بررسی و تحلیل فرآیندهای واجی در نظام آوایی گونۀ زبانی طُرود

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 4، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 16، شهریور 1396، صفحه 51-80   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

جواد عامری^{* 1}؛ سیدحسین طباطبایی²؛ سیدحسن طباطبایی³

¹کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سمنان

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بابلسر

³دکتری زبان و ادبیات فارسی، استادیار دانشگاه سمنان

چکیده

زبان­های محلی ایران‌زمین، گنجینه­ای بی­مانند و ذخیره­ای تمام نشدنی برای رشد و پیشرفت زبان فارسی به شمار می­آید. تحلیل نظام آوایی در گونۀ زبانی طرود از توابع شهرستان شاهرود که برای نخستین بار در این مقاله بدان پرداخته‌شده، ظرافت­ها و حلاوت­های این گونۀ زبانی را آشکار می­سازد. هدف از این پژوهش نشان دادن وجوه اختلاف و اشتراک آوایی گونۀ زبانی طرود با فارسی معیار در چارچوب فرآیند­های واجی است تا در نتیجۀ فرآیندهای واجی کاهش، افزایش، ابدال، قلب­ و ادغام که در این گونۀ ­زبانی وجود دارد - اما در حال حاضر در فارسی معیار به چشم نمی­خورد- نشان داده ­شود. مبنای این مقایسه بر اساس­ الگوهای رایج زبان­شناسی بوده و گرد­آوری داده­ها به روش پرسش و پاسخ، مصاحبه با گویشوران بومی انجام‌شده است. این پژوهش بر آن است تا با بررسی سیر تحولات آوایی در گونۀ زبانی مورد پژوهش و تطبیق آن با فارسی معیار، نسبت این دو را بسنجد و از خلال بررسی تأثیر فرآیند­های واجی در آن، واژگان گویشی کهن فعال را شناسایی نماید و در گشودن گره­های زبانی و ادبی متون کهن به کار بندد.

کلیدواژه‌ها

گونۀ زبانی؛ نظام آوایی؛ طُرود؛ فرآیندهای واجی؛ گویش‌های ایرانی

مراجع

- اشمیت، رودیگر (1383). راهنمای زبان­های ایرانی. مترجمان: آرمان بختیاری[ودیگران]، تهران: ققنوس، چاپ اول ، جلددوم

- باقری، مهری (1380). تاریخ زبان فارسی. تهران: نشرقطره،  چاپ ششم

- باطنی، محمدرضا (1354). مسائل زبان شناسی نوین. تهران: انتشارات آگاه، چاپ اول

- برومندسعید، جواد (1363). دگرگونی­های واژگان در زبان فارسی. تهران: توس، چاپ اول

- بهار، محمدتقی (1376). سبک شناسی. تهران: انتشارات مجید، چاپ نهم، جلداول

- بیهقی،  ابوالفضل (1385). تاریخ بیهقی.  بکوشش دکترخلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب، چاپ دهم                                  

- حق شناس، علی محمد (1376). آواشناسی. تهران: آگه

-دهخدا، علی اکبر (1381).گزیده وشرح امثال و حکم. فرج الله شریفی گلپایگانی، تهران: هیرمند،چاپ دوم

- دهخدا، علی اکبر (1364). لغتنامه. زیر نظر دکتر معین، تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا

- ذوالنور، رحیم (1380). رفتارشناسی زبان تاریخی. تهران: انتشارات طهوری، چاپ اول

- رجبی، پرویز (1357). جندق و ترود؛ دو بندر فراموش شده کویر بزرگ نمک. تهران: توکا، چاپ دوم

- شریعت، محمدجواد (1367). دستور زبان فارسی. تهران: انتشارات اساطیر، چاپ سوم

- صفوی، کورش (1377).زبان شناسی و ادبیات. تهران: هرمس، چاپ اول.

- فرشیدورد، خسرو (1384). دستور مفصل امروز. تهران: سخن، چاپ دوم

- فره وشی، بهرام (1381). فرهنگ زبان پهلوی. تهران: دانشگاه تهران، چاپ چهارم

- قریب، عبدالعظیم و دیگران (1378). دستور زبان پنچ استاد. تهران: فردوسی، چاپ دوم

- کردوانی، پرویز (1386). کویر (نمکزار) بزرگ مرکزی ایران و مناطق همجوار. تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول

- کریمی، اصغر (1389). سفرنامه دشت کویر. سمنان: حبله رود، چاپ اول

- لویس، معلوف (1382). المنجد. مترجم: محمد بندر ریگی، تهران: ایران، چاپ چهارم

- مشکور، محمدجواد (1353) .دستورنامه درصرف ونحوزبان پارسی. تهران: شرق، چاپ دهم

- مشکوۀ الدینی، مهدی (1370). ساخت آوایی زبان. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد

- مولوی، جلال الدین محمدبن محمد (1377). شرح جامع مثنوی معنوی. تألیف کریم زمانی، تهران: اطلاعات، چاپ پنجم

- ناتل خانلری، پرویز (1352). تاریخ زبان فارسی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، جلد1و2

- نصرالله منشی، ابوالمعالی (1378). کلیله ودمنه. توضیح و ویرایش علی رضوی بهابادی، یزد: بهاباد، چاپ دوم

- وحیدیان کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی (1379). دستور زبان فارسی1. تهران: سمت.

- وراوینی، سعدالدین (1383). مرزبان­نامه. بکوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی­علیشاه، چاپ نهم

- هدین، سون (1355). کویرهای ایران. مترجم: پرویز رجبی. تهران: توکا، چاپ اول

- یارمحمدی، لطف الله (1373). درآمدی به آواشناسی. تهران: مرکز نشردانشگاهی

- صادقی، علی اشرف (1349). «زبان فارسی و گونه­های مختلف آن»، فرهنگ و زندگی، شماره 2، صص 63-66

- متینی، جلال (1350).« تحول تلفظ کلمات فارسی در دوره اسلامی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، سال هفتم،  شماره 2، صص 249-283

-Spencer, Andrew(1996), Phonology, Oxford, Blackwell;

-Crystal, David(1997), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, Oxford, Blackwell;