خوانشی جامعه‌شناختی بر پژوهش‌های اعتیاد به اینترنت در ایران

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 1، دوره 12، شماره 31، شهریور 1396، صفحه 9-39   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

محسن نیازی¹؛ عباس صدری^{* 2}؛ سجاد سرحدی^{* 3}؛ سجاد مرادی⁴

¹استاد جامعه شناسی، دانشگاه کاشان

²استادیار مدیریت، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

³دانشجوی دکتری، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه کاشان

⁴دانشجوی دکتری ، علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

امروزه فن­آوری رسانه­ای به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تغییر، چنان با زندگی مردم در جوامع مختلف عجین شده است که رویگردانی و بی­توجهی به آن، اختلالی عظیم در جامعه و ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی آن به وجود می­آورد. اینترنت نیز به‌عنوان یکی از دستاوردهای بزرگ بشر در عرصۀ تکنولوژی ارتباطی از این قضیه مستثنی نیست و از آغاز پیدایش، تأثیر شگرفی بر زندگی بشر در جوامع مختلف، اعم از جوامع پیشرفته و کشورهای توسعه­نیافته گذاشته است. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که پژوهش‌های پنج سال اخیر ایران در حوزه اعتیاد به اینترنت به لحاظ گفتمانی در چه مفصل‌بندی قرار دارد؟
روش تحقیق پژوهش حاضر تحلیل متن می‌باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر مقاله‌هایی است که در حوزه اعتیاد به اینترنت در ایران از سال 1389 تا 1394 چاپ‌شده است. روش نمونه‌گیری به‌صورت اشباع نظری است. حجم نمونه 20 مقاله می‌باشد. نتایج پژوهش نشان داده است که مسئله‌ اعتیاد به اینترنت بیشتر مورد واکاوی و تحلیل از سوی علوم پزشکی و روانشناسی است و علوم اجتماعی و علوم ارتباطات مورد انکارِ گفتمانی قرارگرفته‌اند. همچنین نتایج نشان می­دهد که عموماً این پدیده به­مثابه نوعی بیماری نگریسته می­شود. فردی­کردن مسئله اعتیاد به اینترنت و جداکردن آن از زمینه­های اجتماعی پدیده، از دیگر ویژگی­های این پژوهش­ها در ایران است.

کلیدواژه‌ها

اعتیاد به اینترنت؛ آنومی؛ همبستگی اجتماعی؛ گفتمان؛ پزشکینه شدن

مراجع

اباذری، یوسف، (1381) فروپاشی اجتماعی، نشریه آفتاب شماره 19.

ابراهیم­آبادی، حسین، (1392) تاملی بر نسبت میان فناوری­های اطلاعاتی با تغییرات در فرهنگ و مناسبات اجتماعی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره ششم، شماره 4، زمستان 1392

 احمدی، هدی سادات و همکاران، (1391) بررسی میزان شیوع اعتیاد به اینترنت و رابطه آن با ویژگی‌های جمعیت‌شناسی در بین دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی، فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، سال هشتم، شماره 25.

 بخشایش، علیرضا، (1393) بررسی عوامل مرتبط با اعتیاد به اینترنت در میان دانشجویان دختر ساکن در خوابگاه‌های دانشگاه یزد، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، دوره ششم، شماره 1.

بهادر خسروشاهی، جعفر و تورج هاشمی نصرت‌آباد، (1390) رابطه سبک‌های دلبستگی، راهبردهای مقابله‌ای و سلامت روانی با اعتیاد به اینترنت، فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، سال هشتم، شماره 30.

بهشتیان، محمد، (1392) رابطه بین مؤلفه‌های هوش هیجانی و اعتیاد به اینترنت در بین دانش‌آموزان دبیرستان‌های تهران، فصلنامه جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال چهارم، شماره 2.

تامپسون، کنت، (1388) امیل دورکیم، شهناز مسمی­پرست، تهران، نی.

 پی‌زاده، آسیه، (1390) بررسی میزان اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دانشگاه پیام نور اصفهان، فصلنامه تحقیقات نظام سلامت، سال هفتم، شماره 5.

جعفری، نسیم و مریم فاتحی‌زاده، (1390) پیش‌بینی اعتیاد به اینترنت بر پایه هوش هیجانی در دانشجویان دانشگاه اصفهان، فصلنامه دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، سال دوازدهم، شماره 3.

جعفری ندوشن، محمدعلی و همکاران، (1391) همبستگی اعتیاد به اینترنت با سلامت عمومی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم، فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی قم، سال سوم، دوره ششم.

