پیوند و تنیدگی اندیشه‌های ناسوتی و لاهوتی ایرانیان در «عید نوروز»

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 5، دوره 12، شماره 8، تیر 1396، صفحه 99-113   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

حجت اله غ منیری^*

گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران

چکیده

جستار حاضر با عنوان: « پیوند و تنیدگی اندیشه‌های ناسوتی و لاهوتی ایرانیان در عید نوروز»، در پی آن است تا با تحلیل فلسفة وجودی نوروز و نیز آیین‌های پیرامون آن، که به «جشن فروردگان» (پنج یا ده روز آخر سال) و «جشن فروردین» یا «جشن بهار» (که مدّتش را از هفت تا بیست و یک روز متفاوت گفته‌اند) معروف‌اند، میزان حضور و ظهور آداب و انگاره‌های قومی و گمانه‌های دینی و آرمانی و نیز کیفیت ارتباط این دو را با یکدیگر به ارزیابی نشسته و از این راستا راز و رمزهای احترام و اهتمام ویژۀ ایرانیان را نسبت به این روز فرخنده آشکار نماید. با جستجوی به عمل آمده در این نوشتار درمی‌یابیم که: در جشن نوروز، که عبارت «جشن‌ها و آیین‌های نوروزی» در باره‌اش گویاتر است، بیش از هر زمان دیگری زندگی دنیوی و اخروی ایرانیان در هم می‌آمیزد به طوری که هیچ رسم و آیینی را در ایام یاد شده نمی‌توان یافت که از احساس و انگیزه‌های معنوی (سپنتامینویی) برحذر باشد. آداب و آیین‌های نوروزی از جشن فروردگان (که در واقع ترحیم و تکریم فَروَهَرها (ارواح درگذشتگان) است و گاه با مویه‌گری و خراشیدن صورت در جوار قبور آنان انجام می‌شده) تا جشن بهار و طبیعت (که با رقص و پایکوبی و آتش‌بازی و نیز دید و بازدید به منظور تجدید پیوند دوستی و یا رفع کدورتهای احتمالی همراه است) این سیر آرمانگرایانه و هدفمند را به خوبی به نمایش می‌گذارد. باری نوروز در اندیشۀ ایرانیان، نقطۀ درخشان پیوند ناگسستنی «شادمانی و خنده» با «نیایش و تجدید عهد با آفریدگار جهان» بوده و از دورترین زمانها تا امروز بدون آنکه – در صورت و معنا- تغییر چندانی کرده باشد، هموارۀ روزگار گرامی داشته شده است.

کلیدواژه‌ها

نوروز؛ جشن فروردگان (جشن فَروَهَرها)؛ جشن فروردین (جشن بهار)