واکاوی چالش های دیه زن؛ با مطالعه تطبیقی فقه امامیه و سیاست کیفری ایران

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، آذر 1395، صفحه 97-114   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی جوهری¹؛ طاهره عابدی تهرانی^{* 2}؛ جلال جعفری³

¹معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان البرز

²عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد رباط کریم پرند

³عضو هیات علمی گروه حقوق واحد ملارد،دانشگاه ؟آزاد اسلامی،ملارد،ایران

چکیده

قرآن کریم در تعیین مقدار دیه زن و مرد سکوت اختیار نموده و در پرداخت دیه میان آن دو تفاوتی را قائل نشده است. از طرف دیگر، تساوی زن ومرد در اصل انسانیت و شخصیت بر اساس آیات و روایات دلالت می‌کند که قول به نابرابری دیه زن و مرد موجب استناد ظلم به خداوند باشد؛ در نظام حقوقی ایران، حکم جدیدی در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مقرر شده که سابقاً در قانون بیمه شخص ثالث مصوب 1387مشابه این حکم در دیه زنان صورت گرفته بود، این اقدام در قانون جدید مجازات اسلامی، بسیار مثبت ارزیابی می‌شود ولی کامل نیست چون هنوز دیه زن و مرد به صورت برابر متعین نشده‌است؛ این مقرره به این صورت تصویب شده است: «در کلیه جنایاتی که مجنی علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.»؛ نظر به ادله اشاره شده و با توجه به اینکه تفاوت دیه زن و مرد به طور صریح در قرآن کریم نیامده و نیز مخالفت روایات تفاوت دیه زن با مرد با کتاب و اصل عدالت قضایی و کرامت انسانی، باید درصدد رفع این چالش برآییم. با این اوصاف، همانطور که قانونگذار در ماده 554 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392دیه مسلمان و غیرمسلمان را بر مبنای نظر حکومتی ولی فقیه برابر قرار داده است، لذا در مورد دیه زن و مرد نیز با توجه به اقتضای عدالت قضایی و کرامت انسانی انتظار می‌رود که یک مقرره قانونی جهت برابری تدوین شود.

کلیدواژه‌ها

زن؛ دیه؛ برابری؛ حقوق ایران؛ فقه امامیه

مراجع

 

فهرست منابع:

قرآن کریم

1. ابن منظور لسان العرب؛ جلد هشتم، دار الحیات التراث العربی، بیروت ،1408 ه.ق.

2. انصاری، شیخ مرتضی؛ فرائد الاصول، تحقیق لجنه التحقیق، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1419.

3. تدین، عباس؛ قانون آیین دادرسی کیفری فرانسه، تهران، خرسندی، 1391.

4. جعفری لنگرودی، محمد جعفر؛ مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، 1378.

5. الجوهری، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح، تحقیق: احمد الغفور عطارد، تهران، امیری، 1368.

6. خمینی، روح الله؛ تحریر الوسیله، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بی تا.

7. دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران با همکاری انتشارات مدین، 1376.

8. رشید رضا، محمد؛ تفسیر المنار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1416.

9. صانعی، یوسف؛ برابری دیه، موسسه فقه الثقلین، 1393.

10. صانعی، یوسف؛ اجتهاد پویا؛ موسسه فقه الثقلین، 1393.

11. صانعی، یوسف؛ حقوق زنان و کودکان، موسسه فرهنگی فقه الثقلین، 1393.

12. طباطبایی، سید محمد حسین؛ تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر همدانی، دفتر انتشارات اسلامی، 1375.

13. طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی علوم القرآن، بیروت، دارالمعرفه، 1408.

14. فیروزآبادی، مجد الدین؛ القاموس المحیط، بیروت، دارالمعرفه. بی تا.

15. فیومی، احمد بن محمد بن علی؛ مصباح المنیر، بیروت، المکتبه العلمیه، بی تا.

16. کاتوزیان، ناصر؛ فلسفه حقوق، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، 1377.

17. گرجی، ابولقاسم؛ دیات، انتشارات دانشگاه تهران، 1380.

18. مرعشی، محمد؛ فقه پویا، مجموعه آراء و نظرات، گردآوری: الهام شریعتی، تهران، خرسندی، 1393.

19. مکارم شیرازی، ناصر؛ القواعد الفقهیه، قم، مدرسه الامام امیرالمومنین، الطبعه الثالثه، 1411.

20. موذن زادگان، حسنعلی و تدین، عباس، زن در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه، پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره ششم، بهار 1393.

21. موسوی بجنوردی، میرزا حسن؛ القواعد الفقهیه، تحقیق مهدی مهریزی و محمد حسن درایتی، نشر الهادی، قم، چاپ اول، 1419.

22. نجفی، شیخ محمد حسن؛ جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،