حسن‌زاده، رمضان و همکاران، (1391) رابطه اعتیاد به اینترنت با پیشرفت تحصیلی و ویژگی‌های شخصیتی فراگیران، فصلنامه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، سال سوم، شماره 1.

خانجانی، زینب و سعیده اکبری، (1390) رابطه ویژگی‌های شخصیتی نوجوانان و اعتیاد با اینترنت، فصلنامه یافته‌های نو در روانشناسی، سال ششم، شماره 19.

خواجه موگهی، ناهید و مریم علاسوند، (1389) بررسی متغیرهای شخصیتی پیش‌بینی کننده اعتیاد به اینترنت، فصلنامه علمی پزشکی، دوره نهم، شماره 4.

دستجردی، نگین برات و سمیه صیادی، (1391) بررسی رابطه بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر اعتیاد به اینترنت و افسردگی در دانشجویان دانشگاه‌های پیام نور شهر اصفهان، فصلنامه تحقیقات علوم رفتاری، دوره دهم، شماره 5.

دورکیم، امیل، (1386) درباره­ی تقسیم کار اجتماعی، باقر پرهام، تهران، مرکز.

دورکیم، امیل، (1390) قواعد روش جامعه‌شناختی، محمدعلی کاردان، تهران، دانشگاه تهران.

دیلینی، تیم، (1387) نظریه­های کلاسیک جامعه­شناسی، بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، تهران، نی.

رستگار، سمانه و همکاران، (1393) اعتیاد به اینترنت، صمیمیت اجتماعی، شادکامی در دانشجویان، فصلنامه روان‌شناسی تحولی:روان‌شناسان ایرانی، سال یازدهم، شماره 42.

سورین، جوزف و جیمز تانکارد، (1386) نظریه‌های ارتباطات، علیرضا دهقان، تهران، دانشگاه تهران.

صلحی، مهناز و همکاران، (1392) بررسی فراوانی اختلال به اینترنت در دانشجویان مقطع کارشناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، فصلنامه علوم پزشکی رازی، دوره بیستم، شماره 106.

فوکو، میشل، (1392) تولد پزشکی بالینی: باستان‌شناسی نگاه پزشکی، فاطمه ولیانی، تهران، ماهی.

قاسمی، وحید؛ ملک­محمدی، حکیمه، (1389) تبیین اعتیاد به اینترنت در بین کاربران کافی­نت­های شاهین­شهر. فصلنامه پژوهش­های ارتباطی.

قهرمانی، لیلا و همکاران، (1392) وابستگی با اینترنت و تأثیر آن بر وضعیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه شیراز، فصلنامه دانشگاهی یادگیری الکترونیکی، دوره چهارم، شماره 1.

کامران، عزیز و همکاران، (1391) بررسی ارتباط اعتیاد به اینترنت با سیگار و وضعیت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان، فصلنامه تحقیقات نظام سلامت، سال هشتم، شماره 4.

کیانی، تیام و همکاران، (1392) بررسی وضعیت اعتیاد به اینترنت و عوامل مؤثر بر آن در دانشجویان پرستاری دانشگاه‌های علوم پزشکی شهر تهران، فصلنامه آموزش پرستاری، دوره دوم، شماره 4.

کوزر، لوئیس، (1390) زندگی و اندیشه بزرگانِ جامعه‌شناسی، محسن ثلاثی، تهران، علمی فرهنگی.

کوزر، لوئیس، برنارد روزنبرگ، (1387) نظریه­های بنیادی جامعه­شناختی، فرهنگ ارشاد، تهران، نی.گندمی، زینب و همکاران، (1392) بررسی رابطه روان‌رنجوری خویی با اعتیاد به اینترنت در گروه دانش آموزان، فصلنامه پزشکی هرمزگان، سال هفدهم، شماره 1.

مک کوایل، دنیس، (1385) درآمدی بر نظریه‌های ارتباط‌جمعی، پرویز اجلالی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.

محمدخانی، شهرام و مسعود ظفر پناهی، (1392) هیجان‌های منفی و استفاده آسیب‌زا از اینترنت، فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، دوره پنجم، شماره 1 و 2.

محمدی، زیبا و همکاران، (1392) میزان وابستگی به اینترنت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، فصلنامه ایرانی آموزش علوم پزشکی، دوره دوازدهم، شماره 13.

محمد بیگی، ابوالفضل و همکاران، (1389) شیوع اعتیاد به اینترنت و عوامل مؤثر بر آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اراک، فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی گیلان، دوره بیستم، شماره 87.

مهرداد، هرمز، (1385) مقدمه‌ای بر نظریات و مفاهیم ارتباط‌جمعی، تهران، فاران.

