استراتژی توسعه پایدار گردشگری در استان آذربایجان غربی

اکوسیستم های طبیعی ایران

مقاله 3، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 27، خرداد 1396، صفحه 27-45   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

بهروز سبحانی^{* 1}؛ وحید صفریان زنگیر²

¹دانشیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی،ایران*(مسوول مکاتبات) [e-mail]:

²دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران

چکیده

Today, tourism is an industry beyond the socio-economic phenomenon has become global. West Azerbaijan province, a center of tourist attraction in the national and international level in the country is considered. The province because of its proximity to the lake, a neighborhood with several countries, each year hosts a large number of domestic and foreign tourists. In addition, the province has perfect weather and valuable natural potentials that have failed standard range of appropriate capacity to attract tourists. In this study, using multiple factors by examining the criteria for major, minor and major options Tourism SWOT and AHP methods were analyzed. Results indicate that there based on SWOT natural landscape with a score of 4/6 and 4/3 are attractive places of historical Rating strengths And lack of health facilities and lack of parking with a score of 0/37 to 0/36 points were identified as weaknesses.
AHP method was determined by examining indicators of temperature with a total weight of 2/356, 1/546 and relative humidity with a total weight of natural landscapes Weight Assembly 0/986 with the most important criteria in West Azarbaijan province are attracting tourists

کلیدواژه‌ها

کلید واژه: گردشگری پایدار؛ مدل‌های AHP و SWOT؛ استان آذربایجان غربی

اصل مقاله

استراتژی توسعه پایدار گردشگری در استان آذربایجان غربی

بهروز سبحانی^*[1]، وحید صفریان زنگیر[2]

تاریخ دریافت: 19/12/95 ، تاریخ پذیرش: 25/02/96

 

چکیده

امروزه گردشگری فراتر از یک صنعت، به پدیده­ای اجتماعی- اقتصادی در سطح جهانی تبدیل شده است. استان آذربایجان غربی یکی از مراکز جذب گردشگر در سطح ملی و بین­المللی در کشور به حساب می­آید. این استان به دلیل همجواری با دریاچه ارومیه، همسایگی با چند کشور، هر ساله میزبان تعدادی زیادی از گردشگران داخلی و خارجی است. علاوه بر این، این استان دارای آب و هوای مناسب و پتانسیل­های طبیعی با ارزشی است که تاکنون از ظرفیت مناسب خود درحد استاندارد نتوانسته گردشگر جذب نماید. هدف از این تحقیق ارزیابی عوامل موثر در توسعه گردشگری استان آذربایجان غربی با بهره­گیری از روش‌های SWOT و AHP می­باشد. در این پژوهش داده‌های عناصر اقلیمی از قبیل؛ درجه حرارت، رطوبت نسبی، و داده‌های عوامل از قبیل؛ چشم­انداز­های طبیعی، جاذبه­های تاریخی، راه ارتباطی و امکانات رفاهی استفاده شد. روش این تحقیق توصیفی و تحلیلی و از نوع کاربردی است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و گزینه­های مهم گردشگری استان با روش‌های SWOT و AHP مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان‌دهنده آن است که براساس شاخص SWOT وجود چشم‌اندازهای طبیعی با امتیاز 6/4 و جاذبه‌های تاریخی با امتیار 3/4 جزو نقاط قوت و کمبود امکانات بهداشتی با امتیاز 37/0 و کمبود پارکینگ با امتیاز 36/0 جزو نقاط ضعف شناخته شدند. با بررسی روش AHP مشخص شد که شاخص‌های دما با مجموع وزنی 356/2 ، رطوبت نسبی با مجموع وزنی 546/1 و چشم­انداز­های طبیعی با مجمع وزنی 986/0 مهم­ترین معیارها در جذب گردشگری استان  آذربایجان­غربی می­باشند.

کلید واژه: گردشگری پایدار، مدل­های AHP و SWOT، استان آذربایجان غربی

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

صنعت توریسم یکی از مهم­ترین صنایع در حال رشد نیمة دوم قرن بیستم است و به عنوان یکی از مهم­ترین صنایع برای رشد اقتصادی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می باشد. گردشگری یک صنعت پویا، بزرگ، متنوع و نیز یکی از بخش های رشد یابنده در سیستم اقتصاد ملی به شمار می رود، این صنعت با 200 میلیون شاغل (8 درصد کل اشتغال دنیا) و گردش مالی سالانه در حدود 4/5 تریلیون دلار، به بزرگ­ترین و متنوع ترین صنعت دنیا تبدیل شده، به طوری که در بیش از 150 کشور، گردشگری یکی از پنج منبع مهم کسب ارز خارجی است و در 60 کشور رتبه اول را به خود اختصاص داده است (26). تعداد کل گردشگران از 25 میلیون نفر در سال 1950 به 760 میلیون نفر در سال 2004 افزایش یافته و پیش­بینی می­شود که این تعداد در سال 2020 به 56/1 میلیارد نفر برسد. این صنعت به سرعت در حال گسترش است به­طوری که یکی از بزرگترین زمینه کسب و کار در جهان تبدیل شده است (27).

در پژوهش حاضر سعی برآن دارد که ضمن بررسی سوابق مطالعات انجام یافته با بهره‌گیری از دو روش AHP و SWOT توسعه گردشگری استان آذربایجان غربی مورد تحلیل قرار گیرد.

با توجه به اهمیت صنعت گردشگری و راهکارهای توسعه آن، تحقیقات متعددی انجام شده که می‌توان به چند مورد اشاره نمود. (13) به تحلیل امکانات و محدودیت­ها برای پیشبرد منطقه­ی سیپروس به عنوان یک منطقه­ی توریستی ورزشی با استفاده از روش SWOT پرداخته­اند. (24) به بررسی خطرات پیش روی گردشگرانی که از سرزمین چین عازم جنوب شرقی آسیا هستند پرداخته است و با بهره­گیری از روش AHP، پنج عامل : قانون، بهداشت، خدمات پزشکی، اقامتگاه و باد را به صورت منطقی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده است. (4) ارزیابی مناطق مناسب  ارزش یابی اکوتوریسم با استفاده ازGIS  وAHP   انجام داده­اند. (20) مطالعه نقاط قوت و ضعف و فرصت­ها و تهدیدهای توسعه توریسم را با روش راهبردی SWOT در پارک ملی بوجاق انجام داده و به این نتیجه رسیده منطقه برای توسعه توریسم از استعداد بیشتری برخوردار است. (1) مطالعه توریسم در کنیا و تحلیل استراتژی اقتصادی در جذب توریسم را بررسی نموده اند. (6) مطالعه گردشکری را با شاخص SPI انجام داده­اند. (5) مطالعه به منظور تعیین مناطق مناسب برای جذب توریسم را انجام داده است. (2) شناخت توانمندی‌های گردشگری و ارائه الگوهای بهینه توسعه گردشگری از دیدگاه جغرافیای کاربردی در شهر ری را مورد بررسی قرار داده است و به این نتیجه رسیدند که ضعف زیر ساختی موجود در راستای رشد و توسعه گردشگری در این شهر متاثر از عدم شناخت آثار فوق و درنتیجه عدم برنامه ریزی صحیح و اصولی در این خصوص است. (3) برنامه­ریزی توسعه پایدار با تاکید بر گردشگری سرعین و روستاهای اطراف بررسی و به این نتیجه رسیده اند که رضایت مندی گردشگران در تحصیلات بالا پایین است. (10) برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری شیراز را براساس روش SWOT مطالعه کردند. (17) به بررسی شاخص­های بیوکلیماتیک، AHP و SWOT برای ارزیابی آسایش انسان و توسعه‌ی توریسم در محیط GIS در شهرستان سرعین پرداخته است. (16) ارزیابی توسعه گردشگری شهر زنجان را با استفاده از مدل SWOT مطالعه کردند و به این نتیچه رسیده­اند توان بالقوه استعداد منطقه مورد مطالعه برای جذب گردشگری در بلند مدت مشخص خواهد شد. (18) رتبه‌بندی عامل مکانی را با استفاده از روش سلسله مراتبی انجام داده است. (15) ارزیابی موانع توسعه گردشگری در استان لرستان را با استفاده از روش آماری مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده اند که بین مراکز تعدد تصمیم‌گیری و توسعه نیافتگی صنعت گردشگری در استان رابطه معکوس وجود دارد. (7) عوامل موثر بر رضایت و فاداری گردشگران در استان اردبیل مطالعه و به این نتیجه رسیده اند که بین عوامل محیطی و رضایت گردشگران رابطه مثبت و معنی­داری وجود دارد. (22) مقایسه صنعت گردشگری در شهرهای استان خراسان جنوبی با روش آماری انجام داده و به این نتیجه رسیده است که در صورت برنامه ریزی های مناسب و موعد مقرر می توان بیشتر از وضع موجود باعث جذب گردشگر و افزایش ماندگاری آن­ها شد. (23) مکان­یابی دهکده­های گردشگری را با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل راهبردی SWOT مطالعه نموده‌اند. (19) راهکارهای توسعه گردشگری با استفاده از روش SWOT در در لوسان کوچک انجام داده­اند. (9) سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن را در برنامه ریزی توریسم با استفاده از مدل AHP انجام داده است. (12) در کتاب مبانی برنامه ریزی صنعت گردشگری ضمن بررسی و مطالعه مقوله صنعت گردشگری از دیدگاههای متفاوت و جدید، با ارائه مبانی و اصول برنامه­ریزی آن پرداخته است. (11) شاخص عینی سنجش توسعه گردشگری میزان تمایل مجدد گردشگران خارجی برای سفر به ایران را مورد بررسی قرار داده­اند. (8) تحلیل عوامل موثر بر گسترش گردشگری در ناحیه ساحلی چابهار با استفاده از مدل راهبردی SWOT مطالعه و به این نتیجه رسیده اند که اصلاح سیستم مدیریتی و توسعه گردشگری زمستانی و انجام تبلیغات در سطح کشور با عث گسترش گردشگری در منطقه خواهد بود. (25) در بررسی جاذبه های گردشگری اورامانات به این نتیجه رسیده اند که مرحله اول استفاده از طبیعت و آب و هوای مطلوب و در مرحله بعد خرید از بازارچه مرزی جوانرود است. (21) شناخت پتانسیل­های گردشگری منطقه آبگرم سردابه در استان اردبیل با روش SWOT انجام و به این نتیجه رسیده است که مهم­ترین عامل جذب گردشگری در مرحله اول عامل محیطی و در مرحله دوم آب­های گرم منطقه است.

