‏ ارزیابی تنوع‌گونه‌ای و شاخص‌های جمعیتی علف‌های‌هرز مزارع دیم نخود (‏Cicer ‎arientinum L.‎‏) در استان کرمانشاه

اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

مقاله 10، دوره 11، 1(41) بهار، خرداد 1396، صفحه 143-162   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

ایرج نصرتی^{* 1}؛ عادل دباغ محمدی نسب²؛ روح اله امینی³؛ محمدرضا شکیبا²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد علفهای هرز

²استاد گروه اکوفیزیولوژی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.‏

³دانشیار گروه اکوفیزیولوژی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.‏

چکیده

شناسایی علف‌های هرز به­عنوان اساسی‌ترین اقدام در مدیریت علف‌های هرز مزارع محسوب می‌شود. با اطلاع از وجود علف‌های هرز خاص در یک منطقه می‌توان در مورد روش‌های کنترل آنها تصمیم گرفت. به منظور ارزیابی تنوع گونه­ای و شاخص­های جمعیتی علف‌های هرز مزارع دیم نخود پاییزه تعداد 30 مزرعه در چهار شهرستان استان کرمانشاه در سال 1394 مورد بررسی قرار گرفتند. عملیات نمونه‌برداری بر اساس روش W در بیست نقطه هر مزرعه صورت گرفت. در هر کادر، کلیه­ی علف‌های هرز شناسایی و به تفکیک جنس و گونه شمارش گردیدند. با استفاده از معادلات موجود تراکم، فراوانی، یکنواختی، شاخص غالبیت، تنوع نسبی و تراکم نسبی هرگونه محاسبه شدند. تعداد 44 گونه علف­هرز متعلق به 22 تیره مختلف گیاهی شناسایی گردیدند که تیره­های کاسنی (Asteraceae) با 18 درصد، لگومینوز (Fabaceae) با 13 درصد، شب­بو (Brassicaceae) با 11 درصد و گرامینه (Poaceae) با 9 درصد بیشترین تعداد گونه علف­هرز را به خود اختصاص دادند. از این تعداد، حدود 89 درصد آنها را علف‌های هرز دولپه‌ای و 11 درصد آنها را تک‌لپه‌ای‌ها تشکیل می‌دهند. پهن برگ­های مزارع دیم نخـود پاییزه در شهرستان روانسر به­ترتیب غالبیت شامل کاسنی (L. Cichorium intybus)، پیچک صحرایی (L. Convolvulus arvensis)، جغجغک (Fish.exDc.jaub.&Spach Vaccaria pyramidata) و بی­تیراخ (Dandy Galium tricornatum) بودند. در شهرستان کرمانشاه علف­های هرز پیچک صحرایی، کاسنی، بی­تیراخ) و شنگ (Tragopogon major DC.) و در شهرستان دالاهو، کاسنی، بی­تیراخ، جغجغک و شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L. var. glabra) به ترتیب دارای غالبیت بودند. در شهرستان اسلام آباد غرب این گونه­ها شامل، کاسنی، پیچک صحرایی، خردل وحشی (L. Sinapis arvensis) و شنگ می­باشند. بیش­ترین میزان غالبیت درشهرستان­های روانسر، کاسنی (94/149)، کرمانشاه، پیچک صحرایی (48/92)، دالاهو، کاسنی (24/145) و اسلام آباد غرب، کاسنی (8/116) مشاهده شد. در مجموع نتایج نشان می­دهد که گونه­های علف­های هرز پهن برگ و باریک برگ در مزارع دیم نخود را می­توان با یک برنامه جامع مدیریتی کنترل نمود.

