جایگاه تحزب در اسلام

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 2، دوره 3، شماره 10، بهمن 1395، صفحه 1-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ایوب دامیار^{* 1}؛ محمد رحیم عیوضی²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد، واحد قم، دانشگاه آزاد اسالمی، قم، ایران

²استادیار گروه معارف اسالمی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسالمی، قم، ایران

چکیده

با توجه به اینکه از یک سو، گروهی عقیده دارند تحزب در اسلام و دولت اسلامی، مایه ی تشتت و تفرقه و تضارب آرا گشته و در صفوف مسلمین رخنه و شکاف ایجاد می کند و این بر خلاف دستور قرآن کریم است که به فشرده بودن صفوف مسلمین دستور داده است.اینها برای اثبات ادله ی خود به این آیه ((واعتصموا بحبل الله جمیعأ ولا تفرقوا)) به ریسمان ناگسستنی الهی(وحدت برادی اسلامی) چنگ بزنید و از هم مپاشید(آل عمران/103) استناد می کنند. و از سوی دیگر، احزاب سیاسی در جوامع حاضر به عنوان حلقه رابط مردم و حاکمیت از اهمیت بسیاری برخوردار می باشند، و یک نوع رابطه ی دو سویه میان احزاب سیاسی و دموکراسی برقرار است. در این پژوهش سعی بر آن است که با توجه به ادله های دینی و فقهی ، صرف نظر از اینکه حزب سیاسی از مبانی لیبرالیسم و دموکراسی غربی است ، به تبیین نظرگاه دین و تعالیم اسلامی در زمینه مسئله و موضوع حزب که یکی از مسائل جدید دینی است، پرداخته شود. لذا سوالی که در این پژوهش پاسخ داده می شود، این است که تحزب در اسلام از چه جایگاهی برخوردار است؟ همچنین در پاسخ به این سوال، این فرضیه مطرح شده است که: تحزب در اسلام، ضمن دارا بودن مبنای فقهی، به صورت مشروط و مقید پذیرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

تحزب؛ اسلام؛ احزاب سیاسی؛ لیبرالیسم؛ دموکراسی

مراجع

1. قرآن کریم
2. نهج البلاغه
3. ابن اثیر (1385)، الکامل فی التاریخ، بیروت: بی نام.
4. ابواسحاق ابراهیم بن محمد (1371)، الغارات؛ ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5. اخوان کاظمی، بهرام (1388)، علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران.
6. اخوان کاظمی، بهرام؛ (1388) حزب و تحزب در اندیشه اسلامی، مطالعات اسلامی: فقه و اصول، شماره ی 1/82.
7. امام خمینی (1348)، ولایت فقیه: تشکیل حکومت اسلامی.
8. بادام چیان، (1388)، آنچه درباره ی حزب و تشکل باید بدانیم، تهران: اندیشه ی ناب.
9. براتعلی پور، مهدی، (1389)، بازخوانی آموزه های اسلام شیعی و مسأله تحزب، تهران: نشر عروج.
10. بهروز لک، غلامرضا، شفایی، امان الله (1390) "آموزه های انسجام جوامع چند فرهنگی در اندیشه ی سیاسی اسلامی"، فصلنامه ی علوم سیاسی، شماره ی 56.
11. جوادی آملی، عبدالله (1391)، ولایت فقیه، نشر: اسرا.
12. جوادی آملی، عبدالله (1386)، نسبت دین و دنیا: بررسی و نقد نظریه سکولاریسم، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم.
13. حقیقت، (1377)، جایگاه بحث احزاب در اندیشه سیاسى اسلامى، نشریه علوم سیاسی، شماره 3.
14. دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور، (1378)، مجموعه مقالات تحزب و توسعه سیاسی، تهران: همشهری.
15. رشیدی، بهروز (1387)، احزاب سیاسی و همبستگی ملی، مجلس و پژوهش، شماره ی (57).
16. سجادی، عبدالقیوم (1382)، مبنی تحزب در اندیشه ی سیاسی اسلام، قم: مؤسسه ی بوستان کتاب قم.
17. صداقت، قاسم علی (1387)، تحزب و مبانی آن در فقه سیاسی شیعه، ادیان، مذاهب و عرفان: معرفت، شماره (25).
18. صلاحی، سهراب، فتاحی زفرقندی، علی (1392)، جایگاه مردم در تشکیل حکومت اسلامی، فصلنامه بررسی های حقوق عمومی، شماره ی (1).
19. عمیدزنجانی، عباسعلی (۱۳۶۷)، فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
20. عمیدزنجانی، عباسعلی (1377)، ابعاد فقهی مشارکت سیاسی (مجموعه مقالات مشارکت سیاسی)، به اهتمام علی اکبر علیخانی، تهران: انتشارت سفیر.
21. عیوضی، محمدرحیم (1383) بیعت پیش از دموکراسی، مجله ی زمانه، شماره‌ی 24، صص 78 ـ 73.
22. فیرحی، داوود، (1377)، مبانی آزادی و حزب در مذهب شیعه، فصلنامه ی علوم سیاسی، شماره ی 3.
23. کلانتری، ابراهیم و دیگران، (1390)، درآمدی بر مبانی مشارکت در اندیشه ی سیاسی اسلام، فصلنامه ی علمی ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ی 26.
24. مصباح یزدی، محمدتقی، (1376) حقوق و سیاست در قرآن، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
25. مطبعه چی، مصطفی، (1378)، تحزب از دیدگاه یک اندیشمند مسلمان عرب (مندرج در احزاب سیاسی در ایران)، قم: بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی.
26. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، (1377) پیام قرآن، جلد 10، تهران: دارالکتب اسلامیه.
27. موسوی، سید محمد؛ (1382)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، قزوین: حدیث امروز.
28. ورعی، سیدجواد (1378)، تأملی در گسترش احزاب سیاسی، امام خمینی و حکومت اسلامی، جلد 2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).