مواد و روش­ها

منطقه مورد مطالعه

 

موقعیت خاص جغرافیایی و داشتن وضعیت مناسب آب و هوایی، این استان را از توان آبی بالایی برخوردار کرده است. موقعیت جغرافیایی استان: عرض جغرافیایی، بین 35 درجه و 58 دقیقه تا 39 درجه و 46 دقیقه عرض شمالی، طول جغرافیایی، 44 درجه و 3 دقیقه تا 47 درجه و 23 دقیقه طول شرقی قرار دارد. از مهم‌ترین رودهای استان می­توان به ارس، زرینه رود، زاب، سیمینه رود، نازلو، گئدار، باراندوز، قطور و ... اشاره کرد. این استان با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، تحت تاثیر چهار توده­هوای عمده شامل توده­هوای سرد شمالی، توده هوای قطبی سیبری، توده­هوای قطبی بحری و توده­هوای حاره بحری در طول سال می‌باشد. به دلیل واقع شدن استان در عرض‌های جغرافیایی بالا و ارتفاع زیاد، میانگین سالانه دمای آن نسبت به میانگین سالانه دمای اکثر مناطق کشور کم­تر بوده و جزء مناطق سردسیر کشور محسوب می‌شود. استان آذربایجان غربی با 43660 کیلومتر (با احتساب مساحت دریاچه ارومیه) و در شمال غربی کشور ایران که از شمال و غرب با سه کشور آذربایجان، ترکیه و عراق هم مرز است و از جنوب با استان کردستان و از جنوب شرقی با استان زنجان و از شرق با استان آذربایجان شرقی همسایه است و مرکز آن شهر زیبای ارومیه است (شکل 1).

 

 

شکل 1- موقعیت منطقه مورد مطالعه در ایران

روش تحقیق

 

در این تحقیق داده‌های عناصر اقلیمی از قبیل؛ درجه حرارت، رطوبت نسبی، درجه روز و داده‌های عوامل از قبیل؛ چشم­انداز­های طبیعی، جاذبه­های تاریخی، راه ارتباطی و امکانات رفاهی استفاده شد.

هدف از این تحقیق ارزیابی عوامل موثر در توسعه گردشگری استان آذربایجان غربی با بهره‌گیری از مدل SWOT می باشد. معیارهای مورد استفاده از قبیل؛ درجه حرارت هوا، آب‌های گرم و سرد معدنی، رطوبت نسبی، چشم‌انداز طبیعی، راه‌های ارتباطی و مراکز اقامتی می‌باشند. روش این تحقیق توصیفی و تحلیلی و از نوع کاربردی است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل SWOT استفاده شد. براساس مدل SWOT نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای استان آذربایجان غربی در ارتباط با مسایل توریستی مورد بررسی قرار گرفتند. در این پژوهش از روش سلسله مراتبی AHP و روش راهبردی SWOT به شرح زیر استفاده شده است.

روش مقایسه زوجی(سلسله مراتبی): این روش بوسیله توماس ال ساعتی^[3]( 1980) توسعه داده شده و در آن عمدتا از روش سلسله مراتبی تحلیلی (AHP)^[4] برای تشکیل آرایه مورد نیاز استفاده می­شود. در این تحقیق از چهار معیار اصلی؛ اقلیم، توپوگرافی، خاک و کاربری اراضی مد نظر قرار گرفت که اهمیت نسبی هر یک از معیارها، زیرمعیارها و گزینه­ها بررسی شد. روش محاسبه آن مستلزم انجام مراحل ذیل می باشد 1- محاسبه وزن (معیارها، زیرمعیارها و گزینه‌ها) 2- محاسبه امتیاز نهایی گزینه­ها 3-  بررسی سازگاری منطقی قضاوت‌ها یا برآورد نسبت ثبات یا پایداری، عملیات زیر صورت می گیرد :

الف) با ضرب وزن مربوط به اولین معیار در ستون اول از ماتریس اولیه از مقایسه دو به دو ، سپس دومین وزن در ستون دوم و به همین ترتیب کلیه معیارها محاسبه می شود.

ب)  با تقسیم بردارهای مجموع وزنی بر وزن های معیار ، بردار پایندگی تعیین می­گردد.

ت) در این مرحله برای تعیین نسبت پایندگی می‌بایست میزان لاندا (λ) و شاخص پایندگی  (CI) مورد محاسبه قرار می­گیرد.

  ارزش مربوط به  λ به طور ساده شامل میانگین ارزش بردار پایندگی است :

= 15ظ¾ط§غŒظ†ط¯ع¯غŒط¨ط±ط¯ط§ط± n"> λ      

CI = 15خ»max-nn-1">   شاخص سازگاری

1/0  =≤    CR = 15CIRI"> ضریب سازگاری  

RI ، بیان­گر شاخص تصادفی است­.

