معرّفی جُنگ خطّی 651 کتابخانة مجلس با نگاهی به ارزش‌های ادبی و پژوهشی آن

مطالعات نقد ادبی

مقاله 4، دوره 11، شماره 43، شهریور 1395، صفحه 73-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اصغر بهاری^{* 1}؛ سید مهدی نوریان²؛ عطامحمّد رادمنش²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد

²استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد

چکیده

در کنار دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران، فرهنگ‌های لُغت، کتاب‌های امثال و حکم، آثار غیرادبی و جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری از مهم‌ترین مآخذ زبان و ادبیات فارسی هستند که در آن‌ها می‌توان به نمونه‌های بسیاری از اشعار شاعران بازخورد. ارزش نوع اخیر، یعنی جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری، اگرچه به اندازۀ دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران نیست، با این حال در میان آن‌ها، می‌توان اشعار و آثاری یافت که گاه در پاره‌ای از پژوهش‌های ادبی، تنها منابع موثّق هستند. ازجملۀ این جُنگ‌ها و سفینه‌ها، جُنگ خطّی ارزشمندی است که تاریخ کتابت آن را بین قرن دهم تا یازدهم، حدس زده‌اند و دستنویس آن به شمارۀ 651 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. این نسخه به خطّ کاتبی ناشناس و احتمالاً از روی نسخه‌ای متعلّق به قرن ششم یا هفتم هجری کتابت شده‌است. مهمترین ویژگی‌های ارزشمند این نسخه وجود اشعاری از شاعران ناشناس و گمنام، اشعاری تازه از شاعران مشهور، انتساب اشعار برخی شاعران به شاعرانی دیگر، چند سوگندنامۀ نویافته است. مقالۀ حاضر ضمن معرّفی کامل این نسخه، می‌کوشد ارزش‌های ادبی و پژوهشی آن را برای علاقه‌مندان حوزۀ شعر، خصوصاً شعر فارسی در قرن پنجم، ششم و هفتم بازگو کند.

کلیدواژه‌ها

جُنگ 651؛ نسخۀ خطّی؛ کتابخانۀ مجلس؛ اشعار نویافته؛ شاعران گمنام؛ سوگندنامه؛ شعر فارسی قرن 5؛ 6؛ 7

مراجع

انوری.(1376). دیوان، به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی، 2ج، چاپ4، تهران: علمی و فرهنگی.

اوحدی بلیانی، تقی.(1389). عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین، تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد، تهران: میراث مکتوب.

بشری، جواد.(1387). گناه بخت منست این گناه دریا نیست، فصلنامۀ نامۀ فرهنگستان، سال دهم، شمارۀ 3، پیاپی 39.

جُنگ 651 سنا، کتابخانۀ مجلس. ردیف 651، مجموعۀ نسخ خطّی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. [نسخۀ خطّی].

درایتی، مصطفی.(1389). فهرستوارۀ دست‌نوشت‌های ایران، 12ج، تهران: کتابخانۀ ‌موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

دولتشاه سمرقندی، ابن بختیشاه.(1385). تذکرة‌الشّعرا، تصحیح فاطمه علاقه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رشید وطواط.(1339). دیوان، تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانۀ بارانی.

صفا، ذبیح‌الله.(1369). تاریخ ادبیات در ایران، ج 3/1، چاپ7، تهران: فردوس

ضیاء، محمدرضا.(1391). سفینۀ شاعران قدیم، در متون ایرانی، ج3، تهران: کتابخانۀ ‌موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

فرخنده پیام.(1360). مجموعۀ مقالات تحقیقی- علمی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد. [مقاله].

قمری آملی، سراج‌الدّین.(1368). دیوان، به اهتمام یدالله شکری، تهران: معین.

هدایت، رضاقلی‌خان.(1382). مجمع‌الفصحا، به کوشش مظاهر مُصفّا، بخش3 از ج1، تهران: امیرکبیر.