Research,3 (3), 215-240.(In Persian)   

Esmailzadeh, H., & Esmailzadeh, J. (2015). Choosing the optimal strategy for tourism development strategic model SWOT) Case Study: Maragheh.  Environmental based territorial planning, 28 (8) 149-172. (In Persian)   

Firooznia, G., & dayyani, L. (2012). Best Strategy of Rural Residential Land Assignment. Journal of Village and Development,15 (1), 1-22. (In Persian)

Ganjali, S., Shayesteh, K., Ghasemi, A., Mohammadi, H. (2014). Environmental and strategic assessment of ecotourism potential in Anzali Wetland using SWOT analysis. Caspian Journal of Environmental Sciences, 12(1), 155-165.

Golmohammadi, F. (2012). Study of Education and Extension Methods of Indigenous Knowledge of Rural Architecture (Case Study: Systan and Balouchestan Province). JHRE, 30 (136), 79-94. (In Persian)   

Huchzermeyer, M. (2001). Housing for the poor? Negotiated housing policy in South Africa. Habitat International, 25 (3), 303-331. doi.org/10.1016/S0197-3975 (00)00037-0.

Humayun, G. R (planning Consulting Engineers Tous Negar). (2011). Studies reorganization plan economic and social development in rural areas of the central city Bardaskan, Employer: Agricultural Organization of Khorasan Razavi. (In Persian)   

Jafari, M., & Salmanymqhdam, M. (2011). Factors affecting the spatial distribution of rural settlements Case Study: Village Mahneshan (Mahnshan city - Zanjan province). Journal of Geography, 16 (5), 1-20. (In Persian)   

Kadivar, A. A., & Mosavi, M. (2012). A Survey on Capacities and Problems for Sustainable Development of Mountainous Valleys Using the SWOT Model Case study: Kardeh Valley in the North of Mashhad City. Geography and development, 28(10), 67-78. (In Persian)   

Kashisaz, M., Monavvari, M., Afkhami, M., Carbass, A. (2010). Application of Analytical Hierarchical Process (AHP) in Ecological Capacity Assessment for Rural-Urban Development: Seidon Case. Environment & Development Journa, 1 (1), 43-50. (In Persian)   

Khaledi, Sh., Mnshyzadh, R., Rica, J., Khaledi, Sh., & Khaledi, Sh. (2011). Feasibility of agroecotourism-tourist attractions in rural development with emphasis on and cherry orchards using the SWOT model: Lavasanat small Village. Researches in Geographical Sciences, 23 (20), 7-23. (In Persian)   

Khatoonabadi, A., & Rastghalam, M. (2011). Measurement of the Four Dimensions of Rural Tourism, by SWOT Technique Case Study: Target Tourism Rural of Chahar Mahal and Bakhtiari Province. Agricultural Economics & Development, 3 (25) 330-338. (In Persian)   

MolaeiHashjin, N., Danlyn, K., Hassannejad, M. (2011). Analyze the consequences of tourism in rural settlements instability (Case study: Baladeh Kojur Rural District- city Noshahr). Regional Planning, 1 (2), 1-14. (In Persian)   

Molaei Hashjin, N., Zahed Dafchah, K. (2011). Integrated rural development plan using SWOT analysis model in Khomam District of Rasht city. Environmental based territorial planning, 9 (3), 133-154. (In Persian)   

Momeni, M., Safaripour Chaffee, P. (2011). Strategic planning tourism development (Case Study: village Javaherdasht Rudsar city). Tourism Space, 3 (11), 119-137. (In Persian)   

Motiei Langroudi, S.H., Rezavani, M., Noorbakhsh, M., & Akbarpour, M. (2015) Explaining Suitable Strategies to Non-Migration Population in Rural Settlements: Case Study of Solok Rural District Hashtroud Township. Geography and planning, 52 (19), 303-322. (In Persian)

 Ogu, V. I., & Ogbuozobe, J. E. (2001). Housing policy in Nigeria: towards enablement of private housing development. Habitat International, 25 (4), 473-492. doi. org/ 10. 1016/ S0197-3975 (01) 00018-2.

Pourtaheri, M., Bagheri Srnjayanh, N., & Roknaddin Eftekhari, A. (2012). Evaluate the accessibility of the transport system and its role in development of rural settlements. The Journal of Spatial Planning, 4 (16), 89-110. (In Persian)   

Pourtaheri, M., Roknaddin Eftekhari, A.R. & abbasi, M. (2013). Evaluating the Performance of the Rural Guide Plans in Physical Development of the Rural Settlements (Case Study: Nabovat and Khoran Villages in Eyvangharb Township). Geography and sustainability of environment, 4 (16) 89-110. (In Persian)   

Rahnamaei, M. T., Pourahmad, A., & Ashrafi. Y. (2011). Appraising the Capabilities of Maraghe Urban Development by Using Compound Model SWOT-ANP. Geography and development, 24 (9), 77-100. (In Persian)   

Roknaddin Eftekhari, A.A., & Mahdavi, D. (2006). The solutions of the rural tourism development with SWOT methods (Case study: Lavasan-E-Koochak). Journal of Spatial planning, 1 (24), 1-30. (In Persian)   

Saidi, A. (2005). Foundations rural geography, Tehran: SAMT. (In Persian)   

Saraei, M. H., & Shamshiri, M. (2013). Tourism situation study in the city of Shiraz towards sustainable development using the SWOT Technique. Geography and Environmental Planning, 24(1). 69-88. (In Persian)   

Seidaei, S., Norozei, A. (2010). Analysis on Spatial Distribution Patterns of Rural Settlements in Charmahal & Bakhtiyari Province. Geography & development,8 (18), 53-68. (In Persian)

Sharifikya, M., Amiri, SH., & Siavash, S. (2011). Rural settlement area of Valasht Natural Hazards vulnerability assessment. The Journal of Spatial Planning, 1 (15), 125-150. (In Persian)   

Yarehesar, A., badrei, A., portaherei, M., & farajisabokbar, H. (2013). Study and Defining the Process for Selecting Sustainability Evaluation and Appraisal Indicators for Rual Habitats of Metropolitan Areas Case: Tehran Metropolitan, Geography and development, 32 (11), 127-148. (In Persian)   

Yan, J., Xia, F., & Bao, H. X. (2015). Strategic planning framework for land consolidation in China: A top-level design based on SWOT analysis. Habitat International, 48, 46-54.

Yang, R., Xu, Q., & Long, H. (2016). Spatial distribution characteristics and optimized reconstruction analysis of China’s rural settlements during the process of rapid urbanization. Journal of Rural Studies, 47, 413-424. doi.org/10.1016/j.jrurstud.2016.05.013.