ارزیابی و تهیه نقشۀ آسیب پذیری آلودگی آبخوان کارستی دالاهو

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 1، دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 27، شهریور 1396، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی دسترنج^{* 1}؛ احمد نوحه گر²؛ آرش ملکیان³؛ حمید غلامی⁴؛ مریم جعفری اقدم⁵

¹دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

²استاد دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران

³دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

⁴استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

⁵دانش آموخته دکتری ژئومرفولوژی، دانشگاه اصفهان

چکیده

ارزیابی آسیب ­پذیری و تهیه نقشه پهنه­ بندی آسیب­پذیری، راهکاری مهم در مدیریت منابع آب کارست به شمار می­رود. با توجه به وجود ژئومورفولوژی کارست توسعه­یافته در آبخوان کارستی دالاهو و دیگر شرایط طبیعی منطقه، انتشار آلودگی در این منابع کارستی سریع و گسترده است. بنابراین هدف این پژوهش، تهیه نقشه آسیب­پذیری آبخوان کارستی دالاهو در استان کرمانشاه در برابر آلودگی­های سطحی با استفاده از مدل COP است. معیارهای این مدل، خصوصیات لایه‌های پوشاننده سطح آب زیرزمینی (عامل O)، تجمع جریان آب زیرزمینی (عامل C) و بارش بر روی آبخوان (عامل P) را به عنوان پارامترهای ارزیابی آسیب‌پذیری ذاتی آب زیرزمینی است. بعد از محاسبه سه عامل C، O، P و تهیه نقشه آسیب‌پذیری هر لایه، این لایه‌ها در هم ضرب شده و نقشه نهایی آسیب‌پذیری آبخوان‌ کارستی دالاهو محاسبه شد. نتایج نشان می­دهد که به ترتیب 32/83%، 14/32%، 32/02%، 14/34% و 16/47% از مساحت منطقه در پهنه آسیب ­پذیری خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم واقع شده است که این طبقات به ترتیب 222/88، 97/2، 149/47، 97/38 و 111/82 کیلومترمربع از مساحت منطقه را به خود اختصاص داده­ اند. همچنین نتایج طبقات آسیب­پذیری و مساحت آن‌ها نشان می­ دهد که 69/2% مساحت منطقه در طبقه آسیب­ پذیری خیلی زیاد، زیاد و متوسط، واقع شده است که حاکی از آسیب­پذیری زیاد آبخوان دالاهو نسبت به آلودگی است. پهنه با آسیب‌پذیری خیلی زیاد با وسعت 222/88 کیلومترمربع (32/83%) بیشترین مساحت منطقه را به خود اختصاص داده است.

کلیدواژه‌ها

آب زیرزمینی؛ ژئومورفولوژی کارست؛ منابع آب؛ دالاهو

مراجع

1. باقرزاده، س.، ن. کلانتری، م. مرادزاده و م. ح. رحیمی. 1389. جدیدترین روش پهنه­بندی آسیب­پذیری آبخوان­های کارستی با استفاده از تکنیک­های GIS و سنجش از دور: روش COP (مطالعه موردی آبخوان کارستی شیمبا). مجموعه مقالات همایش ملی ژئوماتیک. تهران، سازمان نقشه­برداری کشور. 19 الی 20 اردیبهشت ماه.

2. خوش‌اخلاق، ف.، س. باقری سید‌شکری و ط. صفرراد. 1393. واکاوی تاثیرگذاری خشک‌سالی‌های شدید بر آب‌دهی چشمه‌های کارستی استان کرمانشاه (مطالعه موردی: خشک‌سالی شدید سال 87-1386). فضای جغرافیایی، 14(48): 1-19.

3. زنگنه اسدی، م. ع.، ن. بقائی­نژاد، ش. غلامپور و ع. بهشتی قله­زو. 1394. تهیه‌ی نقشه آسیب­پذیری آلودگی آبخوان بقیع خراسان رضوی با کاربرد دو روش COP و PRIK، استفاده از سنجش از دور و GIS. مهندسی منابع آب، 8(27): 43-50.

