بررسی مینی‎مالیسم و مؤلّفه‎های آن در تذکرۀ الاولیاء عطار نیشابوری

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 5، دوره 9، شماره 32، شهریور 1396، صفحه 178-204   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین آریان¹؛ فریبا همتی²؛ زکیه رشیدآبادی³

¹عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان

²مدرس دانشگاه فرهنگیان

³دکترای زبان و ادبیات فارسی،مدرس دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید هاشمی نژاد مشهد،ایران.

چکیده

مینی‎مالیسم یا کمینه‌گراییگونه‎ای نو در داستان است که بر حذف عناصر غیرضروری و ایجاز بیش از حد تأکید دارد و همین عامل، سبب سادگی و دوری از پیچیدگی در داستان‎ها می‎شود. اگرچه این‎گونه در ادب غرب پدیده‎ای نوظهور است، ولی نمونه‎های آن در آثار کهن ایرانی به وفور یافت می‎شود. تذکره‎الاولیاء عطار نیشابوری شاعر قرن هفتم هجری از این دسته از آثار است. برهمین مبنا نگارندۀ پژوهش حاضر برآن است با بررسی مینی‎مالیسم در اثر یاد شده، میزان مؤلّفه‎های آن را تحلیل نمایند. برای رسیدن به این منظور،  پس از بررسی کتاب تذکره‎الاولیا و استخراج حکایات و داستان‎های کوتاه مینی‎مالیستی، ویژگی‎های مختلف آن بررسی و تحلیل شد. این پژوهش که به شیوۀ کتابخانه‎ای و بر مبنای توصیف و تحلیل انجام گرفته، این نتایج را در برداشته که حکایت‎های کوتاه تذکره‎الاولیاء با توجه به برخورداری از حجم کم، سادگی زبان، پیرنگ ساده، گفتگو، شخصیّت‎های محدود و محدودیت صحنه‎پردازی در زمرۀ داستان‎های مینی‎مالیستی قرار می‎گیرد و عطار در این زمینه بسیار موفّق و الگویی برای دیگر نویسندگان بوده است.

کلیدواژه‌ها

مینی‎مالیسم؛ عطار نیشابوری؛ تذکره‎الاولیاء؛ مؤلّفه‎های مینی‎مالیسم

مراجع

1. ابراهیمی، نادر، صوفیانه‎ها و عارفانه‎ها، تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی، 1377.
2. بارت، جان، چند کلمه دربارۀ مینی‎مالیسم، ترجمۀ مریم نبوی‎نژاد، فصلنامۀ زنده رود، شمارۀ 14، 15، 16، صص ،1375.
3. بهار، محمّدتـقی، سبک‌ شناسی(دوره 3 جلدی)، تهران: انتشارات امیرکبیر،1373.
4. پارسا، سید احمد، مینی‎‌‎مالیسم و ادب پارسی، مجلۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان، شمارۀ 20، صص27-48، 1385.
5. پاینده، حسین، داستانک و توانایی آن در نقد فرهنگ/دموکراسی و نقد ادبی، تهران: نیلوفر، 1385.
6. تافلر، آلوین، موج سوم، ترجمۀ شهیندخت خوارزمی‎، تهران: مترجم، 1371.    
7. جزینی، محمدجواد، ریخت‎شناسی داستان‏های مینی‎‌‎مالیستی، ماهنامه کارنامه، دورۀ 1، شماره 6، 1378.
8. چاپمن، وندی ماری، «شیوه‌های‌ مینی‎مالیستی در آثار‌ ریموند‌ کارور و سوزان وگا»، ترجمۀ پویا قربانی، جشن کتاب، شماره 3، 1382.
9. چیتیک، ویلیام، درآمدی به تصوّف، ترجمۀ محمّدرضا رجبی، چاپ دوّم، تهران: انتشارات دانـشگاه ادیـان و مذاهب، 1388.
10. رضی، احمد و سهیلا روستا، کمینه‎گرایی در داستان‎نویسی معاصر، مجلّۀ  متن‎شناسی ادب فارسی، دورة 45، شماره 3، صص 77-90، 1388.
11. روزبه، محمدرضا، ادبیّات معاصر ایران (نثر)، تهران: روزگار، 1388 .
12. رید، یان، داستان کوتاه، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز، 1389.
13. زرّین‎کوب، عبدالحسین، با کاروان حلّه، تهران: انتشارات علمی، 1388.
14. 14.  شکری، فدوی، واقع‎گرایی در ادبیّات داستانی معاصر ایران، تهران: انتشارات نگاه،  1376ش.
15. عبداللّهیان، حمید، داستان بیت؛ یک قالب داستانی تازه، مجلّه پژوهش‎های ادبی، بهار، شمارۀ 15،صص 111- 124، 1386.
16. عطار نیشابوری، شیخ فریدالدّین محمد بن ابراهیم، تذکرة‎الاولیاء‎ (دو جلدی)، تصحیح رینولد الن نیکلسون، لیدنِ هلند: مطبعه بریل، 1907م.
17. گوهرین، کاوه، داستان دوستان، تهران: انتشارات طرح نو، 1389.
18. مستور، مصطفی، مبانی داستان کوتاه، تهران: مرکز، 1379.
19. موحد، ضیاء، سعدی، تهران: انتشارات طرح نو، 1373.
20. میرصادقی، جمال و ذوالقدر، میمنت (ذوالقدر)، واژه‎نامۀ هنر داستان‎نویسی، تهران: کتاب مهناز، 1377.
21. میرصادقی، جمال، عناصر داستان، تهران: نشر سخن، 1390.