شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر خشک شدن آب دریاچه ارومیه براساس مدل دلفی

جغرافیای طبیعی

مقاله 7، دوره 10، شماره 35، خرداد 1396، صفحه 101-114   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

محبوب بابایی^{* 1}؛ رضا قادری²؛ ایوب بدراق نژاد³؛ زهره آزادفلاح⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،دانشگاه خوارزمی،تهران،ایران

²استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ،دانشگاه پیام نور،ارومیه ،ایران

³عضو هیئت علمی گروه جغرافیا،دانشگاه پیام نور،تهران،ایران

⁴دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری،واحد سمنان ،دانشگاه آزاد اسلامی،سمنان،ایران

چکیده

امروزه جلوه هایی از یک تهدید جدّی زیست محیطی درعرصه جهانی مشاهده می شود.تخریب و نقصان بیش ازحدّ منابع طبیعی ازجمله آب ،خاک ،جنگل ها ، مراتع شیلات و تنوع زیستی همراه با سیستم های حافظ زندگی چون لایه ازن نظام اقلیمی ،چرخه اقیانوس ها و چرخه اتمسفری و...که همگی ریشه درجهل انسان دارد می تواند فاجعه ای جهانی به بارآورد مصیبتی که کشتارآن به مراتب ازبیماری های مسری چند صدسال پیش و بیماران ایدز و تمامی جنگ هایی که درسطح جهان جریان داشته بیشترخواهد بود. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و براساس روش و ماهیت توصیفی – تحلیلی است، جمع آوری اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانه ای- اسنادی و پیمایشی صورت گرفته، این پژوهش با استفاده از تکنیک دلفی(Delphi  method  logy)(تکنیکی در روشهای تحقیق کیفی) انجام شده، جامعه آماری مشتمل بر  متخصصان امر در حوزه زیست محیطی و انسانی ( 12نفر از متخصصان ) بعنوان نمونه انتخاب شدند.نمونه گیری بصورت کاملا هدفمند از نوع گلوله برفی(شبکه ای) بوده است، برای تجزیه و تحلیل داده ها(آماره های توصیفی میانگین ، انحراف معیار و...) نیز از نرم افزار19Spss بهره گرفته شده است. براساس یافته های تحقیق، اعضای پانل دلفی، در مجموع10گویه را بعنوان مهم ترین عوامل موجود در راستای خشک شدن آب دریاچه ارومیه عنوان کردند که نهایتا 9 گویه بیشترین ضریب اهمیت را از نظر اهمیت عنوان گردید که عبارتند از: شرایط اقلیمی(بارندگی کم) ، افزایش سدها بدون برنامه،حفرچاههای غیرمجاز و برداشت از آن،وجود کشتهای نامناسب کشاورزی و پرآب مصرف(مانند چغندرقند)، شیوه های سنتی آبیاری در زمینه کشاورزی، افزایش مصرف آب در بخش کشاورزی،صنعتی و خانگی،برداشتهای غیرمجاز از آبهای سطحی،وجود جاده میانگذر شهید کلانتری،عدم نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاهای برق دار.همچنین اعضای پانل دلفی 4 زیرسیستم (کالبدی،اکولوژیکی -بیولوژیکی،اجتماعی-اقتصادی و ساختار تصمیم گیری)را با تعیین و تحلیل مشکلات دریاچه ارومیه  بطور کلیدی مطرح کردند که هر 4زیرسیستم به ترتیب دارای اهمیت بوده است.

کلیدواژه‌ها

دریاچه ارومیه؛ مدل دلفی؛ تنوع زیستی؛ SPSS

مراجع

1- آذر افزا،محمد و محمدحسن مختاری؛(1392):ارزیابیتغییراتشوریآبدریاچهارومیهدراثرخشکسالیبااستفادهازسنجشازدور،مجله بوم خشک ،شماره2

2- بدری،سیدعلیوجعفرصادق قنبری؛( 1384 ):ارزیابیتوانهایمحیطیدرعمرانروستایی. مطالعهموردی: حوضهرودقلعه چایعجبشیر. مجلهپژوهشهایجغرافیایی. شماره 5

3- حافظ نیا، محمد رضا؛(1387): مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی؛ انتشارات سمت؛ تهران.

4- حافظ نیا،محمدرضا ومهدی نیک بخت؛(1381):آب و تنش های اجتماعی – سیاسی،مطالعه موردی گناباد،فصلنامه تحقیات جغرافیایی،دوره17

5- حسنزاده،ا،ضرغامی،م(1390):مدلسازیتأثیرجریانآبسطحیبرکاهشترازدریاچهارومیهبه کمکپویاییسیستمها،نشریهمهندسیعمرانومحیطزیست،دانشگاهتبریز،جلد 41 ،شماره2 

 

6 - حکمت نیا ،حسن و میرنجف موسوی؛(1385):کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای،یزد،انتشارات  علم نوین

7- دلاور،محمد و همکاران؛(1393): بررسیاثراتتغییراقلیمبرنوساناتترازآبدریاچهارومیه،پژوهش های اقلیم شناسی،شماره 20

8- سرور،رحیم وهمکاران؛(1389):جایگاه تکنیک دلفی در مدیریت و برنامه ریزی شهری،فصلنامه مدیریت شهری،سال دوم، شماره 4

9- کردوانی،پرویز؛(1382):خشکسالی و راههای مقابله با آن،انتشارات دانشگاه تهران.

10- ستاد احیای دریاچه ارومیه،دریاچه ارومیه علل خشکی و تهدیدات احتمالی؛1394

11- عطافر،علی و مرضیه شجاعی؛(1390):نقش آب در موقعیت راهبردی ایران در خاورمیانه،فصلنامه مطالعات خاورمیانه،سال هیجدهم،شماره1

12- لک ،راضیه و همکاران؛(1391):مطالعاتپالئولیمنولوژیوعللکاهشناگهانیترازآبدریاچهارومیه،فصلنامه زمین شناسی کاربردی،سال7،شماره4

13- وزارت نیرو؛(1392):حجم برداشت از منابعآبدربخشهایمختلفحوضهآبریزدریاچهارومیه.

14-مؤسسهتحقیقاتآب"مدیریتجامعمنابعآبحوضه،دریاچه ارومیه،گزارش سنتز؛1395

15- قنواتی،عزت الله و همکاران؛(1394):ارزیابیاثراتانتقالآببینحوضهایبرمخازنآبزیرزمینیونشستزمین ،مطالعهموردی: انتقالآبرودخانهزاببهدریاچهارومیه،پؤوهش های ژئومورفولوژی کمی،شماره2

16- مرکزتحقیقاتسنجشازدوردانشگاهصنعتیشریف؛(1393):بررسیتغییراتآلبدویموجکوتاهوفرابنفشدریاچه ارومیهومحدودهخشکشدهبهجایماندهازآن.