میلر، پیتر (1390)، سوژه، استیلا و قدرت، نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نی.

نادی، محمدعلی، سجادیان، ایلناز، (1389) تحلیل مسیر رابطه بین ویژگی­های شخصیتی و وابستگی به اینترنت با کیفیت زندگی کاربران کافی­نت­های شهر اصفهان، تحقیقات علوم رفتاری کاربران کافی­نت­های شهر اصفهان. تحقیقات علوم رفتاری؛ 8(1).

ویندال، س و دیگران، (1387) کاربرد نظریه‌های ارتباطات، علیرضا دهقان، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه

 

.Ahmet Akin and Murat İskender (2011), Internet Addiction and Depression, Anxiety and Stress, International Online Journal of Educational Sciences, 3(1).

American Psychiatric Association (2013). (Cited 2012). Available from: ttp://www.DSM5.org.

Anderson, K. (2001), Internet use among college students: An exploratory study, Journal of American College Health, 50(1), 21-26.

Candan Oztürk, Murat Bektas, Dijle Ayar, Beste Ozgüven Oztornacı, Dilek Ya(2015), Association of Personality Traits and Risk of Internet Addiction in Adolescents, Asian Nursing Research 9.

Ceyhan AA.(2008). Predictors of problematic internet use on Turkish university students. Cyberpsychol Behav; 11(3):363-5.

Chia-Yi Wu, Ming-Been Lee, Shih-Cheng Liao, Li-Ren Chang(2016), Risk Factors of Internet Addiction among Internet Users: An Online Questionnaire Survey, PLOS Journal, 10.

Conrad, P (1992), "Medicalization and Social Control", In Annual Review of Sociology 18: 209-32.

Conrad, P. & J. Schneider (1992), Deviance and Medicalization: From Badness to Sickness, Philadelphia: Temple University Press.

Conrad, P, Mackie, T. & A. Mehrotra (2010) "Estimating The Costs of Medicalization", In Social Science & Medicine 70: 1943-1947.

Conti, F, & Formica, I. (2011). Correlation and regression between Internet addiction and coping style. Journal of Cyber Therapy and Rehabilitation, 4(2), 35- 241.

Davis, R.A (2001). A cognitive-behavioral model of pathological Internet use. Computers in Human Behavior: 17(2): 187-95.

Dimitri A Christakis, Megan M Moreno, Lauren Jelenchick, Mon T Myaing and Chuan Zhou (2011), Problematic internet usage in US college students: a pilot study, BMC Medicine,9:77.

Egemen Ttekkanat, Murat Topaloglu (2015), The Assessment of High Schoolers’ Internet Addiction, 6th World conference on Psychology Counseling and Guidance, 14 - 16 May.

Ferraro G. Caci B. D' Amico A. Di Blasi M. (2007). Internet addiction disorder: an Italian study, Cyberpsychol Behave; 10(2):170-5.

Getz J.G. & Hawkins, R (1979), Medicalization as Carcinogen, Dallas: Southern Methodist University, Sociological Forum Publication.

Goleman, D. (1995). Emotional intelligence, New York. Bantam Books.

Gombor A, Vas LA (2008). Nation and gendered-based study about the relationship between the big five and motives for internet use: A Hungarian and Israeli comparison. Theory and Science; 10(1): 1-6.

Gonzalez, N. A. (2008). Internet addiction disorder and its relation to impulse control. MA dissertation. USA: Texas University, College of Psychology.

Hardie, E & Tee, M. Yi, (2007). Excessive Internet Use: The Role of Personality, Loneliness and Social Support Networks in Internet Addiction, Australian Journal of Emerging Technologies and Society. 5(1): 34-47.

http://www.allacademic.com/meta/p275529_i ndex.html.

Hyun, H.J, Yeon, K.S, and Sujin, B. (2007). Depression and Internet Addiction in Adolescent. Psychopathology, 40,.426-430.

Illich, I (1975), Medical Nemesis: The Expropriation of Health, London: Marion Boyars.

Internet World Stats. (2010). Retrievevd from:

Internet world stats. Usage and Population Statistics. (Cited 2012). Available from: http://www.internetworldstats.com.

James, D.A, Parker, Robyn, N. Taylor, Jennifer, M, Eastabrook, Stacey L. Schell, & Laura, M. Wood. (2008). Problem gambling in adolescence: Relationships with internet misuse, gaming abuse and emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 45: 174-180.

Johansson A, Götestam KG) 2004(. Internet addiction: characteristics of a questionnaire and prevalence in Norwegian youth (12-18 years). Scand J Psycho;45(3):223-9.

