دسترسی و مشارکت‌ِ فرهنگی، حق شهروندی در برخورداری‌های فرهنگی

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 3، دوره 12، شماره 31، شهریور 1396، صفحه 67-91   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

مهدی نوریان^{* 1}؛ روح الله آدینه²

¹استادیار، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

²استادیار فلسفه و حکمت اسلامی ، دانشگاه بین الملل امام خمینی قزوین

چکیده

حق دسترسی و مشارکت فرهنگی، مصداق عینیت‌یافته تنوع فرهنگی مورد نظر یونسکو است. بشر، که با تفکر از غیر خویش بازشناخته شده، به موجودی با سرشت مدنی شهرت یافته است، خواسته یا ناخواسته ماهیت فردی و اجتماعی­اش از طریق فرهنگ به یکدیگر مرتبط گردیده است، اما برخی مصادیق متعارض این حق با احکام شریعت اسلامی، فرضیة عمومیت مشروعیت آن را با این پرسش مواجه نموده است که آیا با وجود شریعت اسلامی، مشروعیت عام حق دسترسی و مشارکت فرهنگی میسر است؟ پژوهش حاضر با رویکرد استدلالی و استفاده از روش قیاس منطقی از نوع غیر مستقل عقلی پس از مفهوم شناسی فرهنگ و نسبت سنجی میان برخورداری­ فرهنگی با مفهوم فرهنگ، به اثبات تلازم میان زندگی انسان و زندگی اجتماعی او از یکسو و تلازم میان فرهنگ و زندگی اجتماعی انسان از سوی دیگر پرداخته و از این طریق عمومیت مشروعیت حق برخورداری ­فرهنگی را اثبات نموده است، سپس با توجه به شاخصیت شریعت اسلامی در باز شناخت موارد مشروع از نامشروع و براساس نگاه غایی به اجزاء ملازمه، هدفمندی خلقت از نگاه قرآن را دلیلی دیگر بر مشروعیت حق مذکور برای تمامی افراد بشر دانسته است. آنگاه در پایان با استناد به آراء فقهاء امامیه از طریق مصداق‌یابی تأییدی دیگر بر صحت فرضیة پیش‌گفته ارائه نموده است.

