آسیب‌شناسی پژوهش‌های فردوسی‌شناسی (از سال 1357 تا سال 1387)

مطالعات نقد ادبی

مقاله 5، دوره 11، شماره 42، خرداد 1395، صفحه 91-107   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

زهرا قربانی پور^*

دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

چکیده

در این مقاله پژوهش‌های فردوسی‌شناسی (از سال 1357 تا سال 1387) در سه بخش توسعه‌ای، بنیادی و کاربردی از رویکرد آسیب‌شناسی مورد واکاوی قرار گرفته است. فردوسی تنها شاعر حماسی ایران است که همواره محور عمدۀ بسیاری از پژوهش‌های ادبی قرار گرفته است و قرن‌هاست که دربارۀ شاهنامه آثار ذوقی، فکری و تحلیلی نوشته می­شود؛ قسمت عمدۀ این پژوهش‌ها در قرن معاصر انجام شده است و منتقدان شاهنامه را از ابعاد گوناگون زبان‌شناختی، جامعه‌شناختی، سیاست، روان‌شناختی و ... بررسی کرده‌اند؛ این مقاله بر آن است تا به آسیب‌شناسی این پژوهش‌ها بپردازد. روش پژوهش کمی و کیفی است. دستاوردهای این پژوهش، نشان‌دهندۀ آن است که مهم‌ترین آسیب‌ها و نقص‌های تألیفات فردوسی‌شناسی، عبارت است از: 1- عدم توجه به تمام نسخه‌ها. 2- عدم توجه به پیشینۀ تحقیقات. 3- عدم توجه به جزئیات. 4- تقلیدگرایی و انتقادگریزی. 5- رویکردهای تکرار گرایانه. 6- اصالت رویکردهای درون‌متن گرایانه. 7- اهداف تقلیل‌گرایانه. 8- رویکردهای یکسونگرانه. 9- عدم رعایت موازین علمی. 10- اطلاعات‌مداری به جای تحلیل‌مداری.

کلیدواژه‌ها

فردوسی؛ شاهنامه؛ آسیب‌شناسی کمی؛ آسیب‌شناسی کیفی

مراجع

آبادی باویل، محمّد.(1383). آیین‌ها در شاهنامه، تبریز: انتشارات ستوده.

ابوالحسنی (منذر)، علی.( 1378). بوسه بر خاک پی حیدر(ع)، تهران: عبرت.

البرز، پرویز.(1369). شکوه شاهنامه در آیینۀ تربیت و اخلاق پهلوانان (با فهرستی از صفات نقش آفرینان دوره پهلوانی)، تهران: دانشگاه الزهرا.

ازکیا، مصطفی و علیرضا دربان آستانه.(1382). روش‌های کاربردی تحقیق، ج1، تهران: کیهان.

بیابانگرد، اسماعیل.(1387). روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی، ج1 و 2، تهران: نشر دوران.

حائری، جمال الدین.(1383). زنان شاهنامه پژوهش و نقالی، از آذرگشسب تا همای، تهران: پیوند نو.

رستنده، مجید.(1378). قرآن و حدیث در شاهنامۀ فردوسی، همدان: مفتون همدانی.

رهادوست، بهار.(1383). «روش شناسی پژوهش کیفی»، مجلۀ زیبا شناخت، ش 4.

سامانی، جوکار، بهرام و سیامک.(1384). مقایسۀ تحقیقات کیفی و تحقیقات کمی، شیراز: ملک سلیمان.

ستوده، غلامرضا.(1383). مرجع‌شناسی و روش تحقیق در ادبیات‌فارسی، تهران: سازمان تدوین و کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

شفیعی، محمود.(1377). شاهنامه و دستور زبان فارسی بر پایۀ شاهنامه فردوسی و سنجش با سخن گویندگان و نویسندگان پیشین، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

صادقی، مریم.(1394). روش تحقیق به زبان ساده، تهران: نگاه معاصر.

صنیع، مهین‌بانو.(1386). گلرخان سیه چشم (داستان شاه زنان شاهنامه فردوسی)، تهران: نوشه.

عطایی‌فرد، امید.(۱۳۸۴). ایران بزرگ (جغرافیای اسطوره‌ای و تاریخی مرزها و مردمان ایرانی)، تهران: اطلاعات.

عظیمی، سیّد عبدالعلی.(1379). شخصیت‌ها در شاهنامه، تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی مطبوعاتی فام آوند.

قربانی‌پور، زهرا.(1394). کتاب شناسی فردوسی و شاهنامه، تهران: سوره مهر.

کریمان، حسین.(1375). پژوهشی در شاهنامه (در باب ری، پهنۀ تهران، البرز، مازندران طبرستان، مازندران مغرب و مازندران مشرق در شاهنامه)، به کوشش علی میرانصاری، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.

محمّدزاده‌صدیق، حسین.(1378). شاهنامه (بر اساس چاپ مسکو)، تهران: فاخته.