بررسی مفهوم عرفانی واقعهی معراج در مقدمهی مثنویهای عطّار

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 2، دوره 13، شماره 9، اردیبهشت 1396، صفحه 27-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محمد صفایی^*

چکیده

عطّار با طرح دو مبحث نعت و معراج در مقدمهی هر یک از مثنویهای
خود، ترسیم سیمای عرفانی پیامبر)ص( را، بهعنوان مظهر انسان کامل در
اندیشهی عرفانی مد نظر داشته و او را از این جهت مورد ستایش قرار داده
است. به ویژه واقعهی معراج از نظر عطّار بیان رمزی تجربهی عرفانی
پیامبر)ص( بوده و بنابراین طرح این واقعه در مقدّمهی آثاری که به گزارش
تجربهی عرفانی اختصاص دارد  منوط به آن که به مفهوم عرفانی آن توجه
داشته باشیم  باید اهمیت خاصی داشته باشد. با این همه محققان معاصر
این مبحث پراهمیت را با این پیشفرض که معراج ادامهی بخش نعت و
تکملهی ستایش پیامبر است، قابل اعتنا تشخیص ندادهاند. در این نوشته
ابتدا و به تفصیل، مفهوم عرفانی واقعهی معراج را در در مقدّمهی
مثنویهای عطّار مورد بازتامل قرار میدهیم و سپس بر پایهی مباحث
بخش نخست به بررسی یکی از غزلهای معراجی مولانا میپردازیم.
بررسی این غزل ضمن آن که همدلی و همسویی مولانا را در افق فرهنگی
 تاریخی مشترک، با اشارات عطّار نشان میدهد، میتواند مؤید استنباطی
باشد که در این جستار، از مفهوم عرفانی واقعهی معراج در آثار عطّار ارائه
شده است.

کلیدواژه‌ها

عطّار؛ نفی خود؛ پیامبر؛ معراج؛ مولانا

مراجع