 

شاخص راهبردی SWOT

به منظور تحلیل اطلاعات از تکنیک تحلیلی SWOT که ابزاری برای بهره برداری در مراحل مقدماتی تصمیم­گیری و به عنوان پیش در آمد در امر برنامه­ریزی استراتژیک در نوع کاربردی آن تلقی می‌شود، استفاده شد. این مدل از جمله پرکاربردترین تکنیک­ها برای ایجاد نظم و مناسبات ویژه بین مسائل و تعیین مناسب­ترین راهبردها برای مداخله و هدایت محیط است. از این مدل برای نخستین بار در عرصه مدیریت صنعتی استفاده شد که قابلیت بالایی را در انتخاب استراتژی سودمند بر اساس تحلیل امکانات و محدودیت­های درونی و بیرونی از خود نشان داده است. به طور کلی این مدل یک ابزار برنامه­ریزی استراتژیک می‌باشد که تاکنون در زمینه­های مختلف استفاده شده است. SWOT به عنوان ابزار بررسی نقاط قوت و ضعف­های درون سازمانی (درون ناحیه) و فرصت­ها و تهدیدهای محیط بیرون سازمانی (برون ناحیه) می‌باشد و در مفهوم کلی ابزاری برای بهره‌برداری در مراحل مقدماتی تصمیم‌گیری و به عنوان یک پیش درآمد در امر برنامه­ریزی استراتژیک در نوع کاربردی آن است. بنابراین این روش جهت انجام تحلیل وضعیت موجود و بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصت­ها و تهدیدها به­منظور شناسایی مسائل استراتژیک و ارائه استراتژی های مناسب در بلند مدت برای یک ناحیه می‌باشد. در این مدل یک استراتژی مناسب، قوت­ها و فرصت­ها را به حداکثر و ضعف‌ها و تهدیدها را به حداقل می­رساند. بنابراین برای دست­یابی به راهبردهای مناسب مدیریت کشاورزی و منابع آبی، نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدید ها در چارت حالت کلی WO، ST، WT، SO، پیوند داده می‌شوند و گزینه­های استراتژی مناسب از میان آن­ها انتخاب می‌شوند(جدول 1) .

 

جدول1- ماتریسSWOTو نحوه­ی تعیین استراتژی

ماتریس SWOT	نقاط قوت S	نقاط ضعف W
فرصت­ها O	استراتژی­های SO	استراتژی­های WO
تهدید­ها T	استراتژی­­های ST	استراتژی­های WT

 

در این مدل برای به­دست آوردن نتایج نهایی از روش عددی وزن دهی استفاده شده است با دادن وزن به هر یک از عوامل فوق، جایگاه نسبی هر بخش روشن گردیده است. وزن­ها از 1 تا 5 متغیر بوده است به این ترتیب که پاسخ خیلی خوب امتیاز 5، خوب 4، متوسط 3، کم2 و خیلی کم 1 می‌باشد در مرحله بعد با توجه به امتیازات به‌دست آمده، به رتبه­بندی هر یک از مولفه­ها پرداخته شد. سپس امتیازات وزنی تمامی عوامل خارجی در یک ستون با هم جمع زده شد که بر اساس آن امتیاز کل آن سیستم محاسبه می‌شود. امتیاز وزنی کل نشان می‌دهد که یک سیستم چگونه به عوامل و نیروهای موجود بالقوه در محیط بیرون پاسخ می‌دهد.

برآورد حجم نمونه

 به منظور تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده گردید که شامل مراحل زیر می‌باشد:

تعیین دقت احتمالی مطلوب

پیش­برآورد واریانس

به کارگیری فرمول برآورد حجم نمونه

برای برآورد حجم نمونه یکی از مراحل اصلی برآورد واریانس صفت مورد نظر و یا پیش ­برآورد واریانس آن می­باشد. معمولا واریانس مورد نظر را از تحقیقات و اطلاعات قبلی به­دست می­آورند و در صورتی که مطالعه­ای در این زمینه وجود نداشته باشد با انتخاب یک نمونه کوچک واریانس آن صفت را به طور تقریبی محاسبه می­کنند. دقت احتمالی مطلوب در این تحقیق برابر با 2 محاسبه شده است. به منظور ارائه فرمول مناسب برای برآورد حجم نمونه باید ابتدا روش نمونه‌گیری تعیین گردد. سپس با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه محاسبه می­گردد.

 

فرمول کوکران:                                                                                                         

=Nحجم جامعه                                                                                =s انحراف معیار

=d دقت احتمالی مطلوب                                                                      T = 96/1

نتایج

در این پژوهش برای تعیین شرایط و اولویت­های تعیین­کننده­ی جذب گردشگر در استان آذربایجان‌غربی:

با روش AHP،  شش معیار اصلی از قبیل؛ دما­، چشم­اندازهای طبیعی­، جاذبه­های تاریخی­، راه ارتباطی­، امکانات رفاهی­ و رطوبت­نسبی انتخاب شد. که در جدول ­2 شاخص های مورد نظر مشخص شده است.

 

 

جدول­ 2- سلسله مراتب اولیه­ی شاخص­های انتخاب شده

شاخص­های مورد­نظر	سلسله مراتب اولیه­ی اهمیت
امکانات رفاهی	6
جاذبه­های تاریخی	4
چشم­انداز­های طبیعی	3
دما	1
راه ارتباطی	5
رطوبت نسبی	2

 

 

برای محاسبه وزن معیار های تعیین شده عملیات زیر صورت پذیرفت­:

1) مجموع ارزش­های مربوط به هر ستون از ماتریس مقایسه­ی دو­به­دو محاسبه گردید(جدول­3).

2) ماتریس استاندارد شده از مقایسه­ی دو­به­دو مورد محاسبه قرار گرفت. بدین­صورت که هر عنصر ماتریس بر مقدار کل ستون آن تقسیم گردید  (جدول­ 4) و (شکل 2).

3) میانگین عناصر مطرح در هر ردیف از ماتریس استاندارد شده محاسبه و وزن نسبی تعیین گردید.

مراحل محاسبات به شرح زیر می­باشد:

 

 

جدول 3- ماتریس اولیه­ی سلسله مراتبی

معیار	دما	رطوبت نسبی	چشم­اندازهای طبیعی	جاذبه­های تاریخی	راه ارتباطی	امکانات رفاهی
دما	1	2	3	4	5	6
رطوبت نسبی	5/0	1	2	3	4	5
چشم­اندازهای طبیعی	333/0	5/0	1	2	3	4
جاذبه­های تاریخی	25/0	333/0	5/0	1	2	3
راه ارتباطی	2/0	25/0	333/0	5/0	1	2
امکانات رفاهی	166/0	2/0	25/0	333/0	5/0	1
مجموع ارزش ستون	449/2	283/4	083/7	833/10	5/15	21

 

جدول 4- ماتریس استاندارد شده­ی سلسله مراتبی

معیار	دما	رطوبت نسبی	چشم­اندازهای طبیعی	جاذبه­های تاریخی	راه ارتباطی	امکانت رفاهی	ضریب اهمیت
دما	408/0	467/0	424/0	369/0	322/0	286/0	379/0
رطوبت نسبی	204/0	233/0	282/0	277/0	258/0	238/0	249/0
چشم­اندازهای طبیعی	136/0	117/0	141/0	185/0	194/0	190/0	160/0
جاذبه­های تاریخی	102/0	078/0	071/0	092/0	129/0	143/0	102/0
راه ارتباطی	082/0	058/0	047/0	046/0	064/0	095/0	065/0
امکانات رفاهی	068/0	047/0	035/0	031/0	032/0	047/0	043/0

 

 

شکل­ 2-  نمودارمقایسه­ی میزان اهمیت شاخص­ها و وزن­ها

 

برای تخمین نسبت پایندگی یا سازگاری محاسبه­ی شاخصی به ­نام «­نسبت پایداری­» که از تقسیم «نسبت پایندگی» بر «شاخص تصادفی بودن­» حاصل می­گردد. برای برآورد نسبت پایداری عملیات زیر انجام می­شود:

الف) با ضرب وزن مربوط به اولین معیار در ستون اول از ماتریس اولیه از مقایسه­ی دو­به­دو­، سپس دومین وزن در ستون دوم معیارها محاسبه می­شود. در نهایت جمع این ارزش­ها در طول ردیف­ها بردارهای مجموع وزنی به دست می‌آید.(جداول(5) و (6)).

