اسطوره کوه و نخستین زن کوهنورد شاهنامه

مطالعات نقد ادبی

مقاله 3، دوره 11، شماره 42، خرداد 1395، صفحه 51-70   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد خیالی خطیبی^{* 1}؛ دلارام بغدادی²

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²دانش آموخته مقطع دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ساوه

چکیده

این پژوهش به منظور شناخت اسطوره کوه و ارتباط معنوی این جلوه پر شکوه طبیعت با عالم ماورایی است . همچنین این ارتباط در اساطیر ایران باستان به صورت جایگاه خدایان ، ایزدان و قربانگاه عابدان برای ایزدان بر بلندای کوه های آشکار بوده  و در واقع کوه ها مکانی برای عروج و سیر اندیشه از درهای آسمان به جهان علوی تلقی می گردیده است.  فردوسی بزرگترین شاعر حماسه سرا و اسطوره پرداز ایران زمین، این مطلب را به نحوی زیبا در اشعارش متجلی می نماید. آنچه نگارندگان در پی دست یافتن به آن هستند ، توجه به اساطیر زن در شاهنامه است . شاهنامه فردوسی علاوه بر اینکه یکی از برجسته ترین حماسه های منظوم  جهان است ؛ بزرگترین و قدیمی ترین منبع کوهگردی ، شناسایی اساطیر کوهنورد و کوه آشنا در ایران به شمار می رود و به راستی که خود یک کتابخانه ی کوهنوردی است ؛ در سیر داستان پادشاهی فریدون و فرانک مادر او به خوبی می توان کوهپیما بودن فرانک را مورد ارزیابی قرارداد همچنین نگارندگان  کوشیده اند  که با ذکر تشابهاتی در نماد پردازی معنوی کوه و زن ، آنها را با شواهد عقلی و نقلی به اثبات برساند . روش تحقیق در این پژوهش از نوع کتابخانه ای بوده و گفتار حاضر به روش تحلیلی و توصیفی ارائه گردیده است .

کلیدواژه‌ها

کوه و کوهنوردی؛ اسطوره ایران باستان؛ فرانک؛ فریدون؛ شاهنامه

مراجع

اسلامی ندوشن ، محمد علی.(1349). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، چاپ سوم، تهران: توس.

همو.(1356). داستان داستان ها، چاپ دوم، تهران: توس.

آریان پور، لیلا.(1389). زن در شاهنامه، نشریه ایران مهر، شماره 11، صص13-1 .

آیدنلو، سجاد.(1384). مقاله نقد اساطیری شاهنامه، خمسه و منطق الطیر،کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره 5.

باستانی پاریزی، محمد ابراهیم.(1344). خاتون هفت قلعه، تهران: سروش.

بهزاری، رقیه.(1368). بندهش هندی، تهران: انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

پور داود، ابراهیم.(1347). یشتها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران .

بهار، مهرداد.(1375). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.

تبریزی، منصوره.(1386). ویژگی روانی و جسمانی زن و نقش آنها در اشعار شاملو و خسرو نظامی، پژوهش زنان، دوره 5، شماره 2.

تاریخ سیستان.( 456 ه .ق). تهران:چشمه.

توسلی، ناهید.(1381). مقاله زن و اسطوره، کتاب ماه هنر، شماره 49 و 50.

 12ـ جعفری کمانگر ، فاطمه.(1382). کوه و تجلی آن در شاهنامه فردوسی،نشریه مطالعات ایرانی، شماره 2، صص 22-1.

خالقی مطلق، جلال.(1375). شاهنامه، کالیفرنیا و نیویورک، بنیاد میراث ایران.

دادگی، فرنبغ.(1380). بندهش، ترجمه مهرداد بهار، تهران: انتشارات توس .

دیالافوآ، مادام.(1361). سفرنامه مادام در زمان قاجار، ترجمه فره وشی، چاپ دوم، تهران: طهوری.

دولت آبادی، محمود.(1377). جای خالی سلوچ، تهران: چشمه.فرهنگ معاصر.

رضی، هاشم.(1346). فرهنگ نام های اوستا، تهران: انتشارات فروهر.

رید، اولین.(1363). انسان در عصر توحش، ترجمه محمود عنایت، تهران: هاشمی.

ستاری، جلال.(1372). مدخلی بر رمز شناسی عرفانی، تهران: مرکز.

سعیدی سیر جانی، علی اکبر.(1385). سیمای دو زن، چاپ اول، تهران: پیکان.

شفیعی کدکنی، محمد رضا.(1372). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه .

شامیان ساروکلایی، اکبر؛ افشار، مریم.(1392). مقاله نقش اسطوره و جنسیت (نقش زن)در سینمای بهرام بیضایی، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، س 9، ش 33.

شوالیه ، ژان و گربران .آلن.(1385). فرهنگ نماد ها، اساطیر، رویا ها و رسوم و ایماءو اشاره، اشکال و قوالب... ، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون.

طبری، محمد بن جریر.(1368). تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

طباطبایی، علی محمد.(1348). چهره زن در شاهنامه فردوسی، فصلنامه هنر پور، سال سوم ، شماره 12، صص 5-1.

عفیفی، رحیم.(1347). اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته های پهلوی، تهران: توس.

فتوحی رود معجنی، محمود.(1386). بلاغت تصویر، تهران: سخن.

قرشی، امان الله.(1380). آب و کوه در اساطیر هند و ایرانی، تهران: هرمس .

فرزانه، محسن.(1369). سیری در شاهنامه و مهری نامه اندر کشف رمز ضحاک، تهران: گوته.

کتاب مقدس.(1372). عهد عتیق، تهران: اساطیر.

کریستین سن، آرتور.(1377). نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریار، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: دانشگاه تهران.

کارلاسرنا، مادام.(1363). سفرنامه مادام، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.

مختاری ، محمد.(1379). اسطوره ای زال، تهران: توس.

مسکوب، شاهرخ.(1357). سوگ سیاوش.تهران: خورزمی.

میر فخرایی، مهشید.(1367). روایت پهلوی، تهران: موسسه مطالعات فرهنگی.

محمدی، محمد؛ ابراهیمی، داوود.(1382). تاریخ کوهنوردی ایران، تهران: سبزان.

محمدی فر، داوود.(1388).کوهنامه فردوسی، تهران: آمه.

مقدسی، مطهر بن طاهر.(1374).آفرینش و تاریخ، ترجمه و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آمه.

فردوسی، ابوالقاسم.(1382). شاهنامه، به قلم عزیز الله جوینی، جلد 1، تهران: دانشگاه تهران.

محصل، راشد.(1392). تجلی کوه در ایران باستان و نگاهی به جلوه های آن در ادب فارسی ، مجله مطالعات ایرانی، سال یازدهم، شماره 21 ، صص28-1.

میرچا، الیاده.(الف 1372). رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، چاپ اول، تهران: سروش.

مدرسی، فاطمه ؛ رضیی، مهرویه.(1389). مقاله زن در اندیشه و زندگی مولانا، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، س 6.ش 20.

نولدکه، تئودور.(1351). حماسه  ملی ایران، ترجمه بزرگ علوی، چاپ دوم، تهران:  نشر سپهر .

نامور مطلق، بهمن.(1379). مقاله مقابله نمادین باد و کوه نزد مولانا و سنت اگزوپری، پژوهش زبان های خارجی، شماره 8 .

هیلنز،جان.(1377). شناخت اساطیر ایرانی، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.

واحد دوست، مهوش.(1382). رویکرد های علمی به اسطوره، چاپ اول، تهران.

یزدانی، زینب.(1378). زن در شعر فارسی، چاپ دوم، تهران: فردوس.