تحلیل انتقادی نظریّة هنر و ادبیّات در منظومة فکری ـ فلسفی افلاطون

مطالعات نقد ادبی

مقاله 2، دوره 11، شماره 43، شهریور 1395، صفحه 31-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مرتضی حیدری^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

 افلاطون همة پدیدار­های هستی را سایه­ای از عالم مثل می­داند و هویت وجودی آن­ها را مستقل به شمار نمی­آورد. در پژوهش حاضر، نگارنده کوشیده تا بر پایة مفاهیم کلیدی فلسفة افلاطون به تبیین و تحلیل نظام زیبایی­شناسی وی بپردازد. به گمان افلاطون، آثار هنری تقلیدی از زیبایی مطلقی هستند که ازلی و ابدی است. از سوی دیگر، زیبایی را سودمندی و کارآیی می­داند و می­گوید که هنر باید در خدمت اخلاق و جامعه باشد و هنر هیجان­انگیز را خوش نمی­دارد. همچنین، با هنری که هیجان­انگیز نباشد ـ گر چه فاقد نقشی اجتماعی و اخلاقی باشد ـ  مخالفتی نمی­ورزد. نگارنده، پس از تحلیل آرای افلاطون، تناقض­هایی را در نظام فلسفی و زیبایی­شناسی افلاطون نتیجه­گیری کرده که مطلق بودن منشأ زیبایی در اندیشة افلاطون را به پرسش گرفته است.  

کلیدواژه‌ها

زیبایی شناسی؛ افلاطون؛ هنر؛ ادبیات؛ شعر

مراجع

احمدی، بابک.(1389). حقیقت و زیبایی، درس­های فلسفه­ی هنر، چاپ چهاردهم، تهران: نشر مرکز.

افلاطون.(1351). «ایون». در پنج رساله (شجاعت، دوستی، ایون، پروتاغوراس، مهمانی)، ترجمة محمود صناعی، چاپ سوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. صص. 148 ـ 117.

همو.(1380). دورة آثار. ترجمة محمّد حسن لطفی، چاپ سوم، تهران: انتشارات خوارزمی.

همو.(1388). جمهور. ترجمة فؤاد روحانی، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

همو.(1389).ضیافت، ترجمة محمّد علی فروغی، چاپ سوم، تهران: انتشارات جامی.

انوری، حسن و دیگران.(1387). فرهنگ اعلام سخن، جلد اوّل، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.

بیردزلی، مونروسی و جان هاسپرس.(1387). تاریخ و مسائل زیباشناسی، ترجمة سعید حنایی کاشانی، چاپ دوم، تهران: نشر هرمس.

پاتوچکا، یان.(1385). سقراط: آگاهی از جهل، ترجمة محمود عبادیان، چاپ دوم، تهران: نشر هرمس.

راسل، برتراند.(1340). تاریخ فلسفة غرب، ترجمة نجف دریابندری، چاپ اوّل، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.

ژیمنز، مارک.(1390). زیباشناسی چیست؟ ترجمة محمّد­رضا ابوالقاسمی، چاپ اوّل، تهران: نشر ماهی.

سوانه، پیر.(1391). مبانی زیبایی­شناسی، ترجمة محمّرضا ابوالقاسمی، چاپ دوم، تهران: نشر ماهی.

فروغی، محمّدعلی.(1316). «شرح حال افلاطون و فلسفة او در پنج مجلس»، در حکمت سقراط و افلاطون، جلد1، ترجمه و نگارش محمّدعلی فروغی، چاپ دوم، چاپخانة مجلس، صص 119 ـ 29.

کاپلستون، فردریک، چارلز.(1391). تاریخ فلسفه، جلد1، ترجمة سیّد جلال­الدین مجتبوی، جاپ نهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

ملکیان، مصطفی.(1377). تاریخ فلسفة غرب (درس­گفتار­ها)، جلد1، سعید عدالت­نژاد (ویراستار)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

نیک سیرت، عبدالله.(1385). «نقد و بررسی نظریه­ی مُثُل افلاطون و انتقادات وارده بر آن با نگاه ویژه به ارسطو»، خردنامة صدرا، شمار­ة 46، صص 61 - 48.

Borchert, Donald, M. (ed.). (2006). Encyclopedia of Philosophy. Vol. 1, 2^nd ed. New York: Thomson Gale.

Culler, Jonathan. (2000). Literary Theory: A very Short Introduction. New York: Oxford University Press.

Habib. M. A. R. (2005). A history of literary criticism: from Plato to the present. first ed., Blackwell Publishing Ltd. 

Hart, Jonathan. (2005). Northrop Frye: the theoretical imagination. London and New York: Routledge.         

Tyson, Lois. (2006). Critical Theory Today. (2 ned.). London & New York: Routledge.