 

 

 

جدول­ 5- نسبت پایداری معیارهای مورد بررسی روش سلسله مراتبی

معیار	دما	رطوبت نسبی	چشم­اندازهای طبیعی	جاذبه­های تاریخی	راه ارتباطی	امکانات رفاهی
دما	379/0	498/0	481/0	410/0	327/0	260/0
رطوبت نسبی	190/0	249/0	321/0	307/0	262/0	217/0
چشم­اندازهای طبیعی	126/0	124/0	160/0	205/0	196/0	174/0
جاذبه­های تاریخی	094/0	083/0	080/0	102/0	131/0	130/0
راه ارتباطی	076/0	062/0	053/0	051/0	065/0	087/0
امکانات رفاهی	063/0	050/0	040/0	034/0	033/0	043/0

با تقسیم بردارهای مجموع­وزنی بر وزن­های معیار­، بردار پایندگی تعیین گردید.

جدول­6- مجموع وزنی و بردار پایندگی

معیار	مجموع وزنی	بردار پایندگی
دما	356/2	210/6
رطوبت نسبی	546/1	211/6
چشم­انداز­های طبیعی	986/0	147/6
جاذبه­های تاریخی	622/0	067/6
راه ارتباطی	395/0	031/6
امکانات رفاهی	263/0	063/6
729/36 ∑

 

در این مرحله برای تعیین نسبت پایندگی می‌بایست میزان لاندا(λ) و شاخص پایندگی (CI) مورد محاسبه قرار گیرد.

ارزش مربوط به λ به طور ساده شامل میانگین ارزش بردار پایندگی است که با رابطه­ی(1 و 2) محاسبه می­شود.

^{رابطه(1)}                                                          ₌ 15ظ¾ط§غŒظ†ط¯ع¯غŒ ط¨ط±ط¯ط§ط± n"> _λ  

 

^{رابطه(2)}                                     _{1215/6 =­­} 1536/7296"> ₌λ

محاسبه­ی CI بر پایه­ی مشاهداتی است که در آنها میزان لاندا برای ماتریس­های مثبت دو سویه همواره بزرگ­تر یا برابر با تعداد معیارهای مورد نظر­(n) است و اگر ماتریس مقایسه­ای دو­به­دوی یک ماتریس دارای استحکام و پایندگی باشد، آن­گاه خواهیم داشت­ (n­ = λ­)، هم­چنین می­توان سنجه­ای از درجه عدم ثبات و پایندگی در نظر گرفت.

با توجه به توضیحات ارائه شده، این سنجه با استفاده از رابطه­ی زیر استاندارد شده است.

:CI مشخص­کننده­ی اندازه­ی انحراف از پایندگی است.

در این مرحله نسبت پایندگی در قالب رابطه­ی(3 و 4)، تعیین می­گردد.

^{رابطه(3)}                                     _{1 /0­ CR =} 15CIRI"> _≤

^{رابطه(4)}          _{24/1=RI     و   019/0=} 150/0241/24"> _=­CR

نسبت پایندگی به گونه­ای تعیین می­شود که اگر1/0>CR باشد، در آن صورت این نسبت دلالت بر سطح قابل قبول پایندگی دارد؛ با وجود این اگر 1/0≤­CR باشد، در آن صورت ارزش­های نسبت بیان­گر قضاوت­های ناپاینده هستند. در چنین حالتی باید ارزش­های اولیه در ماتریس باید مورد بازبینی و تجدید نظر قرار گیرد.

مقدار ضریب سازگاری کوچک­تر از 1/0 و برابر 019/0 می­باشد که می­توان عنوان نمود که قضاوت‌های صورت گرفته با یکدیگر سازگار بوده و بین نتایج همگرایی وجود دارد. در ارزیابی شاخص استراتژی (SWOT) شناسایی عوامل محیطی داخلی و خارجی براساس ماتریس مربوطه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

عوامل داخلی موثر بر گردشگری­

هدف این مرحله بررسی محیط داخلی ناحیه­ی مطالعه شده جهت شناسایی نقاط قوت و ضعف است. در بررسی قوت و ضعف در منطقه، مجموعه­ عوامل به شرح جدول­ 7  تقسیم­بندی شدند.

 

 

جدول­ 7- ماتریس عوامل داخلی­ موثر بر گردشگری استان آذربایجان­غربی

نقاط قوت

نقاط ضعف

- وجود چشم­انداز­های طبیعی در استان (دریاچه­ها­، کوهستان­ها، آبشارها) -  وجود شرایط محیطی مناسب­(دما و رطوبت) برای جذب گردشگر در استان - وجود جاذبه­های تاریخی در استان - مستعد بودن استان جهت سرمایه­گذاری در امر توسعه­ی گردشگری در جهت استفاده از چشم­اندازهای طبیعی و جاذبه­های تاریخی آن به عنوان یک استان توریستی - فراهم بودن امکانات و تسهیلات مناسب برای گردشگران­(کارکرد هتل­، مسافرخانه­ها)

- تفاوت­های فرهنگی گردشگران و مردم بومی - کمبود شدید پارکینگ در مناطق گردشگری - کمبود امکانات و تجهیزات بهداشتی در مناطق اکوتوریستی - فقدان زیرساخت­های مناسب­(راه دسترسی­، امکانات اقامتی) جهت کوهنوردی ­، صخره­نوردی - نبود برنامه­ریزی در راستای توسعه پایدار جاذبه­های گردشگری - کمبود تابلوها و علائم راهنمای گردشگران به مناطق گردشگری - عدم تمایل مردم استان به سرمایه­گذاری در زمینه­ی گردشگری به دلایل مختلف از جمله فقدان سرمایه و عدم آگاهی

 

عوامل خارجی موثر بر گردشگری­

 

هدف این مرحله سنجش محیط خارجی محدوده­ی مورد مطالعه جهت شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهایی است که محدوده­ی مورد مطالعه در ارتباط با گسترش اکوتوریسم با آن مواجه است. بر اساس مطالعات انجام شده و بررسی وضعیت پیرامون ناحیه­ی مطالعه شده­، مجموعه­ی فرصت‌ها و تهدیدهای موجود و موثر بر این ناحیه از لحاظ گردشگری مورد توجه و بررسی قرار گرفتند که در جدول­ 8  قابل مشاهده است.

 

جدول­ 8- ماتریس عوامل خارجی­ موثر بر گردشگری استان آذربایجان­غربی

فرصت­ها

تهدیدها

- امکان برنامه­ریزی و توسعه و تجهیز پتانسیل­­های استان آذربایجان‌غربی جهت ایجاد جاذبه­های مصنوعی و انسان ساخت همگام با جاذبه­های طبیعی و تاریخی - همجواری با کشورهای همسایه (کشورهای ترکیه؛ عراق، جمهوری آذربایجان­، ارمنستان) - ایجاد امکانات تفریحی و ورزشی در جوار مناطق اکوتوریستی - وجود شبکه­های ارتباطی مناسب بین شهرستان­های استان آذربایجان­غربی و همچنین با شهرستان­های استان­های مجاور - تهیه و تدوین برنامه­های آموزشی جهت بالا بردن سطح فرهنگی جوامع محلی ساکن در جای­ جای استان در ارتباط با نحوه­ی برخورد با گردشگران

- افزایش امکانات و خدمات به گردشگران در مناطق گردشگری رقیب در استان­های مجاور و کشور­های همسایه - عدم تراکم گردشگران در فصول مختلف سال بصورت مساوی - از بین رفتن فرهنگ محلی و آداب و رسوم سنتی مردم ساکن در مناطق اکوتوریستی استان (زبان­، آداب و رسوم محلی و نوع پوشاک) - افزایش تخلفات اجتماعی و بزهکاری با افزایش ورود گردشگران به منطقه

 

تجزیه و تحلیل عوامل تأثیرگذار­

 

همان­طور که در جدول­ 9  نشان داده شده است، در محدوده­­ی مورد مطالعه­ (استان آذربایجان‌غربی) تعداد 5 قوت داخلی در برابر 7 ضعف داخلی و تعداد 5 فرصت خارجی در برابر 4 تهدید خارجی شناسایی و بررسی شده­اند. به این ترتیب در مجموع 10 نقطه قوت و فرصت به عنوان مزیت­ها و 11 ضعف و تهدید به عنوان محدودیت­ها و تنگناهای استان آذربایجان‌غربی جهت گردشگری قابل شناسایی است.

