تحلیل عناصر حماسی در گرشاسب‌نامه

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 8، دوره 13، شماره 47، شهریور 1396، صفحه 285-308   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

محتشم محمدی¹؛ نصرالله دشتی^{* 2}

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

چکیده

گرشاسب‌نامه منظومه‌ای حماسی است که حکیم اسدی طوسی در آن جنگاوری‌ها و دلاوری‌های گرشاسب را به نظم کشیده است. گرشاسب یکی از مشهورترین پهلوانان ایرانی است که بخش‌های مهمی از ادبیات اسطوره‌ای و حماسی به توصیف اعمال او و فرزندانش (نریمان، سام، زال، رستم، فرامرز و...) اختصاص دارد. چهار عنصر (داستانی بودن، قهرمانی بودن، ملی بودن و خرق عادت) زمینه‌ساز یک داستان حماسی هستند. قوت و ضعف هر یک از این ویژگی‌ها در برجستگی و شهرت یک اثر حماسی تأثیر بسزایی دارد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه گرشاسب‌نامه در زمینه‌های خرق عادت و داستانی بودن قوی است، ضعف و سستی در دو زمینه قهرمانی و ملی سبب شده است که این اثر حماسی در میان عامه ایرانیان چندان مورد قبول واقع نشود.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ ادب حماسی؛ عناصر حماسی؛ گرشاسب‌نامه

مراجع

آیدنلو، سجاد. 1388. از اسطوره تا حماسه. تهران : سخن.

ــــــــــــ . 1388. «هفت خان پهلوان»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهید باهنر کرمان، زمستان، شماره 26، صص 27-1.

اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد. 1386. گرشاسب‌نامه. به اهتمام و تصحیح حبیب یغمایی. تهران: دنیای کتاب.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1377. اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.

براتی، محمود و محمد علی محمودی. 1389. «فرجام‌اندیشی در گرشاسب‌نامه اسدی»، مجله پژوهش‌های دینی، ش 21.

بهار، مهرداد. 1381. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.

خالقی مطلق، جلال. 1362 الف. «گردشی در گرشاسپ‌نامه2»، مجله ایران‌نامه، تابستان، شماره4 صص 513-559.

ـــــــــــــــــ . 1362ب. «مطالعات حماسی، فرامرز‌نامه»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، تابستان و پاییز، شماره 128و129 صص121-85.

رزمجو، حسین. 1381. قلمرو ادبیات حماسی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رستگار فسایی، منصور. 1380. انواع شعر فارسی. شیراز: نوید.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1382. ارسطو و فن شعر. تهران: امیرکبیر.

سرکاراتی، بهمن. 1378. سایه‌های شکار شده. تهران: قطره.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. 1352. «انواع ادبی»، مجله خرد و کوشش، بهار و تابستان، شماره 11 و 12 صص119-96.

شمیسا، سیروس. 1375. انواع ادبی. تهران: فردوس.

صدیقی، علی اصغر. 1385. فانتزی در شاهنامه. تهران: ترفند.

صفا، ذبیح الله. 1374. حماسه سرایی در ایران. تهران: فردوسی.

طباطبایی، مهدی. 1387. «بررسی جایگاه و شخصیت زنان در گرشاسب نامه»، مجله متن پژوهی ادبی، ش 38

عبادیان، محمود. 1369. فردوسی، سنت و نوآوری در حماسه‌سرایی . تهران: مروارید.

غیبی، محمود رضا. 1389. «بررسی فرهنگ عامیانه در گرشاسب نامه»، مجله نامه پارسی، ش 52.

کریستن‌سن، آرتور. 1368. کیانیان. ترجمه ذبیح الله صفا. تهران: علمی و فرهنگی.

کزازی، میر جلالدین. 1376. رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز.

کوپا، فاطمه و نوشین رفیعی. 1389. «شکل‌شناسی سه داستان از گرشاسب‌نامه بربنیاد نظریه پراپ»، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش 19.

معتضد کیانی، خداداد. 1389. «تحلیل منش‌های قهرمانان گرشاسب‌نامه»، مجله حافظ، ش68.

مؤذن جامی، محمد مهدی. 1379. ادب پهلوانی. تهران: قطره.

میرصادقی، جمال. 1376. عناصر داستان. تهران: سخن.

یشت‌ها. 1377. تفسیر و تألیف استاد ابراهیم پورداوود. تهران: اساطیر.