بن مایه های تمثیلی– عرفانی گنوسی در منظومة جمشید و خورشید سلمان ساوجی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 9، شماره 33، آبان 1396، صفحه 86-97   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا رجبلو¹؛ ماندانا علیمی^{* 2}

¹دانشجوی کارشناسی ارشد، موسسة آموزش عالی گلستان، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران.

چکیده

 منظومة جمشید و خورشید سلمان ساوجی اثری رمزی و تمثیلی است که تمام اجزای آن از ساختاری واحد و منسجم برخوردار است. این اثر علاوه بر نشان دادن قدرت سلمان ساوجی در     داستان­سرایی و پیوستن مطالب متعدد، نشانة آشنایی سلمان ساوجی با میراث غنی ادبی، فرهنگی و عرفانی بازمانده از ادوار پیشین است. بخشی از این میراث متعلق به اندیشه­های گنوسی و مانوی و نیز حکمت هرمسی است. هدف از انجام این مقاله نشان دادن ردپای این اندیشه­ها در منظومة جمشید و خورشید است. در این جستار پس از معرفی و تبیین اندیشه­های گنوسی و ذکر پیشینه با تمدن ایرانیان، تأثیر مضامین گنوسی از جمله دوگانگی ماده و روح، عشق، خواب، سفر، واسطه و آزمایش در این منظومه نشان داده می­شود. واکاوی این اثر در واقع ارائة تفسیری تازه از آن، هدف دیگر جستار است.

کلیدواژه‌ها

بن مایه های تمثیلی؛ اندیشه های گنوسی؛ منظومة جمشید و خورشید؛ سلمان ساوجی

مراجع

1. اسماعیل­پور، ابوالقاسم، (1382)، «دیباچة مثنوی معنوی و اشعار گنوسی»، در زیر آسمانه­های نور، پژوهشکدة مردم­شناسی و افکار.
2. ----------------، (1382)، «مضمون گنوسی در حکایت شیخ صنعان»، در زیر آسمانه­های نور، پژوهشکدة مردم­شناسی و افکار.
3. الیاده، میرچا، (1373)، آیین گنوسی و مانوی، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل­پور، تهران: افکار.
4. بهار، مهرداد، (1382)، ادیان آسیایی، تهران: چشمه، چ چهارم.
5. جلالی، علیرضا، (1384)، ساختار گنوسی قصیدة عینیة ابن سینا، نامة فلسفی، ج 1، ش 2، ص 102- 85.
6. جوشقانی، خواجه شعیب، (1389)، وامق و عذرا، مصحح حسن ذوالفقاری و پرویز ارسطو، تهران: چشمه.
7. خراسانی، شرف­الدین، (1377)، دایره المعارف بزرگ اسلامی: اخوان الصفا، ج 7، زیر نظر سید کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، چ دوم.
8. زرین­کوب، عبدالحسین، (1363)، جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، چ دوم.
9. ساوجی، سلمان، (1348)، مثنوی جمشید و خورشید، مصحح فریدون وهمن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
10. شریفی، غلامحسین، (1391)، «جمشید در گذر از فردانیت»، بوستان ادب، ش 1.
11. نصر، حسن، (1359)، نظر متفکران اسلامی در بارة طبیعت، تهران: خوارزمی، چ سوم.
12. نظامی، الیاس بن یوسف، (1383)، خمسة نظامی، مصحح سامیه بصیر پژدهی، تهران: دوستان.