 

 

جدول­ 9-  عوامل تأثیر­گذار اصلی بر توریسم استان آذربایجان­غربی

بیرونی	داخلی
فرصت­ها(O) 1O­- امکان برنامه­ریزی و توسعه و تجهیز پتانسیل­­های استان آذربایجان­غربی جهت ایجاد جاذبه­های مصنوعی و انسان ساخت همگام با جاذبه­های طبیعی و تاریخی 2O- همجواری با کشورهای همسایه 3O- ایجاد امکانات تفریحی و ورزشی در جوار مناطق اکوتوریستی 4O- وجود شبکه­های ارتباطی مناسب بین شهرستان­های استان آذربایجان­غربی و همچنین با شهرستان­های استان­های مجاور 5O- تهیه و تدوین برنامه­های آموزشی جهت بالا بردن سطح فرهنگی جوامع محلی ساکن در جای­ جای استان در ارتباط با نحوه­ی برخورد با گردشگران	قوت­ها­(S) 1S- وجود چشم­انداز­های طبیعی در استان (دریاچه­ها­، کوهستان­ها، آبشارها) 2S- وجود شرایط محیطی مناسب­(دما و رطوبت) برای جذب گردشگر در استان 3S- وجود جاذبه­های تاریخی در استان 4S- مستعد بودن استان جهت سرمایه­گذاری در امر توسعه­ی گردشگری در جهت استفاده از چشم­اندازهای طبیعی و جاذبه­های تاریخی آن به عنوان یک استان توریستی 5S- فراهم بودن امکانات و تسهیلات مناسب برای گردشگران­(کارکرد هتل­، مسافرخانه­ها)
تهدیدها­(T) 1T- افزایش امکانات و خدمات به گردشگران در مناطق گردشگری رقیب در استان­های مجاور و کشور­های همسایه 2T- عدم تراکم گردشگران در فصول مختلف سال بصورت مساوی 3T- از بین رفتن فرهنگ محلی و آداب و رسوم سنتی مردم ساکن در مناطق اکوتوریستی استان (زبان­، آداب و رسوم محلی و نوع پوشاک) 4T- افزایش تخلفات اجتماعی و بزهکاری با افزایش ورود گردشگران به منطقه	ضعف­ها­(W) 1W- تفاوت­های فرهنگی گردشگران و مردم بومی 2W- کمبود شدید پارکینگ در مناطق گردشگری 3W- کمبود امکانات و تجهیزات بهداشتی در مناطق اکوتوریستی 4W- فقدان زیرساخت­های مناسب­(راه دسترسی­، امکانات اقامتی) جهت کوهنوردی ­، صخره­­نوردی 5W- نبود برنامه­ریزی در راستای توسعه پایدار جاذبه­های گردشگری 6W- کمبود تابلوها و علائم راهنمای گردشگران به مناطق گردشگری 7W- عدم تمایل مردم استان به سرمایه­گذاری در زمینه­ی گردشگری به دلایل مختلف از جمله فقدان سرمایه و عدم آگاهی

 

 

در این قسمت سعی شد تا مزیت­ها و محدودیت‌های عمده­ی ناحیه با استفاده از مقیاس رتبه­ای تحلیل شود. به عبارت دیگر برای گزینه­های این نوع مقیاس­، سلسله مراتبی تعریف شد و ارزش عددی­(رتبه­ای) به هریک از مراتب نسبت داده شد. این نوع نشانگرها از طریق سنجش نگرش افراد­(نظر­سنجی­) و سوالاتی با طیف گزینه­های درجه­بندی شده (خیلی زیاد تا کم­) مورد اندازه­گیری قرار­گرفته شدند­؛ تا علاوه بر مشارکتی­کردن­، بتوان نتیجه را بصورت کمی و منطقی و اصولی­تر به­دست آورد. در پژوهش حاضر حجم نمونه با استفاده از روش مورگان 400 نفر انتخاب شده است­.

   پس از توضیع پرسشنامه­، با توجه به نظرات ارائه شده محاسبات انجام شد که در جدول­های 10 و 11 نشان داده شده است. این جدول شامل موارد زیر است:

1- ستون یک­: مهم­ترین عوامل تأثیرگذار فراروی منطقه­ی گردشگری عنوان شده است.

2- ستون دو­: پس از شناسایی عوامل­، به هر کدام از عوامل بر اساس نظر پرسش­شوندگان یک ضریب وزنی بین صفر­ (بی­اهمیت) تا یک (بسیارمهم­) اختصاص داده شد. هر عامل با امتیازی بین 1 تا 5 با توجه به معیارهای زیر بررسی گردیدند. سپس وزن عوامل بین صفر تا یک نرمالیزه گردید. در این­صورت جمع ضرایب وزنی اختصاص داده شده باید مساوی یک باشد.

خیلی­زیاد­=­5     زیاد­=4      متوسط­=­3      کم­=­2      خیلی­کم­=­1

3­­­- ستون سه­: امتیاز عوامل بر­اساس اهمیت و موقعیت کنونی منطقه به روش­ وزن­دهی­، بر اساس کلیه­ی عوامل­، بررسی و سپس با توجه به فراوانی پاسخ­های مربوط به هر یک از گزینه­ها­، امتیاز مولفه محاسبه گردید که به آن «­امتیاز وضع موجود» گفته می­شود.

4- ستون چهار­: در این قسمت امتیاز وزن­دار هر عامل محاسبه گردید. برای این منظور امتیاز هر ردیف از عوامل را در وزن آن ضرب کرده و در یک ستون جدید درج کرده و در نهایت جمع این امتیازات وزن­دار محاسبه شده­، که حداقل آن 1 و حداکثر آن 5 می­باشد­.

5- ستون پنج­: رتبه­ی هر یک از عوامل بر­اساس امتیاز و وزن با توجه به تعداد عوامل­، تعیین شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول­ 10-  خلاصه­ی تجزیه و تحلیل عوامل داخلی ­­موثر بر گردشگری استان آذربایجان­غربی

عوامل استراتژیک داخلی	وزن	امتیاز وضع موجود	امتیاز وزن­دار	رتبه
قوت­ها­(S) 1S- وجود چشم­انداز­های طبیعی 2S- وجود شرایط محیطی مناسب­ 3S- وجود جاذبه­های تاریخی 4S- مستعد بودن استان جهت سرمایه­گذاری در امر توسعه­ی ­گردشگری 5S- فراهم بودن امکانات و تسهیلات مناسب	098/0 091/0 093/0 068/0   090/0	6/4 2/4 3/4 3   9/3	45/0 38/0 39/0 20/0   35/0	1 3 2 5   4
ضعف­ها­(W) 1W- تفاوت­های فرهنگی گردشگران و مردم بومی 2W- کمبود شدید پارکینگ در مناطق گردشگری 3W- کمبود امکانات و تجهیزات بهداشتی 4W- فقدان زیرساخت­های مناسب­ 5W- نبود برنامه­ریزی در راستای توسعه پایدار جاذبه­های گردشگری 6W- کمبود تابلوها و علائم راهنمای گردشگران 7W- عدم تمایل مردم استان به سرمایه­گذاری در زمینه­ی گردشگری	085/0 090/0 091/0 069/0 080/0   075/0 07/0	8/3 4 4 1/3 6/3   4/3 2/3	32/0 36/0 37/0 21/0 29/0   25/0 22/0	3 2 1 7 4   5 6
جمع	1		79/3

 

 

 

با توجه به جدول­(10) از عوامل قوت درونی مولفه­ی وجود چشم­اندازهای طبیعی با امتیاز وزنی 45/0 مهم­ترین قوت و وجود جاذبه­های تاریخی با امتیاز وزنی 39/0 به­عنوان دومین قوت

 

داخلی استان آذربایجان­غربی شناخته شده است. وجود شرایط محیطی مناسب با ضریب وزنی 38/0 و مولفه­ی مستعد بودن استان جهت سرمایه­گذاری در امر توسعه­ی گردشگری با امتیاز

 

وزنی 35/0 در رتبه­های بعدی قرار گرفته­اند. فراهم بودن امکانات و تسهیلات مناسب با امتیاز وزنی 2/0 کم­ترین امتیاز را در بین مولفه­های قوت داخلی استان آذربایجان‌غربی کسب نموده است.