کلیدواژه‌ها

حقوق بشر؛ تنوع فرهنگی؛ دسترسی و مشارکت فرهنگی؛ برخورداری فرهنگی؛ مشروعیت

مراجع

 
قرآن
آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، (1409ق) کفایةالاصول (قم: موسسه آل البیت).
آزبرون، ریچارد، (1387) جامعه شناسی، مترجم: رامین کریمیان (تهران، نشر و پژوهش شیراز).
ابراهیمی­دینانی، غلامحسین، (1393) قواعد کلی فلسفی در فلسفةاسلامی (تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی).
افرام البستانی، فواد، (1375) فرهنگ ابجدی عربی ـ فارسی، مترجم: رضا مهیار (تهران، انتشارات اسلامی).
اگبرن، ویلیام و نیمکوف، مایر، (1350) زمینه جامعه شناسی، مترجم: امیرحسین آریان پور (تهران، فرانکلین).
بحرانی، هاشم بن سلیمان، (1415 ق) البرهان فی تفسیرالقرآن.(قم، موسسه البعثة قسم الداراسات الاسلامیة).
بهار، مهری، (1392) مطالعات فرهنگی اصول و مبانی (تهران، انتشارات­سمت).
بیتس، دانیل و پلاگ، فرد، (1392) انسان شناسی فرهنگی، مترجم: محسن ثلاثی (تهران، انتشارات­علمی).
10. حلی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، (1413ق) قواعدالاحکام فی معرفـﺔالحلال و الحرام (قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم).
11. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، (1371) الجوهرالنضید فی شرح منطق­التجرید. (قم، بیدار،).
12. حلی، مقداد بن عبدالله سیوری، (1425ق) کنزالعرفان فی فقه­القرآن (قم: انتشارات مرتضوی).
13. حلی، محمد بن حسن بن یوسف فخرالمحققین، (1387ق). ایضاح­الفوائد فی شرح مشکلات­القواعد (قم: موسسه اسماعیلیان).
14. شبر، عبدالله، (1410 ق) تفسیرالقرآن­الکریم (قم: موسسه دار الهجرة)
15. شورای عالی انقلاب فرهنگی (1392) نقشه مهندسی فرهنگی کشور(تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی)
16. صالحی امیری، سید رضا، (1392)  مفاهیم و نظریه­های فرهنگی (تهران: ققنوس)
17. صدر، سیدمحمدباقر، (1381) سنت­های تاریخ در قرآن (تهران: تفاهم)
18. صدرالدین­شیرازی ، محمد بن ابراهیم، (1981) ‌الحکمةالمتعالیة فی الاسفارالعقلیةالاربعة، ج3  (بیروت ،‌ دار الاحیاء التراث العربی)
19. طباطبایی، محمدحسین، (1374) المیزان فی تفسیرالقرآن، مترجم: محمدباقر موسوی (قم: جامعةمدرسین­حوزةعلمیه قم دفتر انتشارات اسلامی).
20. طباطبائی، محمد حسین، (1404 ق) نهایةالحکمة،‌ (قم: موسسة النشر اسلامی)
21. طبرسی، فضل بن حسن تفسیر مجمع­البیان، مترجم حسین نوری همدانی و همکاران، (تهران: فراهانی، بیتا)
22. طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، (1407ق) الخلاف (قم: دفتر انتشارات­اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)
23. طیب، عبدالحسین، (1369ش) اطیب­البیان فی تفسیرالقرآن (تهران: اسلام)
24. عمید، حسن، (1375)  فرهنگ فارسی عمید (تهران: امیر کبیر)
25. فاضل لنکرانی، محمد، (1385) ایضاح­الکفایة (قم: نوح)
26. فروم، اریک، (1356)گریز از آزادی، مترجم: عزت الله فولادوند (تهران: انتشارات حبیبی).
27. فیض کاشانی، محسن، (1415ق). تفسیرالصافی (تهران: مکتبه الصدر).
28. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407 ق) الکافی (تهران: دارالکتب الاسلامیة).
29. کوش، دنی، (1381) مفهوم فرهنگ در علوم­اجتماعی، مترجم: فریدون وحیدا (تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیما).
30. کینگ، ساموئل، (1353) جامعه شناسی، مترجم: مشفق همدانی (تهران: امیرکبیر).
31. مکارم شیرازی، ناصر، (1371 ش) تفسیرنمونه (تهران: دارالکتب الاسلامیة).
32. میلنر، اندرو و براویت، جف، (1394) درآمدی بر نظریه فرهنگی­معاصر، مترجم: جمال محمدی (تهران: ققنوس).
33. نجفی، محمد حسن صاحب­الجواهر، (1404ق) جواهرالکلام فی شرح­شرائع­الاسلام (بیروت: دار احیاء التراث العربی)
34. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، (1413 ه.ق) اخلاق ناصری (تهران: علمیة اسلامیة).
35. نوری، حسین بن محمد تقی، (1408ق) مستدرک­الوسائل و مستنبط­الوسائل (قم: موسسه آل البیت علیهم السلام).
36. یزدی، عبدالله بن حسین، الحاشیة علی­ تهذیب­المنطق­للتفتازانی (قم: جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، موسسةالنشر الاسلامی، بیتا).
37. سبحانی تبریزی، جعفر، (1386) هدف از آفرینش چیست؟، درسهایی از مکتب اسلام، شماره 5، قم، ص: 10.
38. طباطبایی، محمدحسین، (1363) هدف از آفرینش، پاسدار اسلام، شماره 35، قم، ص:12.
39. فاضلی، نعمت‌الله، (1372) مفهوم فرهنگ، رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 16، تهران: ص:53.
40. یونسکو، (1380ش) بیانیه تنوع فرهنگی یونسکو، رسانه، شماره 47، تهران: ص: 64