4. سیف، ع.، م. جعفری‌‌اقدم و ع. جهانفر. 1393. ارزیابی و تهیه نقشه آسیب‌‌پذیری آبخوان‌‌های کارستی با استفاده از مدل COP (مطالعه موردی: آبخوان کارستی گُلین، استان کرمانشاه). پژوهش‌‌های ژئومورفولوژی کمی، 3(3): 65-79.

5. مرادی، پ.، ح. روحی، ک. رنگزن، ن. کلانتری و ن. قنبری. 1395. ارزیابی آسیب‌پذیری آبخوان رامهرمز با تلفیق مدل دراستیک و تحلیل سلسله مراتبی. سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 7(4): 62-78.

6. Afrasiabian A. 2007. The importance of protection and management of Karst water as drinking water resources in Iran. Environmental Geology, 52(4): 673-677.

7. Andreo B, Vías J, Durán J, Jiménez P, López-Geta J, Carrasco F. 2008. Methodology for groundwater recharge assessment in carbonate aquifers: application to pilot sites in southern Spain. Hydrogeology Journal, 16(5): 911-925.

8. Baalousha HM. 2016. Groundwater vulnerability mapping of Qatar aquifers. Journal of African Earth Sciences, 124: 75-93.

9. De Jong C, Cappy S, Finckh M, Funk D. 2008. A transdisciplinary analysis of water problems in the mountainous karst areas of Morocco. Engineering Geology, 99(3): 228-238.

10. Dimitriou E, Karaouzas I, Sarantakos K, Zacharias I, Bogdanos K, Diapoulis A. 2008. Groundwater risk assessment at a heavily industrialised catchment and the associated impacts on a peri-urban wetland. Journal of Environmental Management, 88(3): 526-538.

11. Ducci D. 2007. Intrinsic vulnerability of the Alburni karst system (southern Italy). Geological Society, London, Special Publications, 279(1): 137-151.

12. Ford D, Williams PD. 2013. Karst hydrogeology and geomorphology. John Wiley & Sons, 576 pp.

13. Gondwe BR, Merediz-Alonso G, Bauer-Gottwein P. 2011. The influence of conceptual model uncertainty on management decisions for a groundwater-dependent ecosystem in karst. Journal of Hydrology, 400(1): 24-40.

14. Kiros, M., Zhou, Y., 2006, GIS-based vulnerability assessment and mapping for the protection of the Dire Dawa groundwater basin, Ethiopia, 34th Congress of international association of hydrogeologists, Beijing, P.R. China. Oct 9-13.

15. Krause S, Heathwaite AL, Miller F, Hulme P, Crowe A. 2007. Groundwater-dependent wetlands in the UK and Ireland: controls, functioning and assessing the likelihood of damage from human activities. Water Resources Management, 21(12): 2015-2025.

16. Marín A, Andreo B, Mudarra M. 2015. Vulnerability mapping and protection zoning of karst springs. Validation by multitracer tests. Science of the Total Environment, 532: 435-446.

17. Marín A, Dörfliger N, Andreo B. 2012. Comparative application of two methods (COP and PaPRIKa) for groundwater vulnerability mapping in Mediterranean karst aquifers (France and Spain). Environmental Earth Sciences, 65(8): 2407-2421.

18. Mudarra M, Andreo B. 2011. Relative importance of the saturated and the unsaturated zones in the hydrogeological functioning of karst aquifers: The case of Alta Cadena (Southern Spain). Journal of Hydrology, 397(3): 263-280.

19. Münch Z, Conrad J. 2007. Remote sensing and GIS based determination of groundwater dependent ecosystems in the Western Cape, South Africa. Hydrogeology Journal, 15(1): 19-28.

20. Plan L, Decker K, Faber R, Wagreich M, Grasemann B. 2009. Karst morphology and groundwater vulnerability of high alpine karst plateaus. Environmental Geology, 58(2): 285-297.

21. Vías J, Andreo B, Ravbar N, Hötzl H. 2010. Mapping the vulnerability of groundwater to the contamination of four carbonate aquifers in Europe. Journal of Environmental Management, 91(7): 1500-1510.