همین­طور مولفه­ی کمبود امکانات بهداشتی با امتیاز وزنی 37/0 به عنوان برجسته­ترین و کمبود شدید پارکینگ با امتیاز وزنی 36/0 به­عنوان دومین عامل مهم ضعف داخلی محسوب شده­اند. تفاوت­های فرهنگی گردشگران و مردم بومی با امتیاز وزنی 32/0 ، نبود برنامه­ریزی در راستای توسعه­ی پایدار جاذبه­های گردشگری با امتیاز وزنی 29/0 و کمبود تابلوها و علائم راهنمای گردشگران با ضریب وزنی 25/0­، عدم تمایل مردم استان به سرمایه­گذاری در زمینه­ی گردشگری با ضریب وزنی 22/0­، در رتبه‌های بعدی قرار گرفته­اند. فقدان زیرساخت­های مناسب با امتیاز وزنی 21/0 در آخرین رتبه از لحاظ ضعف داخلی شناخته شده است.

 

 

جدول­ 11- خلاصه­ی تجزیه و تحلیل عوامل خارجی­ موثر بر گردشگری استان آذربایجان­غربی

عوامل استراتژیک خارجی	وزن	امتیاز وضع موجود	امتیاز وزن­دار	رتبه
فرصت­ها(O) 1O­- امکان برنامه­ریزی و توسعه 2O- همجواری با کشورهای همسایه 3O- ایجاد امکانات تفریحی و ورزشی 4O- وجود شبکه­های ارتباطی مناسب 5O- تهیه و تدوین برنامه­های آموزشی	12/0 124/0 126/0 1/0 124/0	4 2/4 2/4 4/3 2/4	84/0 52/0 53/0 34/0 52/0	3 2 1 4 2
تهدیدها­(T) 1T- افزایش امکانات و خدمات به گردشگران 2T- عدم تراکم گردشگران در فصول مختلف سال 3T- از بین رفتن فرهنگ محلی و آداب و رسوم سنتی 4T- افزایش تخلفات اجتماعی و بزهکاری	105/0 123/0 09/0 088/0	6/3 4 3 9/2	37/0 49/0 27/0 26/0	2 1 3 4
جمع	1		78/3

 

 

با بررسی جدول­(11) مشاهده می­شود که از دیدگاه پرسش­شوندگان ایجاد امکانات تفریحی و ورزشی با ضریب وزنی 53/0 مهم­ترین فرصت بیرونی و مولفه­ی تهیه و تدوین برنامه­های آموزشی جهت بالا بردن سطح فرهنگ جوامع محلی در ارتباط با نحوه­ی برخورد با گردشگران به همراه مولفه­ی همجواری با کشورهای همسایه به­طور مشترک با ضریب وزنی 52/0 به­عنوان دومین رتبه از عوامل مهم فرصت بیرونی شناسایی شدند. شبکه­ی ارتباطی مناسب با امتیاز وزنی 48/0 در پایین­ترین رتبه قرار دارد.  طبق نظر گردشگران مولفه­ی عدم تراکم گردشگران در تمام فصول سال با ضریب وزنی 49/0 مهم­ترین تهدید­، افزایش امکانات و خدمات به گردشگران در مناطق گردشگری رقیب در شهرهای استان‌های مجاور با ضریب وزنی 37/0 به­عنوان دومین عامل تهدید کننده توریسم منطقه حساب شده­اند. از بین رفتن آداب و رسوم محلی با ضریب­وزنی 27/0 و افزایش تخلفات اجتماعی و بزهکاری با افزایش ورود گردشگران با ضریب وزنی 26/0 به­عنوان مولفه­های بعدی مورد محاسبه قرار گرفته­اند. پس از برسی نتایج بدست آمده از ماتریس تحلیل SWOT اقدام به تشکیل جدول اولویت­بندی و رتبه­بندی هر یک از عوامل ­تأثیرگذار در توسعه­ی توریسم استان آذربایجان‌غربی گردید (جدول 12).

 

 

 

 

 

 

جدول­ 12-  اولویت­بندی نهایی عوامل تأثیرگذار در توسعه­ی توریسم استان آذربایجان­غربی

اولویت­بندی نقاط قوت (S)	اولویت	اولویت­بندی نقاط ضعف (W)	اولویت	اولویت­بندی فرصت­ها (O)	اولویت	اولویت­بندی تهدیدها (T)	اولویت
1S- وجود چشم­انداز­های طبیعی	1	3W- کمبود امکانات و تجهیزات بهداشتی	1	3O- ایجاد امکانات تفریحی و ورزشی	1	2T- عدم تراکم گردشگران در فصول مختلف سال	1
3S- وجود جاذبه­های تاریخی	2	2W- کمبود شدید پارکینگ در مناطق گردشگری	2	5O- تهیه و تدوین برنامه­های آموزشی	2	1T- افزایش امکانات و خدمات به گردشگران	2
2S- وجود شرایط محیطی مناسب­	3	1W-  تفاوت­های فرهنگی گردشگران و مردم بومی	3	2O- همجواری با کشورهای همسایه	3	3T- از بین رفتن فرهنگ محلی و آداب و رسوم سنتی	3
5S- فراهم بودن امکانات و تسهیلات مناسب	4	5W- نبود برنامه­ریزی در راستای توسعه پایدار جاذبه­های گردشگری	4	1O­- امکان برنامه­ریزی و توسعه	4	4T- افزایش تخلفات اجتماعی و بزهکاری	4
4S- مستعد بودن استان جهت سرمایه­گذاری در امر توسعه­ی ­گردشگری	5	6W-کمبود تابلوها و علائم راهنمای گردشگران	5	4O- وجود شبکه­های ارتباطی مناسب	5
		7W- عدم تمایل مردم استان به سرمایه‌گذاری در زمینه­ی گردشگری	6
		4W- فقدان زیرساخت­های مناسب­	7

 

تدوین راهبردها و راهکارهای توسعه­ی گردشگری استان آذربایجان­غربی

 

راهبردهای رقابتی/ تهاجمی­­ (SO)

این راهبردها بر­پایه­ی تمرکز بر نقاط  قوت درونی و فرصت­های بیرونی استوار است. راهکارهای زیر ارائه می­شود: با توجه به پتانسیل بالای استان آذربایجان­غربی در جذب گردشگر به دلیل وجود چشم­اندازهای طبیعی و جاذبه­های تاریخی زیاد­، سرمایه­گذاری بیش­تر در امر توسعه ضروری به نظر می­رسد.

بهره­گیری مناسب از تمام جاذبه­های تاریخی و چشم‌اندازهای طبیعی جهت رقابت با سایرشهرستان­های هم­مرز استان­های توریستی مجاور و کشورهای همسایه.

راهبردهای تنوع ­(ST)

در این نوع استراتژی تلاش می­گردد تا با استفاده از نقاط قوت داخلی برای جلوگیری از تأثیر منفی تهدیدات خارجی، سازو­کارهایی در پیش گرفته شود و یا تهدیدات را از بین ببرد. راهکارهای زیر جهت تأمین برخی نیازهای منطقه در جهت رفع تهدیدها ارائه می­شود­:

● فراهم نمودن امکانات و تسهیلات ویژه در فصول کم­ تراکم سال جهت جذب بیش­تر گردشگران.

● بهره­گیری از امکانات و تسهیلات استان در جهت فراهم کردن آسایش و رضایت گردشگران در تمام فصول سال.

