مقایسه و تحلیل تطبیقی مقامات عرفانی در دیدگاه عطّار و قاسم انوار

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 3، دوره 13، شماره 9، اردیبهشت 1396، صفحه 47-68   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سید علی کرامتی مقدم^*

دانشگاه فرهنگیان،پردیس شهی بهشتی مشهد

چکیده

مشایخ و بزرگان طریقت دربارۀ مبانی و اصول تصوف دیدگاههای متفاوتی
دارند. اگر چه تمامی آنان برای رسیدن به کمال تلاش میکنند ولی بر
راه رسیدن به » الطرق الی الله بعدد انفاس الخلائق « : مبنای سخن مشهور
هدف و شیوۀ آنان در سیر و سلوک با یکدیگر تفاوت دارد. برای نمونه
مقامات هفتگانه که هر سالک برای رسیدن به کمال باید طی کند در - -
دیدگاه مشایخ متفاوت به نظر میرسد. عطّارنیشابوری در قرن هفتم،
مقامهای عرفانی را که به فراموشی سپرده شده بود، احیا و در قالبی نو ارائه
کرد. بعد از عطّار بسیاری از مشایخ و بزرگان تصوف از اندیشههای او تأثیر
پذیرفتهاند. قاسم انوار، از عارفان و شاعران عصر صفوى، در سیر و سلوک
خویش در مدتی کوتاه توانست مدارج عالیۀ سلوک و مقامات طریقت را
طی کند و بعد از طی مراحل و درجات عرفانی اجازۀ ارشاد یابد و مریدان
زیادی را پرورش دهد. در این مقاله تلاش شده که دیدگاه عرفانی قاسم
انوار دربارۀ مقامات عرفانی بیان شود همچنین مشخص شود که قاسم انوار
در بیان اندیشههای عرفانی و سیر و سلوک صوفیانۀ خویش بیشتر تحت
تأثیر اندیشههای کدام یک از بزرگان تصوف بوده است؟ برای رسیدن به
این هدف در این پژوهش ابتدا اندیشهها و نوآوریهای عرفانی عطّار
پیرامون مقامات هفتگانه تبیین شده است. سپس دیدگاه قاسم انوار دربارۀ
هر کدام از این مقامات بهطور جداگانه همراه با شواهد شعری نقد و
بررسی و با اندیشههای عطّار مقایسه شده است.

کلیدواژه‌ها

تصوف؛ مقامات؛ عطّار؛ مشایخ صوفیه و قاسم انوار

مراجع