تحلیل محتوای کتاب‌های درسی تعلیمات اجتماعی دورۀ راهنمایی تحصیلی از منظر نوع رویکرد آموزش شهروندی

پژوهش در برنامه ریزی درسی

مقاله 10، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 28، خرداد 1390، صفحه 96-108

نویسنده

محمدتقی محمودی^*

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد

چکیده

  این پژوهش به تحلیل محتوا و تصاویر کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی در سه پایۀ اول، دوم و سوم راهنمایی در سال تحصیلی 89 ـ 1388 در ایران پرداخته است. هدف پژوهش مشخص کردن نوع رویکرد آموزش شهروندی موجود در کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی بوده است. جامعۀ آماری کتابهای تعلیمات اجتماعی دورۀ راهنمایی تحصیلی است. نمونۀ کل جامعۀ آماری است. معیار توصیف آموزش شهروندی و واحد ثبت پاراگراف است. روش پژوهش تحلیل محتوا از نوع کمّی است. این مقاله با تلفیق دیدگاههای مختلف برای تحلیل رویکرد کتابهای درسی از طبقه‌بندی زیر بهره می‌برد. شهروند قانون‌مدار: فردی فعال، مطیع قوانین، مسؤول ب ـ شهروند مشارکتی: علاقه‌مند به مشارکت اجتماعی از دید فردی و همکاری در پیشرف جامعه و شهروند انتقادی ج‌ـ شهروند انتقادی بررسی منتقدانه ساختار اجتماعی اقتصادی سیاسی: علاقه‌مند به عدالت اجتماعی، با انگیزه برای تغییر اجتماعی. از تحلیل کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی سه پایۀ دورۀ راهنمایی این نتیجه به‌دست آمد که بیشتر محتوای کتابها به آموزش شهروند قانون‌مدار با 5/45 درصد پرداخته است. آموزش شهروند مشارکتی با 06/36 درصد در مرتبۀ بعدی قرار دارد و آموزش شهروند انتقادی با 44/18 درصد کمترین نسبت را به خود اختصاص داده است. تعداد کل تصاویر کتابهای سه پایه 119 تصویر است که 65 درصد در کتاب پایۀ اول، 53 درصد در کتاب پایۀ دوم و 32 درصد در کتاب پایۀ سوم است. یکی از مسائل که مورد توجه رویکرد آموزش شهروند انتقادی است عدالت و برابری است. یافته‌ها نشان می‌دهد در پایۀ اول 53 درصد و کتاب دوم با 8/1 درصد و کتاب سوم 7/8 درصد تصاویر دارای نمادهای زنانه است. نداشتن فنون تأکید برای فهم پیام تصاویر کتاب یکی از نقدهای کتاب می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

آموزش شهروندی؛ شهروند انتقادی؛ تحلیل محتوا؛ تحلیل تصاویر؛ تعلیمات اجتماعی