راهبردهای بازنگری (WO)

هدف از استراتژی های WO این است که از مزیت­هایی که در فرصت­ها نهفته است در جهت جبران نقاط ضعف استفاده شود؛ که در برگیرنده­ی موارد زیر است­:

● ایجاد و احداث پارکینگ­های متناسب با تراکم گردشگران.

● توسعه­ی مسیرهای توریستی و ایجاد و نصب علائم راهنما و تدوین دفترچه­های رهنما برای گردشگران.

● آموزش و اطلاع رسانی به مردم در نحوه­ی برخورد با گردشگران و همچنین می­بایست به گردشگران در زمینه‌ی آداب و رسوم سنتی آموزش و اطلاع­رسانی کافی صورت گیرد.

● توجه بیشتر به بهداشت منطقه و احداث دستشویی‌های مناسب با تراکم مراجعین.

● آموزش و اطلاع رسانی و همچنین تشویق مردم به سرمایه­گذاری در زمینه­ی گردشگری.

راهبردهای تدافعی­(WT)

هدف از اجرای راهبردهای تدافعی­، کم کردن نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است. در چنین موقعی وضعیت  نامناسب بوده و در وضع مخاطره­آمیز قرار خواهیم گرفت و باید سعی کنیم با انحلال­، واگذاری­، کاهش عملیات­، ادغام و سایر روش­ها از چنین وضعیتی پرهیز نماییم.

راهکارهای زیر ارائه می­شود­:

● تأمین آسایش و امنیت مناطق اکوتوریستی از بروز تخلفات اجتماعی و سایر موارد مختلف

● با افزایش تسهیلات در استان­ها و کشورهای همسایه‌ی رقیب ­، گسترش امکانات و تسهیلات ضروری گردشگران با ایجاد مراکز بهداشتی ضروری به نظر می‌رسد.

 

بحث و نتیجه­گیری

با بررسی شاخص­های مورد مطالعه با توجه به مدل­های به کار رفته در این پژوهش­، ارزیابی معیارهای مهم محورهای توسعه­ی توریسم قابل دست­یافتنی است­. بدین­صورت شاخص­های دما و رطوبت نسبی جزء اولویت‌های برجسته­ی منطقه­ی مورد مطالعه در روش سلسله مراتبی شناسایی قرار گرفتند. از شاخص­های زیرساختی و ساخت و ساز شهری دو مولفه­ی راه ارتباطی و امکانات رفاهی  بیشتر حائز اهمیت بوده و اولویت بالایی را نشان می­دهند. وجود چشم­اندازهای طبیعی و جاذبه‌های تاریخی زیاد در استان آذربایجان­غربی که جزء مولفه­های اصلی در توسعه­ی گردشگری به ترتیب با ضریب­های وزنی 160/0 و 102/0 به شمار می­روند، می‌توان با توسعه و تجهیز هر چه بیش­تر آن­ها استان را جزو مهم­ترین قطب‌های گردشگری کشور نمود. طبق بررسی­های صورت گرفته از وضعیت موجود و انجام کار میدانی برای یافتن مزایا و محدودیت­های موجود در منطقه جهت توسعه­ی توریسم به وسیله­ی استراتژی SWOT­، استان از لحاظ پتانسیل­های جذب گردشگر بسیار مستعد است­. وجود چشم­اندازهای طبیعی و هم­چنین جاذیه­های تاریخی که در استان آذربایجان غربی­، جزء نقاط قوت چشم­گیر منطقه می­باشند به عنوان مهم­ترین مزیت برای جذب گردشگر و توسعه­ی صنعت توریسم به حساب می­آیند. از قابل توجه­ترین عواملی که به عنوان ضعف منطقه شناخته شده­اند­، کمبود امکانات بهداشتی و کمبود شدید پارکینگ در مناطق گردشگری می­باشد که با اولویت قرار دادن آنها و با مشارکت مسئولان دولتی و مردم­، موانع توسعه بیش­تر منطقه رفع می­شود. از جمله عوامل فرصت خارجی موثر در توسعه­ی توریسم استان­، امکانات تفریحی و ورزشی و امکان برنامه‌ریزی و توسعه در نقاط گردشگری استان می‌باشد که با بهره­گیری از راهکارهای ارائه شده می­توان حداکثر استفاده را از شرایط حاکم نمود. از عوامل تهدید کننده­ی توریسم استان عدم تراکم گردشگران در تمام فصول سال و افزایش امکانات و خدمات به گردشگران در شهرهای استان­های مجاور وکشورهای همسایه است که با توجه به راهکارهای تدافعی ارائه شده­، این عوامل از لیست عوامل خارجی  تهدید کننده­ی منطقه خارج خواهند شد. طبق روش SWOT، با توجه به این که گردشگران مناسب‌ترین محل را از نظر آسایش برای گردشگری انتخاب می­کنند و تراکم گردشگران اکثرا در ماه­های فصول گرم سال رخ می­دهد، می­توان نتیجه گرفت که ماه­های فصول گرم سال مناسب­ترین زمان برای آسایش انسان در استان آذربایجان­غربی می­باشد و نیز طبق روش AHP­، عامل دما و رطوبت نسبی که بیش‌ترین وزن را در وزن­دهی به خود اختصاص داده بودند جزء گزینه­های اصلی برای جذب گردشگر می­باشند.

 

References

1. Angweni Mayahka, M. 2012, Tourism in Kenya: An analysis of strategic issused and challenges, Tourism management perspectives, NO 1, P 48-56.
2. Estelaji, A.R & Allahgholi nezhad. M., 2011. Planning for sustainable development with emphasis on tourism. Case study: Serein and the surrounding villages. Geography. Vol 9, No 30, Autumn 2011. [In Persian].
3. Estelaji, A., Khoshniyat Bayati, M. (2012). Understanding tourism capabilities and providing optimal models of tourism development from perspective of applied geography, Journal of geography, 10(34), 251-274. [In Persian].
4. Bunruamkaew, K and Murayama, Y, 2011, Site suitability evaluation for Ecotourism using GIS and AHP: A case study of surat Thani Province, Thailand.
5. Becken,s & Hay, J,E. 2007, Tourism and climate change risks and opportunities, climate chang econom and society, New Zealand, P 325.
6. Castellani, V and Sala, S, (2000:871-880), Sustainable performance index tourism policy development tourism management, NO 31.
7. Ebrahimpour H,SeyednaghaviM.A,Yagubi.N.(2011)..A survey of factors influencing on the tourists satisfaction and loyalty in Ardabil province (the case of Serein truism city). Journal of Tourism Studies, Issue 14.winter 2011.p: 69-92. [In Persian].
8. Ebrahimzadeh, Issa and Abdullah Aghazadeh (2009), Analysis of Impacts on tourism development in the coastal zone of Chabahar model Strategic SWOT, Urban and Regional Studies and Research, (1), Tehran University Press. p: 26-40. [In Persian].
9. Farajzadeh, M. (2008). GIS and its application in tourism planning, Second Edition, published by samt. p: 250. [In Persian].
10. Hadiani, Z. (2011). planned tourism development strategy based on SWOT analysis Case Study of Shiraz, Geography and Environmental Planning Journal, Issue 3, Isfahan University Press. p: 32-40. [In Persian].
11. Hezarjaribi, J. & Najafi, Shah Mohammed.(1391). reviews the factors affecting the development of tourism in Iran, geography and environmental planning, Issue 3, Isfahan University Press. p: 31-50. [In Persian].
12. Heidari, Rahim .(2008), Principles of tourism planning, the samt, Tehran. p: 197. [In Persian].
13. Kartakoullis, N L, Karlis, g, (2002). Developing Cyprus as a sport tourism destination: the result of a swot analysis. Jurnal of sport& Tourism,Volume7,
14. Langroodi, Hassan and Nusrat, M., (2011). the feasibility of tourism development in rural areas from the perspective of the tourists, geography and environmental planning, No. 1, Isfahan University Press. p: 12-32. [In Persian].
15. Madhoushi, M & Naserpour, N., (2003).Assessing barriers to the development of tourism in the Lorestan province, Journal of Business Research, 28,. [In Persian].
16. Meshkini, A.&  Haidari, T., (2001). Evaluating the tourism Development in Zanjan using SWOT model, Journal of geographic space. Ahar publications. p: 77-89. [In Persian].
17. Molapanah, M., (2010). Studding the bioclimatic indices, AHP and SWOT assessment of human welfare and development of tourism in the GIS (study city Sar Ein), Ardabil University researcher, Department of Geography. p: 15-30. [In Persian].
18. PourTahir, M. (2010., the use of multi-criteria decision-making methods in geography, the samt. p: 183. [In Persian].
19. Eftekhari.R, & Mahdavi .A. , 2006, rural tourism development strategies using SWOT model small villages Lausanne, Journal of Humanities lecturer. Volume 10, Number 2, Tarbiat Modarres University Press. p: 28-35. [In Persian].
20. Reihanian, A et al, 2012, Sustainable tourism development strategy by SWOT analysis ,Boujagh National Park, IRAN, Tourism management perspectives, no 300.
21. Sobhany, behroz, (2010).Recognizing the tourism potential of the basement spa area in Ardebil Province using SWOT, Urban and Regional Studies and Research, Issue 4, Isfahan. p: 29-34. [In Persian].
22. Sabryfar, R. (2010). Compared the tourism industry in South Khorasan province, lecturer in Humanities - Spatial Planning, No. 2, Tarbiat Modarres University Press. p: 206. [In Persian].
23. Taghvai, M. Taghi-Zadeh. (2011). tourist villages positioning using SWOT model of GIS and Myrtle Beach Lake Kaftar, geography and environmental planning, No. 42, University of Isfahan. p: 52-63. [In Persian].
24. Weifeng, T, 2005, Risks perceived by Mainland Chinese tourists towards Southeast Asia destinations: A fuzzy logic model. Asia pacifice Journal of Tourism Research, Volume 10.
25. Zarabi, A. (2011). Analysis of the attractions and tourist facilities Avramanat, geographical and environmental planning magazine, No. 43, University of Isfahan. p: 15-29. [In Persian]
26. Karimi, J. and mahboubfar, M, (2011), Appling Climatology for developing tourism industry, Arkane danesh publication, Tehran, p. 160. [In Persian]
27. Nemati, M , , MA.Firoozi, &, Torabi, Z .(2014). Evaluation of advertising statements influence on increasing attract tourist in city of Gorgan . Journal of spatial planning. Volume 3, Issue 4, Winter 2014, Page 59-76. [In Persian].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]- دانشیار اقلیم­شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی،ایران*(مسوول مکاتبات) [e-mail]:

[2] - دانشجوی دکتری اقلیم­شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران

1-Tomas L.saaty              

2-Analyzic Hierarchy Process     

 

مراجع

1. Angweni Mayahka, M. 2012, Tourism in Kenya: An analysis of strategic issused and challenges, Tourism management perspectives, NO 1, P 48-56.
2. Estelaji, A.R & Allahgholi nezhad. M., 2011. Planning for sustainable development with emphasis on tourism. Case study: Serein and the surrounding villages. Geography. Vol 9, No 30, Autumn 2011. [In Persian].
3. Estelaji, A., Khoshniyat Bayati, M. (2012). Understanding tourism capabilities and providing optimal models of tourism development from perspective of applied geography, Journal of geography, 10(34), 251-274. [In Persian].
4. Bunruamkaew, K and Murayama, Y, 2011, Site suitability evaluation for Ecotourism using GIS and AHP: A case study of surat Thani Province, Thailand.
5. Becken,s & Hay, J,E. 2007, Tourism and climate change risks and opportunities, climate chang econom and society, New Zealand, P 325.
6. Castellani, V and Sala, S, (2000:871-880), Sustainable performance index tourism policy development tourism management, NO 31.
7. Ebrahimpour H,SeyednaghaviM.A,Yagubi.N.(2011)..A survey of factors influencing on the tourists satisfaction and loyalty in Ardabil province (the case of Serein truism city). Journal of Tourism Studies, Issue 14.winter 2011.p: 69-92. [In Persian].
8. Ebrahimzadeh, Issa and Abdullah Aghazadeh (2009), Analysis of Impacts on tourism development in the coastal zone of Chabahar model Strategic SWOT, Urban and Regional Studies and Research, (1), Tehran University Press. p: 26-40. [In Persian].
9. Farajzadeh, M. (2008). GIS and its application in tourism planning, Second Edition, published by samt. p: 250. [In Persian].
10. Hadiani, Z. (2011). planned tourism development strategy based on SWOT analysis Case Study of Shiraz, Geography and Environmental Planning Journal, Issue 3, Isfahan University Press. p: 32-40. [In Persian].
11. Hezarjaribi, J. & Najafi, Shah Mohammed.(1391). reviews the factors affecting the development of tourism in Iran, geography and environmental planning, Issue 3, Isfahan University Press. p: 31-50. [In Persian].
12. Heidari, Rahim .(2008), Principles of tourism planning, the samt, Tehran. p: 197. [In Persian].
13. Kartakoullis, N L, Karlis, g, (2002). Developing Cyprus as a sport tourism destination: the result of a swot analysis. Jurnal of sport& Tourism,Volume7,
14. Langroodi, Hassan and Nusrat, M., (2011). the feasibility of tourism development in rural areas from the perspective of the tourists, geography and environmental planning, No. 1, Isfahan University Press. p: 12-32. [In Persian].
15. Madhoushi, M & Naserpour, N., (2003).Assessing barriers to the development of tourism in the Lorestan province, Journal of Business Research, 28,. [In Persian].
16. Meshkini, A.&  Haidari, T., (2001). Evaluating the tourism Development in Zanjan using SWOT model, Journal of geographic space. Ahar publications. p: 77-89. [In Persian].
17. Molapanah, M., (2010). Studding the bioclimatic indices, AHP and SWOT assessment of human welfare and development of tourism in the GIS (study city Sar Ein), Ardabil University researcher, Department of Geography. p: 15-30. [In Persian].
18. PourTahir, M. (2010., the use of multi-criteria decision-making methods in geography, the samt. p: 183. [In Persian].
19. Eftekhari.R, & Mahdavi .A. , 2006, rural tourism development strategies using SWOT model small villages Lausanne, Journal of Humanities lecturer. Volume 10, Number 2, Tarbiat Modarres University Press. p: 28-35. [In Persian].
20. Reihanian, A et al, 2012, Sustainable tourism development strategy by SWOT analysis ,Boujagh National Park, IRAN, Tourism management perspectives, no 300.
21. Sobhany, behroz, (2010).Recognizing the tourism potential of the basement spa area in Ardebil Province using SWOT, Urban and Regional Studies and Research, Issue 4, Isfahan. p: 29-34. [In Persian].
22. Sabryfar, R. (2010). Compared the tourism industry in South Khorasan province, lecturer in Humanities - Spatial Planning, No. 2, Tarbiat Modarres University Press. p: 206. [In Persian].
23. Taghvai, M. Taghi-Zadeh. (2011). tourist villages positioning using SWOT model of GIS and Myrtle Beach Lake Kaftar, geography and environmental planning, No. 42, University of Isfahan. p: 52-63. [In Persian].
24. Weifeng, T, 2005, Risks perceived by Mainland Chinese tourists towards Southeast Asia destinations: A fuzzy logic model. Asia pacifice Journal of Tourism Research, Volume 10.
25. Zarabi, A. (2011). Analysis of the attractions and tourist facilities Avramanat, geographical and environmental planning magazine, No. 43, University of Isfahan. p: 15-29. [In Persian]
26. Karimi, J. and mahboubfar, M, (2011), Appling Climatology for developing tourism industry, Arkane danesh publication, Tehran, p. 160. [In Persian]
27. Nemati, M , , MA.Firoozi, &, Torabi, Z .(2014). Evaluation of advertising statements influence on increasing attract tourist in city of Gorgan . Journal of spatial planning. Volume 3, Issue 4, Winter 2014, Page 59-76. [In Persian].