مضمون‌آفرینی‌های شیرکو بیکس با نوسازی تلمیح به داستان پیامبران

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 1، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 15، خرداد 1396، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

محمد ایرانی^{* 1}؛ سمیرا کنعانی²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

   داستان­های پیامبران بدون توجّه به تفاوت­های عقیدتی و آیینی همواره در توجّه شاعران ملل گوناگون بوده ­است. بازتاب این قصص در کلام سرایندگان کُرد نیز امری اجتناب­ ناپذیر است. شیرکو بیکس نیز از شاعران بزرگ ادبیّات کردی در دوران معاصر است که با بهره­گیری از داستان پیامبران به بیان مفاهیم و مقاصد دیگری همچون انتقادهای سیاسی، مشکلات و مسائل اجتماعی، مصائب قومی و مبارزات مردمی قوم کُرد توجّه داشته ­­است. شیرکو با استفاده از تخیّل هنری خود میان امور مورد نظرش و سرگذشت پیامبران اشتراکاتی می­ یابد و آنگاه به فراخور کلامش به حوادث حیات پیامبران اشاره می­ کند و میان خود، وطن، تاریخ و وقایع سرزمینش و حیات پیامبران رابطه­ای هنری برقرار می‌کند. نگارندگان کوشیده‌اند تا در پژوهش حاضر به بررسی تحلیلی ـ توصیفی بازتاب سیمای پیامبران در سروده‌های شیرکو بیکس بپردازند و دیگرسانی‌ها در نحوۀ بازنمود قصص انبیا با نوسازی تلمیحات و خلق مضامین سیاسی ـ اجتماعی در سروده‌های این شاعر بزرگِ کرد را بررسی کنند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که این شاعر مطرح ادبیّات کردی، در تلمیح به داستان پیامبران به باورهای دینی و آیینی سرگذشت پیامبران نظر ندارد؛ بلکه هدف او بیان مفاهیم سیاسی ـ اجتماعی وطنش در پوشش تصاویر و هنرهای ادبی است. از این روی می‌توان بیکس را شاعری متعهّد به حساب آورد که شعرش را در جهت بازتاب مسائل و مصائب ملّی و قومی به­کار گرفته­ است.

کلیدواژه‌ها

ادبیّات کردی؛ شیرکو بیکس؛ داستان پیامبران؛ نوسازی تلمیح؛ مضمون آفرینی

مراجع

- قرآن کریم

- انوری، حسن،(1382)، فرهنگ بزرگ سخن، جلد3، چاپ دوم، تهران، سخن.

- بیکس، شیرکو، (2006)، دیوان شیرکو بیکس، جلد 1-6، چاپ اوّل، کردستان/ سلیمانیه، سه­رده­م.

- ـــــــــــــــ، (2010)، هه­ست و نه­ست، چاپ اوّل، کردستان/سلیمانیه، سه­رده­م.

- پورنامداریان، تقی، (1385)، داستان پیامبران در کلّیّات شمس(شرح و تفسیر عرفانی داستانها در غزلهای مولوی)، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- توفیقی، حسین، (1387)، آشنایی با ادیان بزرگ، چاپ سیزدهم، تهران، سمت.

- جی.کلی، مایکل، (1390)، نسل کشی در کردستان عراق (صدام حسین و یک محاکمه ناتمام)، ترجمه سربس نظری، چاپ اوّل، تهران، امیرکبیر.

- داد، سیما، (1390)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ پنجم، تهران، مروارید.

- شریعت، رضوان، (1370)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ اول، تهران، هیرمند.

- شریف ­پور، عنایت الله و مریم جعفر زاده، (1387)، «سیمای پیامبران در شعر صائب تبریزی»، پژوهشهای اسلامی دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان،  سال دوم، شماره4، از ص77 تاص 98.

- شمیسا، سیروس، (1366)، فرهنگ تلمیحات(اشارات اساطیری، داستانی، تاریخی و مذهبی، در ادبیّات فارسی)، چاپ اول، تهران، فردوسی.

- ـــــــــــــــــــــــ، (1386)، نگاهی تازه به بدیع، ویرایش دوم، چاپ سوم، تهران، میترا.

- صلیوه عیسی، هاوژین، (2009)، بنیاتی وینه­ی هونه­ری له شیعری شیرکو بیکس­ دا، چاپی یه­که­م، کردستان/سلیمانیه، سه­رده­م.

- عبدالفتّاح طیّاره، عفیف، (1381)، داستان پیامبران در قرآن، ترجمه ابوبکر حسن زاده، چاپ دوم، تهران، احسان.

- محسنی، مرتضی و همکاران، (1390)، «بازتاب زیباشناختی سیمای پیامبران در قصاید خاقانی»، پژوهش­های زبان و ادبیّات فارسی دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، اصفهان، دوره جدید، سال سوم، شماره 3، ازص 95تا ص 108.

- محمّدی اشتهاری، محمّد(1388)، قصّه­های قرآن به قلم روان، چاپ چهاردهم، تهران، نبوی.

- مقدّسی، مطهّر بن طاهر(1381)، آفرینش و تاریخ، مقدّمه، ترجمه و تعلیقات: محمّدرضا شفیعی کدکنی، چاپ دوم، تهران، آگاه.

- موسوی گرمارودی، سیّد علی(1389)، داستان پیامبران، چاپ هشتم، تهران، قدیانی.

- میرخواند (محمّد بن خاوند شاه بن محمود)، (1380)، تاریخ روضة الصّفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفاء، تصحیح و تحشیه: جمشید کیان­فر، جلد اوّل، چاپ اوّل، تهران، اساطیر.

- وین رایت، جیوفری(1379)، بی­همانندی مسیحیّت، در مجموعه مقالات «مقدّمه­ای بر شناخت مسیحیّت»، از سیمون بارینگتون و دیگران، ترجمه و تدوین همایون همّتی، چاپ اوّل، تهران، نقش جهان.

- یاحقی، محمد جعفر(1369)، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، چاپ اول، تهران، سروش.