بازخوانی شخصیت‌های قرآنی در شعر پایداری محمود درویش

مطالعات نقد ادبی

مقاله 4، دوره 11، شماره 42، خرداد 1395، صفحه 71-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کتایون فلّاحی^{* 1}؛ مسعود باوان پوری²

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، گرمسار

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

شعر پایداری سرشار از نمادهای دینی و اسطوره‌ای و تاریخی و.... است که دارای اهمیت ویژه‌ای در شعر پایداری فلسطین هستند. محمود درویش یکی از شاعران بزرگ معاصر عرب است که در شعر خویش از قرآن کریم بهره گرفته است؛ وی گاهی شخصیت‌های قرآنی را مطابق خوانش قرآنی آنها به کار گرفته و در پاره‌ای دیگر از اشعار خود از آنها مطابق انگیزه های سیاسی- اجتماعی خویش بهره برده است. اشعار وی سرشار از روح حماسه و مقاومت در برابر اسرائیل و ظلم آن است. از مهم‌ترین این شخصیت‌ها می‌توان از قابیل، نوح، موسی (علیهم‌السلام) و ... نام برد که هریک نمادی برای مبارزه با ظلم و استبداد در شعر محمود درویش می باشند. نویسندگان این مقاله بر آن هستند که با بررسی اشعار محمود درویش و با بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی، شخصیت‌های قرآنیِ نمادینِ شعر وی و دلالت‌های هر یک را بیان کنند.

کلیدواژه‌ها

شخصیت‌های قرآنی؛ شعر پایداری؛ محمود درویش

مراجع

قرآن کریم.

ابوحاقه، احمد.(1979). الإلتزام فی الشعر العربی، بیروت: دارالعلم للملایین.

اسوار، موسی.(1381). پیشگامان شعر عرب، تهران: سخن.

بیضون، حیدر توفیق.(1991). محمود درویش شاعر الأرض المحتلة، بیروت: دارالکتب العلمیة.

جحا، میشال.(1999). أعلام الشعر العربی الحدیث، بیروت: دارالعودة.

درویش، محمود.(1971). شیء عن الوطن، بیروت: دارالعودة.

همو.(1994). دیوان، چاپ چهاردهم، بیروت: دارلعودة.

رستم‌پور، رقیه.(1384). التناص القرآنی فی شعر محمود درویش، مجله الجمعیة العلمیة الإیرانیة للغة العربیة و آدابها، شماره 3.

ستوم، سمیره توفیق.(1997). الرمز فی شعر محمود درویش، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش‌های ادبی و زبان‌شناسی، دانشگاه الدول العربیة.

سلیمان، خالدالله.(1376). فلسطین و شعر معاصر عرب، ترجمه شهره باقری و عبدالحسین فرزاد، تهران: چشمه.

شفیعی‌کدکنی، محمدرضا.(1359). شعر معاصر عرب، تهران: توس.

شوالیه، ژان و دیگران.(1388). فرهنگ نمادها و اساطیر، ترجمه سودابه فضایلی، چاپ سوم، تهران: انتشارات جیحون.

طباطبایی، سید محمد حسن.(1417). المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: نشر مؤسسه نشر اسلامی.

طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن.(1415). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: چاپ مؤسسه الأعلمی.

عیاشی، محمد بن مسعود.(بی‌تا). تفسیر العیاشی، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابخانه علمی اسلامی.

فیض‌کاشانی، محسن.(1416). تفسیر الصافی، ینابیع المودة لذوی القربی، تحقیق سید علی جمال اشرف‌الحسینی، قم: نشر داراالأسوة.

مجلسی، محمد باقر.(1403). بحارالأنوار، چاپ سوم، بیروت: مطبعة الوفاد.

محسنی‌نیا، ناصر.(1388). مبانی ادبیات مقاومت معاصر ایران و عرب، نشریه ادبیات پایداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال اول، شماره اول.

معلوف، لویس.(1380). المنجد فی اللغة، قم: انتشارات ذوی القربی.

میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی.(1377). واژه‌نامهٔ هنر داستان‌نویسی، تهران: کتاب مهناز.

نعیمی، احمد اسماعیل.(بی‌تا). العدد..، و دلالاته فی التراث الشعری القدیم، مجله مجمع اللغة العربیه بدمشق، شماره 85.

نقاش، رجاء.(1972). محمود درویش شاعر الأرض المحتلة، چاپ سوم، بیروت: دارالعودة.