ماهیت شناسی راحت القلوب امیر خسرو دهلوی (بررسی تک نسخۀ راحت القلوب امیر خسرو دهلوی در کتابخانه کاخ گلستان)

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مقاله 3، دوره 1، شماره 2، اسفند 1395، صفحه 57-78   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم زمانی؛ بهناز پیامنی

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور مرکز پاکدشت

چکیده

راحت القلوب عنوان کتابی است که به امیر خسرو دهلوی منسوب است و ظن در این انتساب آن است که امیر خسرو به پیروی از استادش نظام­الدین اولیا راحت القلوبی نگاشته است. در میان سلسله‌های گوناگون صوفیه و خصوصاً چشتیه که امیر خسرو از پیروان بزرگان این سلسله است، رسم چنان بوده که مریدان اقوال و ملفوظات شیخ و بزرگان خود را در کتب و رسایل به رشتۀ تحریر در می‌آوردند، به این طریق نام و یاد مراد و شیخ را در میان یاران زنده نگاه می‌داشتند. همچنین کتاب دیگری به امیر خسرو منسوب است افضل الفواید در اقوال نظام‌الدین اولیاست و بسیارند کتبی که در احوال بزرگان به دست شاگردان ضبط شده است. این مقاله به بررسی ماهیت راحت القلوب منسوب به امیر خسرو می­پردازد و نگاهی دارد به نسخه‌های راحت القلوب موجود تا محتوای آن‌ها را با این نسخه خطی تطبیق دهد و صحت انتسابش را به امیر خسرو بسنجد. حاصل این پژوهش آنکه نسخه منسوب به امیر خسرو همان مطلع الانوار است که با تغییرات کاتب در مقدمه و مؤخره با این عنوان ثبت شده است.

کلیدواژه‌ها

امیر خسرو دهلوی؛ راحت القلوب؛ کتابخانۀ کاخ گلستان؛ نسخه خطی

مراجع

1- امیرخسرو دهلوی.(1975م.). مطلع الانوار. تصحیح طاهر احمد اوغلی محرم اوف. مسکو: دانش.

2- اولیا، نظام‌الدین. راحت القلوب (ملفوظات بابا فریدالدین گنج شکر) به شماره‌های میکرو فـیلم کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران 1133/2 و 3754ا.

3- بروان، ادوارد. (1373). تاریخ ادبیات ایران. ترجمه علی اصغر حکمت. تهران: مروارید.

4- تسـبیحی، محمد حسین. (1355). فهرست نسخه‌های خطی فارسی کتابخانه گنج بخش. بی‌جا: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.

5- جاوید، احمد. (1353). زندگینامه امیرخسرو دهلوی. مجلس امیرخسرو. کابل.

6- حجتی، محمدباقر.(1354). فهرست نسخه­های خطی دانشگاه تهران. تهران: دانشگاه تهران.

7- رییسی، مصطفی. (1388). جلوه‌هایی از سبک هندی در شعر امیر خسرو. پیک نور. ویژه نامه بهار سال هفتم. ص.ص. 58-47.

8- سمرقندی، دولتشاه. (1381). تذکره الشعرا. تصحیح ادوارد بروان. تهران: اساطیر.

9- صفا، ذبیح الله.(1378). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.

10- صیدیه، سیمین.(1388). سیاهۀ کتب خطی تازه خریداری شدة کتابخانة مجلس. نامه بهارستان.دوره 2، سال اول. شماره 4. ص.ص. 1170- 1165.

11- طوسی، محمد بن حسن.(۱۳۸۸). امالی. ترجمه صادق حسن زاده. قم: اندیشه‌های هادی.

12- فرشته، محمد قاسم بن غلامعلی.(۱۳۸۷). تاریخ فرشته. تصحیح محمد رضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

13- قویم، علی اکبر.(۱۳۴۲). امیرخسرو دهلوی عارف جلیل و شاعر نامی پارسی گوی هند در سده هفتم هجری. تهران: چاپخانه محمد علی فردین.

14ـ لودی، شیرعلی خان. (۱۳۷۷). تذکره مرات الخیال. تصحیح حمید حسنی. تهران: روزنه.

15- مرعشی محمود، صالحی، محمدعلی و متقی، حسین.(۱۳۵۴). فهرست نسخه­های خطی کتابخانه آیت­الله مرعشی نجفی. قم: کتابخانه آیت­الله مرعشی نجفی.

16ـ مستوفی، حمدالله ابن ابی بکر. (۱۳۷۸). نزهـه القلوب. تصحیح محمد دبیرسیاقی. قزوین: طه.

17- منزوی، احمد.(۱۳۷۷). فهرست نسخه‌های خطی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

18- ________(‍۱۳۸۶). فهرستواره کتاب‌های فارسی. تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی.

19- نظری، محمود. (۱۳۸۱). فهرست نسخه­های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی. تهران: انتشارات مجلس شورای اسلامی.

20ـ نعمانی، شبلی. (۱۳۶۸). شعر العجم. ترجمه سید محمد تقی فخرداعی گیلانی. تهران: دنیای کتاب.

21ـ نفیسی، سعید. (‍۱۳۶۲). تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی. تهران: فروغی.

22- نوشاهی، عارف.(۱۳۷۷). فهرست نسخه‌های خطی فارسی انجمن ترقی اردو. دهلی نو.