بررسی خشکی هیدرولوژیکی حوضه‌های داخلی ایران

جغرافیای طبیعی

مقاله 6، دوره 10، شماره 35، خرداد 1396، صفحه 87-100   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

غلام حسن جعفری^{* 1}؛ مینا آوجی²

¹استادیار گروه جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی) دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

²کارشناسی ارشد هیدروژئومورفولوژی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

چاله‌های داخلی ایران پس از کوهزایی پاسادنین به‌صورت سطح پایه آب‌های روان درآمده است. بررسی تفاوت‏های مکانی این چاله‏ها هدف اصلی این پژوهش است. ازآنجایی‌که اختلافات مکانی و توپوگرافیکی در طبیعت به‌صورت تفاوت‌های اقلیمی منعکس می‌شوند؛ با استفاده از شاخص‌های خشکی متأثر از دما و بارش، تفاوت‌های مکانی سالانه و ماهانه حوضه‌های ارومیه، مهارلو، میقان، قم، ابرکوه، اردستان، سیرجان، قطروئیه، یزد، جازموریان، لوت و بافق ازنظر مدت آبگیری بررسی شدند. با بررسی خشکی هیدرولوژیکی ماهانه، تعداد ماه‌های مرطوبی که هر حوضه قادر به تأمین آب دریاچه است، مشخص ‌شد. بر این اساس حوضه‌های میقان، گاوخونی، مهارلو و ارومیه با بیلان مثبت آب و 6 ماه مرطوب، به‌عنوان دریاچه‌های دائمی شناخته می‌شوند. ابرکوه، بافق، قم و سیرجان بین 20% تا 26% و حوضه‌های درانجیر، قطروئیه و یزد بین 15% تا 20% از ایام سال امکان احیا کردن دریاچه را دارند و سرانجام لوت، اردستان و جازموریان باقابلیت آبگیری کمتر از 5% از سال کاملاً به‌صورت پلایا و کویری هستند.

کلیدواژه‌ها

گوسن؛ دمارتن؛ دریاچه؛ شاخص خشکی؛ خشکی هیدرولوژیک

مراجع

1. احمدی، حسن (1387): ژئومورفولوژی کاربردی جلد دوم (بیابان، فرسایش بادی)، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
2. بختیاری، بهرام (۱۳۸۲): نگرش تحلیلی بر تغییر اقلیم بارندگی و دمای شهر کرمان، سومین کنفرانس منطقه‌ای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم، سازمان هواشناسی کشور، اصفهان، دانشگاه اصفهان، صص ۱۸۷-181.
3. تریکار، ژان (1369): اشکال ناهمواری در نواحی خشک، ترجمه مهدی صدیقی پور و محسن پورکرمانی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
4. جعفری، مصطفی (1387): تحقیق و تحلیل تغییر اقلیم طی پنجاه سال گذشته در جنگل‌های منطقه خزری، فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، جلد 16، شماره 2، صفحه 314-326
5. رامشت، محمد. حسین (1392): نقشه‏های ژئومورفولوژی، نمادها و مجازها، چاپ ششم، تهران، انتشارات سمت.
6. زمردیان، محمدجعفر (1392): ژئومورفولوژی ایران، جلد دوم: فرایندهای ساختمانی و دینامیک‏های درونی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
7. سازمان هواشناسی کشور، اداره کل هواشناسی استان البرز (1393): وضعیت بارشی استان در سال زراعی 1932-1393 و مقایسه آن با سال‌های قبل، صص23-1.
8. شریفیان، حسین، رضایی، حسین (1392): بررسی دوره‌های ترسالی و خشک‌سالی در حوضه گرگان رود، اولین همایش ملی چالش‌های منابع آب و کشاورزی، تهران، صص13-1.
9. علائی طالقانی، محمود (1388): ژئومورفولوژی ایران، تهران، انتشارات قومس.
10. علیجانی، بهلول (۱۳۸۰): تیپ‌های هوا و اثر آن‌ها بر اقلیم ایران، مجله کاوش نامه، سال دوم، شماره ۳، صص ۴۹-21.
11. علیزاده، امین (1389): اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ سی‌ام، مشهد، انتشارات دانشگاه امام رضا (ع)، مشهد.
12. فتاحی؛ ابراهیم، حجازی زاده، زهرا (۱۳۸۴): طبقه‌بندی همدیدی فضایی توده‌های هوا در حوضه‌های جنوب غربی ایران، دانشگاه سیستان و بلوچستان، مجله جغرافیا و توسعه، صص ۱۵۶-136.
13. قاسمی فر، الهام، ناصر پور، سمیه (1393): پهنه بندی اقلیمی ناحیه زاگرس، مجله سپهر، دوره بیست و سوم، شماره هشتادونه، صص60-54.
14. کوچکی، علیرضا، نصیری، مهدی، کمالی، غلامعلی (1386): مطالعه شاخص‌های هواشناسی ایران در شرایط تغییر اقلیم، مجله پژوهش‌های زراعی ایران، جلد 5، شماره 1، 138-133.
15. محمودی، فرج الله (1386): ژئومورفولوژی اقلیمی، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
16. مسعودیان، ابوالفضل (1390): آب و هوای ایران، اصفهان، انتشارات شریعه توس.
17. ملکی نژاد، حسین، کریمی، مریم (1388): بررسی شدت و فراوانی خشک‌سالی و تطابق زمانی آن در نیمه شمالی و جنوبی ایران، پنجمی همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، صص12-1.
18. ولایتی، سعد الله (1386): جغرافیای آب‏ها، چاپ دوم، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی.
19. هاشمی عنا، کرامت، خسروی، محمود، طاووسی، تقی (۱۳۹۴): شبیه‌سازی طولانی‌ترین طول دوره‌های خشک با رویکرد تغییر اقلیم در گستره‌ی ایران‌زمین، سال ششم، شماره بیست و دوم، صص ۳۳-18.