بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت مکانیِ نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان نیکشهر)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 14، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 38، خرداد 1396، صفحه 199-216   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هادی راستی^{* 1}؛ بشیر امیری²

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

نواحی روستایی به عنوان مکان­های جغرافیایی، تحت شرایط نظام طبیعی و انسانی خود از تغییرات درونی و بیرونی فراوانی در طول زمان متأثرند، که در نتیجه آن، فضاهای زندگی متنوعی با کیفیت­های متفاوت زندگی و رفاه اجتماعی شکل یافته است. این مسأله تحت تأثیر عوامل متعددی در ابعاد مکانی- فضایی، اقتصادی، اجتماعی است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت مکانی نواحی روستایی یکی از محروم­ترین مناطق کشور (شهرستان نیکشهر)، انجام گرفته است. عوامل مورد بررسی عبارتند از: عوامل مکانی- فضایی (شکل استقرار، موقعیت ارتباطی، نوع راه ارتباطی، فاصله)، اقتصادی (نرخ اشتغال، متوسط مالکیت زمین کشاورزی و دام) و اجتماعی (میزان جمعیت، نرخ سواد، نسبت مهاجرت، کیفیت مسکن، نسبت امکانات عمومی). روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است و جامعه آماری کلیه روستاهای بخش مرکزی شهرستان نیکشهر هستند که مشتمل بر 143 سکونتگاه روستایی و 45228 تن جمعیت (10762 خانوار) است. در این میان 20 سکونتگاه و 305 سرپرست خانوار ساکن در آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری داده­ها از روش کتابخانه­ای و پرسشنامه استفاده شده است. داده­ها به کمک روش­های آماری در محیط SPSS پردازش و تحلیل شد. نتایج پژوهش حاکی از سطح پایین کیفیت مکانی نواحی روستایی در سایر شاخص­ها (به استثنای شاخص امنیت) و نیز وجود تفاوت معنادار بین سطح کیفیت مکانی با عوامل مکانی- فضایی، اقتصادی (به جز شاخص مالکیت دام)، اجتماعی (به استثنای شاخص نسبت مهاجرت) است.

کلیدواژه‌ها

کیفیت مکان؛ عوامل مکانی- فضایی؛ اقتصادی و اجتماعی؛ نواحی روستایی؛ شهرستان نیکشهر

مراجع

Akbar Qoli, F., & Velayati, S. (2007). Investigating the role of natural factors in the establishment of rural settlements, Case Study: Rural Settlements in highlands Kopeh Dagh-Hezar Masjed. Journal of Geography (Geographical Society of Iran), 5 (12-13), 45-66. (In Persian)

Arova, A., Richard, F., Gary, J., & Kamlet, K. (2000). Human Capital, Quality of Place and Location. journal Canadian Studie, 38 (3), 1- 44.

Bullock, J.R. (2007). An analysis of technology quality of life in rural west texas community. A dissertation in Agricultural Education Submitted to the Graduate faculty of Texas Tech University in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Education, 34, 110-120.

Dehghani, K. (2011). Analysis of the quality of rural areas (District of Doshmanziare in Township Mamasani). MA thesis. Zabol University, Zabol, Iran. (In Persian)

Fazelnia, Gh., Shams al-Dini, A., & Dehghani, K. (2013). Analysis of the quality of rural settlements locations in the Mamasani Township (Case Study: Doshmanziare). Geographic explres Journal of wilderness areas, 1 (2). 195-220. (In Persian)

Florida, R. (2006). Quality of Place & the New Economy analysis of quality rural development. Evidence from Carnegie Mellon University, 34, 202-218.             

Fraser, C., & Henry, J.F. (2008). Changing places the impact of rural restructuring on mental health in Australia. journal of Health & Place, 11 (2), 157-171.

 Hagget, P. (2005). Geography: a modern synthesis. Translated Shapur Goudarzi Nejad, Tehran: Samt.

Helen, E., Berrya, R., Krannicha, S., & Thomas G. (2008). A longitudinal analysis of neighboring in rapidly changing rural places Department of Sociology, Utah State University, Logan, UT 84322-0730, U.S.A. Journal of Rural Studies, 6 (2), 175-186.   

Lim, L. (2008). Reflection on Quality of Life Studies, Ragers University An approach integrating opportunities human needs and subjective Well – being Ecological Economics. 61, 267-27.

ozsoy, H. (1996). Housing Quality Assessment Model (Case Study exterior spaces Istanbul). Translated by Ali Khorshid Doust and Rahmat Mohammad Zadeh. Journal of  Geographical Research, 43, 119-134.

Pourahmad, A. (2010). Territory and philosophy of geography. (fourth edition), Tehran: Tehran University. (In Persian)

Pishgahifard, Z., Pourahmad, A., & Vasegh, M. (2005). The philosophy of location in geography (Initial Quality in Geography). Journal of philosophical ideas, 2 (4), 179-202.  (In Persian)

Johnston, R.J. (2000). Subject geographical location. Translated by Jalal Tabrizi, Tehran: Ministry of Foreign Affairs.

Mottakian A.A., Pourahmad, A., Mansourian, H., Mirbagheri, B., & Hosseini Hasel, A. (2009). Measuring the quality of urban places (Case Study of Tehran). Journal Remote Sensing and GIS of Iran, 1 (4), 1-20.  (In Persian)

Mozaffar, F., Hosseini, S.B., Soleimani, M., Torkashvand, A., & Samadi, A. (2008). Impact assessment of conducting projects on the environment in rural areas of Iran. Journal Environmental Sciences, 5 (3), 11-32. (In Persian)

Mahdavi, M. (2005). Introduction on rural geography of Iran. (Sixth Edition), Tehran: Samt. (In Persian)

Norberg-Schulz, C. (1974). Universe, space and architecture. Translated by Mohammad Hasan Hafezi. Tehran: Ketab Foroushi. (In Persian)

Relph, E. (1986). Place and placelessness, poin limited, 61.

Saeedi, A. (2010). Ten articles in recognition of rural settlements.Tehran: Mehre-Mino. (In Persian)

Saeedi, A. (2005). Principles of rural geography. (Sixth Edition), Tehran: side. (In Persian)

Saeedi, A., & Hosseini sure, S. (2009). Locating foundation and establishment of new villages. Tehran: Islamic Revolution Housing Foundation.

Saeedi, A., & Taleb M. (1996). Types of Settlement and Typology of Rural Housing. Tehran: Housing Fondation of Islamic Revolution. (In Persian)

Shakouie, H. (2004). New ideas in the philosophy of geography. Vol I, Seventh Edition. Tehran: Publication of the Gita. (In Persian)

Shakouie, H. (2006). New ideas in the philosophy of geography. Vol II, Third Edition. Tehran: Publication of the Gita. (In Persian)

Ismail, sh. (1999). With the city and the region in Iran. Tehran: Iran University of Science and Technology. (In Persian)

Van Kamp, I., Kees L., Meijer, G., & Marsman, A. (2003). Urban Environmental Quality and Human Well-being towards a Conceptual Framework and Demarcation of Concepts: a literature study. In landscape and urban planning, (65), 5-18.

Van Poll, R. (1997). The perceived quality of the urban residential environment. A multiattribute evaluation. PhD-thesis, Center for Energy and Environmental Studies (IVEM), University of Groningen (RuG), The Netherlands.