تحلیل حجیت بنای عقلا با رویکردی در مسائل مستحدثه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 2، دوره 13، شماره 48، مرداد 1396، صفحه 37-62   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2017.532742

نویسنده

سید مجتبی حسین نژاد^*

استادیار دانشگاه پارسا، بابلسر، ایران

چکیده

بدون شک بنای عقلا از جمله ادله مهم استخراج احکام شمرده می­شود. لذا لازم است ماهیت این بنا و گستره حجیت آن خصوصاً نسبت به مسائل مستحدثه مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. نگارنده پس از تبیین مبانی حجیت بنای عقلا در میان صاحب­نظران و نقد و بررسی آن، صحت مبنای اول را که بر پایه احراز عدم ردع بنای عقلا از ناحیه شارع است، اثبات می­کند. در گام بعدی نیز به بررسی ثمرات هر یک از این مبانی در مواجه با مسائل مستحدثه می­پردازد. سپس در نهایت به تحلیل احراز عدم ردع بنای عقلا از ناحیه شارع با توجه به مبنای اول که تنها مبنای صحیح میان مبانی حجیت بنای عقلا شمرده می­شود، نسبت به مسائل مستحدثه پرداخته و عدم ردع بنای عقلا از ناحیه شارع را از طریق حجیت سیره بر مبنای قضیه طبیعیه و طبیعت عقلایی به همراه پاسخ به مناقشات مقدّر و نقد طرق دیگر، به اثبات می­رساند.

کلیدواژه‌ها

بنای عقلا؛ احراز عدم ردع؛ ارتکاز عقلا؛ قضیه حقیقیه

مراجع

1. قرآن کریم.
2. آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، (1423)، کفایه الأصول، مؤسسه نشر اسلامی، قم.
3. آشتیانى، محمد حسن بن جعفر، (1403)، بحر الفوائد فی شرح الفرائد، کتابخانه آیت­الله مرعشی، قم.
4. ابن بابویه، محمد بن على(شیخ صدوق)، (1395)، کمال الدین و تمام النعمه، اسلامیه، تهران.
5. اصفهانى، محمد حسین کمپانى، (1374)، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، سید الشهداء، قم.
6. اکبرنژاد، محمد تقی، (1389)، حجیت ذاتی بناهای عقلایی و تاثیر آن در فقه و اصول، مجله فقه، شماره 64.
7. تبریزی، جواد بن علی، (1416)، إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
8. حائرى یزدى، عبدالکریم، (بی­تا)، درر الفوائد، چاپخانه مهر، قم.
9. حائرى یزدى، مرتضى بن عبد الکریم، (1388)، القواعد الفقهیه و الاجتهاد و التقلید (مبانی الأحکام - الحائری)، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
10. حسینی روحانى، سیدمحمد، (1413)، منتقى الأصول، دفتر آیت­الله سید محمد حسینی روحانی‏، قم.
11. حسینی شاهرودى، سید محمود بن على، (1402)، کتاب الحج، مؤسسه انصاریان، قم.
12. حسینی فیروزآبادى، سید مرتضی، (1400)، عنایه الأصول فی شرح کفایه الأصول‏، فیروزآبادى، قم.
13. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (1381)، الخلاصه، منشورات المطبعه الحیدریه، نجف اشرف،
14. شبیری زنجانى، سید موسى، (بی­تا)، کتاب الصوم، بی­نا، بی­جا.
15. شقیر، محمد، پژوهشى در باره توقیع شریف امام زمان (ع) به اسحاق بن یعقوب، مجله فقه اهل بیت(ع) (فارسی)، شماره ‌46.
16. صدر، سید محمد، (1420)، ما وراء الفقه، دار الأضواء للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت.
17. صدر، سید محمد باقر، (بی­تا)، بحوث فی علم الأصول، بی­نا، بی­جا،
18. صدر، سید محمد باقر، (1418)، دروس فى علم الاصول، موسسه النشر الاسلامی، قم.
19. صدر، سید محمد باقر، (1408)، مباحث الأصول، بی نا، بی­جا.
20. صدر، سید محمد باقر، (1395)، المعالم الجدیده للأصول، کتابفروشی النجاح، تهران.
21. صرامی، سیف الله، (1378)، جایگاه قرآن در استنباط احکام، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
22. طباطبایی، سید محمد حسین، (بی­تا)، تفسیر المیزان، بی­نا، بی­جا.
23. طباطبایی، سید محمد حسین، (بی تا)، حاشیه الکفایه، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی،  قم.
24. طبرسى، احمد بن على، (1403)، الإحتجاج على أهل اللجاج، نشر مرتضى، مشهد.
25. طبرسی، فضل بن حسن، (بی­تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بی­نا، بی­جا.
26. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، (1427)، الرجال، دفترانتشارات اسلامى، قم.
27. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، (بی­تا)،  الفهرست، المکتبه الرضویه، نجف.
28. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، (1411)، الغیبه، دار المعارف الإسلامیه، قم.
29. عراقى، ضیاءالدین، (1417)، نهایه الافکار، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
30. فاضل لنکرانی، محمد جواد، (بی­تا)، حق التالیف، نسخه دیجتالی در پایگاه اطلاع­رسانی آیت الله شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی.
31. فاضل لنکرانی، محمد جواد، (1386)، درس خارج مکاسب محرمه، مقرر: سید مجتبی حسین­نژاد، جلسه 67، 27/1/1386.
32. فیض، علیرضا، (1382)، مبادی فقه و اصول، دانشگاه تهران، تهران.
33. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، (1407)، الکافی، دار الکتب الاسلامیه بی­جا.
34. مازندرانی، ملا محمد شریف(شریف العلماء)، (بی­تا)، ضوابط الاصول، بی­نا، بی­جا.
35. مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، (1404)، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، دار الکتب الإسلامیه، تهران.
36. مجمع فقه اهل البیت، (1423)، قواعد اصول الفقه علی مذهب الامامیه، المجمع العالمی لاهل البیت(ع)، قم.
37. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى، (1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
38. مظفر، محمد رضا، (1430)، أصول الفقه، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
39. مظفر، محمد رضا، (بی­تا)، المنطق، بی­نا، بی­جا.
40. مغنیه، محمد جواد، (بی­تا)، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدیده، بی­نا، بی­جا.
41. موسوی بجنوردى، حسن، (1380)، منتهى الأصول، مؤسسه عروج، تهران.
42. موسوی خمینى، سید روح الله، (1418)، الاجتهاد و التقلید (تنقیح الأصول)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران.
43. موسوی خمینى، سید روح الله، (1367)، تهذیب الاصول، دار الفکر، قم.
44. موسوی خمینى، سید روح الله، (1410)، الرسائل، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏، قم.
45. موسوی خمینى، سید مصطفی، (1423)، ولایت فقیه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران.
46. موسوی خویى، سید ابو القاسم، (بی­تا)، المستند فی شرح العروه الوثقى، بی­نا، بی­جا.
47. نائینى، محمد حسین، (1376)، فوائد الأصول، بی­نا، بی­جا.
48. نائینى، محمد حسین، (1373)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، المکتبه المحمدیه، تهران.
49. نجاشى، احمد بن على، (1407)، الرجال، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
50. نجفى، محمد حسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.