فلسفه احصان در جرایم جنسی مستوجب حد با محوریت قانون مجازات اسلامی سال 1392

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 4، دوره 13، شماره 48، مرداد 1396، صفحه 81-100   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2017.532744

نویسنده

عادل ساریخانی^*

دانشیار دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

تحقق یا عدم تحقق شرط احصان در مرتکب برخی از جرائم جنسی اثر غیرقابل‌انکاری، در مجازات آن جرم دارد. احصان در جرایم جنسی اصلی، وضعیت مرد یا زن بالغ و عاقل و متأهلی است که  دارای همسر دائمی است و با همسر خود در زمان بلوغ و افاقه سبق نزدیکی از طریق قُبل داشته است و امکان تمتع جنسی با همسرش برای وی فراهم است. احصان در مجازات زنای به عنف که مستلزم قتل است تأثیری نداشته ولی در سایر موارد گاهی جمع مجازات جلد با رجم و گاهی نیز تشدید مجازات زانی از صد ضربه شلاق به سنگسار را در پی خواهد داشت. قانون مجازات اسلامی 1392 به دادگاه اجازه داده در صورت عدم امکان اجرای مجازات رجم، پس از کسب نظر رئیس قوه قضاییه، مجازات مذکور را حسب مورد به جلد یا اعدام تبدیل نماید که این  تجددگرایی و پویایی قانون‌گذار هرچند قابل‌تحسین است؛ اما متن قانون به‌گونه‌ای تدوین‌شده که انتقادات فراوانی بر آن وارد می­باشد. قانون مجازات جدید در باب لواط نیز وجود شرایط احصان در لواط کننده را از موجبات تشدید مجازات از جلد به اعدام دانسته اما در باب مساحقه آن را مؤثر در مقام ندانسته است. علاوه بر این، وجود شرایط احصان در مرتکبین برخی از جرایم جنسی، موجب تغییر وضعیت آنان از محقون­الدم به مهدورالدم نیز می­گردد. در این مقاله علاوه بر بررسی تأثیر احصان در جرایم جنسی مستقیم، فلسفه تشدید مجازات محصن و محصنه تبیین و به ‌نقد مقرره جدید قانون‌گذار در باب مجازات رجم پرداخته‌شده است.
 

