انگاره های جنسیتی در هزار و یک شب

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 6، دوره 9، شماره 33، مهر 1396، صفحه 239-262   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه اسمعیلی¹؛ سید احمد حسینی کازرونی²؛ مریم پرهیزکاری³

¹مدیر /اداره آموزش و پرورش شهرستان بوشهر

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر

³استاد یارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

چکیده

هزار و یک شب یکی از متون ادبی چند ملیتی است که عناصر فرهنگ های ملل گوناگون را در خود جای داده است. در این اثر به وضوح، فرهنگ جنسیتی و نظام مردسالار به چشم می خورد، پژوهش حاضر با بررسی حکایت های هزار و یک شب، انگاره ها و اندیشه های جنسیتی فرهنگ گذشته ی شرقی را به نمایش گذاشته؛نقش هر یک از دو جنس (زن و مرد ) را در این فرهنگ تبیین کرده است. این پژوهش ، با هدف بررسی و نمایاندن وضعیت فرهنگی جوامع شرقی در عهد قدیم به ویژه عصر ساسانی، نقش و جایگاه زنان و مردان در تقابل با همدیگر (تقابل های جنسیتی) تدوین شده که در آن شهرزاد به عنوان الگوی تمام عیار جنسیت زن و شهریار نماد جنسیت مرد و نظام مردسالاری معرفی شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد، زن در تمام حکایت های هزار و یک شب دارای نقش های متفاوتی است؛ تمام سعی و تلاش شهرزاد بر این است که نقش های مختلفی به زنان قصه هایش واگذار کند که از یک طرف قابل پذیرش در جامعه ی مرد سالارِ عهد ساسانی باشد و از طرف دیگر برای شهرزاد بسیار مهم است که بتواند ذهن بیمار گونه شهریار را تلطیف کرده و آماده دریافت نقش های مثبت برای زنان باشد.

کلیدواژه‌ها

هزار و یک شب؛ انگاره؛ جنسیت؛ انگاره های جنسیتی؛ نقش

مراجع

1. ابوت ، پاملا و والاس کلر (1393) جامعه شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران، نشرنی، چ یازدهم
2. اسحاقیان ، جواد(1384) گزاره های روانشناختی در هزار و یک شب، تهران:کتاب ماه هنر، ش80-79
3. اعزازی، شهلا(1393) فمینیسم و دیدگاه ها، مجموعه مقالات، ترجمه انجمن جامعه شناسی ایران گروه مطالعات زنان، تهران، ایماژ، چ سوم
4. بیسلی، کریس(1389)چیستی فمینیسم، ترجمه محمد رضا زمردی، تهران، ایماژ، چ دوم
5. ثمینی، نغمه(1379) عشق و شعبده، پژوهشی در هزار و یک شب تهران :نشر مرکز
6. حسینی، مریم(1395) ریشه هاس زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران، چشمه، چ سوم
7. خبیری ، سمیه(1394) تحلیل تطبیقی زن مدارانه حکایت های هزار و یک شب و داستان های آسیایی گوبینو، تهران:نشر سخن
8. راستگو، محمد(1389) سیمای زن در هزار و یک شب ، تهران: نشر نی
9. رمزی، تانگ (1395) درآمدی جامع بر نظریه های فمینیستی، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران، نشر نی، چ پنجم
10. ساقی، ندا(1389)آداب و رسوم در هزار و یک شب، تهران: نشر سوره
11. ستاری، جلال(1368)افسون شهرزاد، پژوهشی در هزار افسان، تهران: توس
12. ـــــــــــ(1382) گفتگوی شهرزاد و شهریار، تهران:دفتر پژوهش های فرهنگی
13. محجوب ، محمد جعفر(1382)ادبیات عامه ایران، تهران: نشر چشمه
14. مهندس پور، فرهاد(1390) روایت گری در هزار و یک شب، تهران: نشر نی
15. نجم عراقی، منیژه(1389) زن و ادبیات، سلسله پژوهش های نظری درباره ی مسائل زنان، تهران،چشمه، چ سوم
16. هزار و یک شب (1386) ترجمه عبدالطیف تسوجی تبریزی، تهران: هرمس، چ دوم