کلیدواژه‌ها

شاخص غالبیت؛ شاخص اهمیت خانوادگی؛ فراوانی؛ نخود پاییزه؛ یکنواختی

مراجع

• Ahmadi, A., and K. Mousavi. 2008. Identify flora and determine the revalence of weed species on farms peas city of Khorramabad. The Final Report Approved Projects Lorestan University. 2: 25-36. (In Persian).
• Ahmadi, A., M.H. Rashed Mohasel, H.R. Khazaii, A. Ghanbari, R. Ghorbani, and S.K. Mousavi. 2013. Study the flora of weeds lentils city of Khorramabad. Iranian Journal of Field Crops Research. 11: 45-53. (In Persian). 
• Alimoradi, L., G. Azizi, L. Tabrizi, and M. Nassiri Mahallati. 2008. Investigation of weed community diversity in barely and alfalfa in Iran. National Weed Science Congress. 2: 460-467. (In Persian).
•  Anonymous, 2015. Agricultural statistics. 2014-2015 crop year. Agricultural Jahad Organization of Kermanshah. 18: 158-166.
• Arun Kumar, S., B. Malay, S. Biswanath, and V. Arunachalam. 2007. Weed floristic composition in palm gardens in plains of Eastern Himalayan region if West Bengal.Current Science. 92: 10-25.
• Chale Chale, Y., M. Minbashi, and A.H. Shiranirad. 2014. Weed mapping in chickpea fields and agricultural lands predict their presence in Kermanshah province using the system (GIS). Journal of Weed Ecology. 2: 95-111. (In Persian). 
• Haghparast, R., and N. Moradi. 2013. The importance of peas production and trade. According to the National Council of Peas. 1: 5-8. (In Persian).
• Jafarzadeh, N., and M. Minbashi. 2014. Community structure and weed mapping of irrigated wheat fields in West Azarbijan Province. Journal of Weed Ecology. 2: 55-70. (In Persian).
• Lair, K., and E.F. Redente. 2004. Influence of auxin and sulfonylurea herbicides on seeded native communities. Journal of Range Management. 57: 211-218.
• Lak, M.R., M. Minbashi Moeini, and M. Hatamabadi Farahani. 2011. Investigation on using of GIS for weed mapping of drylsnd wheat field in Markazi province. Plant Protection Journal. 3(3): 259-273. (In Persian).
• Majnon Hosseini, N. 2004. Food legumes in Iran. Jahad Tehran University Press. PP: 180. (In Persian). 
• Mansourian, S., E. Ezadi, M.H. Rashed Mohasel, H. Kanoni, and S.M. Naghshbandi. 2014. Weed mapping of chickpea fields in Kurdistan province using geographic information system. The 5^th Iranian Pulse Crops Conference. 26 Feb. Karaj. Iran. (In Persian).
• Mc Cully, K.V., M.G. Sampson, and A.K. Watson. 1991. Weed survey of Nova Scotia Liwbush blueberry (Vaccinium angustifolium) fields. Weed Science. 39: 180-185.
• Menalled, F.D., K.L. Gross, and M. Hammond. 2001. Weed aboveground and seedbank community responses to agricultural management systems. Ecological Application. 11: 1586-1601.
• Minbashi, M., M.A. Baghestanii, and H. Rahimian. 2008. Introducing abundance index for assessing weed flora in survey studies. Weed Biology and Management. 8: 172-180. (In Persian).
• Parsa, M., and A.R. Bagheri. 2009. Beans. Jahad Mashhad University Press. PP: 522 (In Persian).  
• Poggio, S.L., E.H. Satorre, and E.B. Delafuente. 2004. Structure of weed communities occurring in pea and wheat crops in the Rollin Pampa Argentina. Agriculture Ecosystems and Environment. 103: 225-235.
• Porheidar Ghafarbi, S., and S. Hassannejad. 2013. Identification and survey of weeds community indices in alfalfa fields of Shabestar. Sustainable Agriculture and Production Science. 23: 71-87. (In Persian).
• Sabeti, P., M. Minbashi Moeini, and M. Rivand. 2013. Assess the damage weeds corn fields. The Fifth Scientific Conference Weed. University of Tehran- Karaj. 2-4 September 2013. (In Persian).
• Thomas, A.G. 1985. Weed survey system used in Saskatchwan for cereal and oilseed crops. Weed Science. 33: 34-43.
• Veisi, M., M. Minbashi, P. Sabeti, and A. Mohammadi. 2013. Study on community structure and species diversity of dryland wheat fields and weed mapping of Kermanshah. Journal of Weed Ecology. 1: 55-68. (In Persian).
• Zand, E., H. Rahimian, A.R. Koocheki, J. Khalaghani, S.K. Moosavi, and K. Ramezani. 2004. Weed ecology (Translation). Jahad Daneshgahi of Mashhad Press. PP: 558. (In Persian).