Kim EJ, Namkoong K, Ku T, Kim SJ) 2008(. The relationship between game addiction and aggression, self-controland narcissistic personality traits. Eur Psychiatry;23(3):212-8.

Kim JH, Lau CH, Cheuk KK, Kan P, Hui HL, Griffiths SM.(2010). Predictors of heavy internet use and associationswith health-promoting and health risk behavior among HongKong university students. J Adolesc;33(1):215-20.

Kim K, Ryu E, Chon MY, Yeun EJ, Choi SY, Seo JS, (2006). Internet Addiction in Korean Adolescents and its Relation to Depression and Suicidal Ideation: A questionnaire survey. Int J Nurs Stud; 43(2):185-92.

Ko CH, Yen JY, Chen CS, Chen CC, Yen CF.(2008). Psychiatric comorbidity of internet addiction in college students: an interview study CNS Spectr;13(2):147-53.

Ko CH,Yen JY, Yen CF, Lin HC, Yang MJ.(2007), Factors predictive for incidence and remission of internetaddiction in young adolescents: a prospective study. Cyberpsychol Behav;10(4):545-51.

Kuh, G.D, Vesper, N. (2001). Do computers enhance or detract from student learning?, Research in Higher Education, 42(1): 87-102.

Lan-hua, L, Li-ping, Z, Zhao-lan, L. (2010), Impact of emotional intelligence on internet addiction disorder among students at a college in Weifang, 2009. Preventive Medicine Tribune. 9(8), 48-61.

LaRose, R, Kim, J. H, & Peng,W. (2010). Social networking: Addictive, compulsive, problematic, or just another media habit, New York: Routledge.

Li, S, Q. Xie, and A. Wang. (2008), The Relationship between Age, Gender, Family Support, and Internet Addiction. Paper presented at the annual meeting of the MWERA Annual Meeting, Westin Great Southern Hotel, Columbus, Ohio Online.

Meerkerk GJ, Van den Eijnden RJJM, Vermulst AA, Garretsen HFL (2009). The relationship between personality,psychosocial well-being, and compulsive Internet use. The Internet as Cyber Prozac. Developmental Psychology, 44(3), 655-665.

Mythily S, Qiu S, Winslow M(2008). Prevalence and correlates of excessive Internet use among youth in Singapore. Ann Acad Med Singapore;37(1):9-14.

Ng BD, Wiemer-Hastings P(2005). Addiction to the internet and online gaming. Cyberpsychol Behav;8(2):110-3.

Niemz K, Griffiths M, Banyard P(2005). Prevalence of pathological Internet use among university students and correlations with self-esteem, the General Health Questionnaire (GHQ), and disinhibition. Cyberpsychol & Behav; 8(6):562-70.

Onueghbuzie, Anthony.J; Leech, Nancy L; Colins, Kathleen M.T(2012), Qualitative analysis techniques fir the review of the literature, The qualitive Report, Volume 17, article56, p: 1-28.

Ridings CM, Gefen D) 2004(. Virtual community attraction: Why people hang out online. JCMC; 10(1), 51-63.

Shaw M, Black DW (2008). Internet addiction: definition, assessment, epidemiology and clinical management. CNS Drugs; 22(5):353-65.

Stefanescu, C, Chele, G, Chirita, R, Chirita ,V, & Ilinca, M. (2007). The relationship between identity development and internet addiction. European Psychiatry, 22(1), 200-215.

van den Eijnden RJ, Meerkerk GJ, Vermulst AA, Spijkerman R, Engels RC) 2008(. Online communication, compulsive Internet use, and psychosocial well-being among adolescents: a longitudinal study. Dev Psychol;44(3):655-65.

Vizeshfar F.(2005). Assessment of the internet addiction between Larian net users. Journal of fundamentals of mental health;7(25-26):27-33.

Wildt BT. Putzig I. Zedler M. Ohlmeier MD(2007). Internet dependency as a symptom of depressive mood disorders. Psychiatr Prax; 34 Suppl 3:S318-22.
 www.Internetworldstats.com

Yajun Li, Xinghui Zhang, Furong Lu, Qin Zhang, and Yun Wang(2014), Internet Addiction Among Elementary and Middle School Students in China: A Nationally Representative Sample Study, Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, Volume 17, Number 2

Yellowlees, P. & Marks, S. (2007). Problematical Internet Use or Internet Addiction? Computers in Human Behavior, 23. 1447-1453.

Yen JY, Ko CH, Yen CF, Wu HY, Yang MJ (2007). The comorbid psychiatric symptoms of Internet addiction: attention deficit and hyperactivity disorder (ADHD), depression, social phobia, and hostility.