قابلیت کشندگی اسانس حاصل از گل سه رقم مرکبات روی حشرات بالغ شپشه آرد

تحقیقات نوین در گیاه پزشکی

مقاله 3، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 20، مهر 1396، صفحه 29-41   

نویسندگان

فاطمه فاتحیان¹؛ مجید فلاح زاده^{* 1}؛ ابوفاضل دوستی¹؛ مهدی کبیری رئیس آباد²

¹گروه حشره شناسی، واحد جهرم، دانشگاه آزاد اسلامی، جهرم، ایران

²دانشگاه محقق اردبیلی، گروه گیاه‌پزشکی، اردبیل، ایران

چکیده

اسانس­های گیاهی، ترکیباتی امن برای محیط زیست و برای سلامتی انسان هستند که به دلیل خاصیت حشره­کشی، قابلیت دارند تا در کنترل آفات مورد استفاده قرار گیرند. این ترکیبات به صورت سموم تدخینی، حشره‌کش‌های تماسی، دورکننده و بازدارنده تغذیه و میزان تخم‌ریزی عمل کرده و رشد جمعیت حشره را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در این تحقیق سمیت تدخینی اسانس حاصل از گل سه رقم مرکبات شامل ترنج Citrus medica L. گریپ فروت C. paradisi L. و لیموی لیسبون       C. lemon L.روی حشرات کامل شپشه آرد Tribolium castaneum (Herbst) مورد ارزیابی قرار گرفت. گل­های رقم­های مرکبات مورد آزمایش از یک باغ سم پاشی نشده در شهرستان جهرم در اردیبهشت ماه 1393جمع آوری شدند. اندام های جمع آوری شده عاری از هر گونه بیماری و زردشدگی بودند و تا زمان خشک شدن در دمای ثابت نگهداری شدند. گل­های جمع آوری شده در محیط سایه، روی یک پارچه خشک شده و سپس از آنها پودر تهیه شد. اسانس­ها با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شدند. این تحقیق در قالب طرح فاکتوریل بر پایه‌ی طرح کاملاً تصادفی در دمای 2 ±25 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5 ±60 درصد و تاریکی در 5 غلظت و 5 تکرار انجام شد. تجزیه پروبیت داده­های زیست سنجی با استفاده از نرم افزار  SPSS انجام شد. مقایسه میانگین داده­ها با آزمون LSD همین نرم افزار صورت گرفت. تلفات در هر تیمار پس از 24، 48 و72 ساعت شمارش و مقادیرLC₅₀ و LC₉₀ محاسبه گردید. نتایج نشان داد با افزایش غلظت و زمان تیمار در مورد هر سه اسانس، میزان مرگ­ومیر نیز افزایش یافت. بالاترین غلظت به کار برده شده (126 میکرولیتر بر لیترهوا) از اسانس­های ترنج، گریپ­فروت و لیموی لیسبون با گذشت 72 ساعت از زمان تیمار به ترتیب مرگ­ومیر 100، 100 و 72 درصدی را در حشرات کامل شپشه آرد ایجاد نمودند. میزان LC₅₀ اسانس­های فوق در این زمان به ترتیب 2/5، 4/9 و 8/11 میکرولیتر بر لیتر هوا برآورد شد. بر این اساس بیشترین سمیت مربوط به اسانس ترنج بود. نتایج به طور کلی نشان داد اسانس­های به کار برده شده در این تحقیق قابلیت کشندگی بالایی روی شپشه آرد داشته و با انجام تحقیقات بیشتر می­توانند جایگزین مناسبی برای آفت­کش­های رایج مورد استفاده در انبارها باشند.

کلیدواژه‌ها

اسانس؛ شپشه آرد؛ مرکبات؛ سمیت تدخینی

مراجع