شرح احوال و بررسی دیوان شعاعی قاجار

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مقاله 7، دوره 2، شماره 3، خرداد 1396، صفحه 183-212   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یوسف نیک روز¹؛ زهرا جلیلی²؛ حسین عطریان³

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج

²کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج

³دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور شیراز

چکیده

آنچه از گنجینة میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست لیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران، نویسندگان و آثاری که هنوز در انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از شاعران ادب فارسی که در عصر خویش از شاعران توانا و مشهور بوده، «محمد حسین بن عیسی دولو بیگلربیگی» متخلّص به «شعاعی» است که در دوره قاجار می­زیسته و آثارش جزء دورة بازگشت ادبی است. دیوان شعاعی قاجار شامل مثنوی­های «مصیبت نامه» و «مختارنامه»، غزلیّات و قالب­های دیگر همچون قطعه، قصیده، ترجیع بند، ترکیب بند، رباعی و ... است که در مجموع حدود هفده هزار بیت است. در مثنوی­ها از شاهنامه فردوسی و در غزلیّات از سعدی تقلید کرده است. در این مقاله نگارندگان با استفاده از تصاویر دو نسخة این کتاب، یکی متعلّق به کتابخانه ملی با شمارة 970 ف و دیگری متعلّق به کتابخانه ملک با شمارة 4749 ش، به معرفی این نسخ پرداخته­ و محتوا و مضامین شعری شاعر را بررسی کرده­اند.

کلیدواژه‌ها

شعر فارسی؛ دوره قاجار؛ نسخه خطی؛ شعاعی قاجار؛ مضامین شعری

مراجع

1-    آرین پور، یحیی.(1372). از صبا تا نیما. تهران: زوار.

2ـ اصغری هاشمی، محمد جواد.(1388). شیوه نامه تصحیح متون. تهران: دلیل ما.

3- تجربه کار، نصرت.(1350). سبک شعر در عصر قاجار. تهران: مسعود سعد.

4- تیموری، ابراهیم.(1392). تاریخ سیاسی ایران در دورة قاجار. تهران: سخن.

5- جهانبخش، جویا.(1378). تأملات نظری کارآمد در تصحیح متون ادبی. آیینه میراث مکتوب. ش. 42، ص.ص. 73-24.

6- خلیلی، محمدعلی.(1377). کتابشناسی امام حسین. تهران: منیر.

7- دهخدا، علی اکبر.(1377). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران.

8- رازی، شمس‌الدین محمد بن قیس.(1373). المعجم فی معاییر اشعار العجم. تهران: فردوس.

9- ستوده، غلامرضا.(1371). مرجع شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی. تهران: سمت.

11- شمیسا، سیروس.(1378). سبک شناسی شعر. تهران: فردوس.

12- ----------. (1382). نگاهی تازه به بدیع. تهران: مؤلف.

10- غلامرضایی، محمد (1377). سبک شناسی شعر فارسی. تهران: جامی.

13- قاجار بیگلربیگی، محمد حسین. نسخه خطی دیوان شعاعی قاجار. کتابخانه ملی، شماره 970 ف.

14- قاجار بیگلربیگی، محمدحسین. نسخه خطی دیوان شعاعی قاجار. کتابخانه ملک، شماره 4749.

15- قاجار، محمد حسین. نسخه خطی رساله­ای در وبا. کتابخانه ملی. شماره 735 ف.

17- مایل هروی، نجیب.(1369). نقد و تصحیح متون. مشهد: آستان قدس رضوی.

18- مجاهدی، محمدعلی.(1386). کاروان شعر عاشورا. قم: زمزم هدایت.

19- وزین پور، نادر.(1374). فن نویسندگی. تهران: علوم.

20ـ یلمه­ها، احمدرضا. (1390). بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخه‌های خطی، پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی(ادبیات تعلیمی)، سال سوم، شماره نهم.