کلیدواژه‌ها

احصان؛ زنا؛ لواط؛ مساحقه؛ رجم؛ مهدورالدم

مراجع

1. اختری، عباس علی، (بی‌تا)، دایره المعارف جامع اسلامی، مرکز تحقیقات رایانه­ای قائمیه، اصفهان.   
2. اسلامی، علی، (بی‌تا)، ترجمه تحریرالوسیله، جلد4، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
3. الهامی، داود، ( 1378)، استفتائات قوه قضائیه ... از سید محمدصادق روحانی، بی‌جا.
4. بازگیر، یداله، (1382)، قانون مجازات اسلامی در آئینه آرای دیوان عالی کشورحدود، انتشارات بازگیر، تهران، چاپ دوم.
5. بازگیر، یداله، (1389)، علل نقض آراء در شعب دیوان عالی کشور امور کیفری، انتشارات جاودانه، تهران، چاپ اول.
6. بهشتی، احمد و واحد جوان، وحید، (1390)، بررسی حکم رجم (سنگسار) و اجرای آن درزمان غیبت، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، بابل،شماره26.
7. پرتو، ابوالقاسم(1373)، فرهنگ برابرهای پارسی واژگان بیگانه، جلد 1و3، انتشارات اساطیر، تهران، چاپ اول.
8. التوجیری، محمد، (1430)، موسوعه الفقه الاسلامی،  بیت الافکارالدولیه، عربستان سعودی، چاپ اول.
9. جعفری لنگرودی ، محمدجعفر، (1374)، ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران، چاپ هفتم.
10. جمشیدی، مرتضی، (1387)، بررسی تطبیقی رجم در حقوق جزای ایران و اسلام، نشر ملکان، تهران، چاپ اول.
11. حجاریان، محمدحسن، (1390 )، ترجمه قانون مجازات مصر، طرح نوین اندیشه، تهران، چاپ اول.
12. حر عاملی، محمد، ( 1409)، وسائل الشیعه، ج20 و 28، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول.
13. دهخدا، علی‌اکبر، (1326)، لغت­نامه دهخدا، اثبات-اختیار، چاپخانه مجلس، تهران.
14. شانه چی ، کاظم مدیر، (1380)، آیات الاحکام، انتشارات سمت، تهران، چاپ دوم.
15. شهید اول، (1375)، لمعه الدمشقیه، ترجمه علی شیروانی، جلد دوم، انتشارات دارالفکر، تهران، چاپ پنجم.
16.  صدوق، محمد، (1406)،ثواب الاعمال و عقاب الاعمال،  دارالشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم.
17.  طوسی، محمد، (1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، جلد  هشتم، انتشارات مرتضوی، تهران، چاپ سوم.
18. طوسی، محمد، (1400)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، دارالکتب العربی، بیروت، چاپ دوم.
19. شیروانی، علی،  (1390)، ترجمه و تبیین شرح لمعه ، جلد 13، دارالعلم،  بیروت، چاپ دهم.
20. صالح ولیدی، محمد، (1383)، جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی و حقوق و تکالیف خانوادگی، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ دوم.
21.  طبیبیان، سید حمید، (1391) ،فرهنگ لاروس،  انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ اول.
22. عباسی، اصلی، (1389)، ترجمه قانون مجازات آلمان، مجمع علمی فرهنگی مجد، تهران، چاپ اول.
23. علیان­نژاد، ابوالقاسم، (1381)، استفتائات جدید از حضرت آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، جلد 1 و 2، انتشارات مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب (ع)، قم، چاپ سوم.
24.  عمید، حسن،  (1387)، فرهنگ فارسی عمید، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ سی و نهم.
25. عوده، عبدالقادر، (بی‌تا)، التشریع الجنایی مقارناً بالقانون الوضعی، جلد 2، دارالکتب العربی، بیروت.
26. الفقه المنسوب للامام الرضا (ع)، (1431)، مؤسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، بیروت، چاپ دوم.
27. فیض، علیرضا، (1371)، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ  سوم.
28. کبریتی، محمدجواد و آقابابایی، حسین، (1389 )، مطالعه تطبیقی جرایم جنسی در حقوق کیفری بین‌النهرین باستان، آیین یهود، فقه جزایی اسلامی و حقوق ایران، پژوهشنامه حقوقی، سال اول، شماره اول.
29. کلانتری،کیومرث و جعفریان سوته، سیدحسن، (1392)، زنای محصنه کیفر گذاری یا کیفر زدایی، دایره المعارف علوم جنایی، کتاب دوم، بنیاد حقوقی میزان، تهران، چاپ اول.
30. محقق حلی،  (1374 )، شرایع الاسلام، ترجمه ابوالقاسم بن احمد یزدی، جلد 4، دانشگاه تهران، چاپ ششم.
31.  همان، (1373)، مختصر النافع، ترجمه سید محمد نجفی ...، انتشارات باقرالعلوم، قم، چاپ اول.
32. محمدی ، ابوالحسن، ( 1374)، حقوق کیفری اسلام، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول.
33. مکارم شیرازی، ناصر، (1386)، تفسیر نمونه، جلد3 و 12و 14، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ سی‌ام.
34. همان، (بی‌تا)، سنگسار قانون اسلام عطوفت اسلامی، بی‌جا، بی‌نا.
35. منتظری، حسینعلی، (1387)، پاسخ به پرسش‌هایی پیرامون مجازات‌های اسلامی و حقوق بشر، ارغوان دانش، قم، چاپ اول.
36. میر محمدصادقی، حسین، (1391)، حقوق جزای اختصاصی انگلستان، انتشارات جنگل، تهران، چاپ اول.
37. نجفی، محمدحسن، (1391)، جواهرالکلام،کتاب حدود، انتشارات دارالعلم، قم، چاپ اول.
38. نوبهار، رحیم، (1389)، اهداف مجازات‌ها در جرایم جنسی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، چاپ اول.
    1. Elizabeth, M. (2006). Oxford dictionary of law. Oxford University Press Inc, New York.
    2. John, M. (2011). Criminal law & procedure (7^thed.).Wadsworth Cengage Learning.
    3. Sexual Offences Act,1956, 1976, 2003.
    4. The Matrimonial Causes Act ,1973.