پایداری عملکرد دانه برخی ارقام گندم نان در مناطق سرد و معتدل ایران

اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

مقاله 13، دوره 11، 2(42) تابستان، مرداد 1396، صفحه 437-452   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

علیرضا تاری نژاد^*

دانشیار گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

چکیده

بررسی عملکرد ژنوتیپ­ها به علت وجود اثرمتقابل ژنوتیپ×محیط، معمولاً در دامنه وسیعی از شرایط محیطی مورد آزمایش قرار می­گیرد تا اطلاعات حاصله بتواند کارایی مربوط به گزینش و معرفی ارقام را افزایش دهد. به­منظور بررسی پایداری عملکرد دانه برخی ارقام معرفی شده در طی سال­های گذشته به مناطق سرد و معتدل کشور، بیست رقم گندم نان در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، از پاییز 1388 به مدت چهار سال زراعی کشت گردید. با توجه به معنی­دار بودن اثرمتقابل ژنوتیپ در محیط، تجزیه پایداری با تمام روش­های ممکن انجام گردید تا پایدارترین و پرمحصول­ترین ارقام شناسایی گردند. نتایج حاصل از انجام روش­های مختلف تجزیه پایداری نشان داد روش­های تک متغیره تجزیه پایداری غیرپارامتری ارقام با عملکرد پایین، روش­های امی و GGE بای پلات، ارقام با پتانسیل عملکرد متوسط به بالا و گزینش همزمان ارقام با عملکرد بسیار بالا را به­عنـوان ژنوتیپ­های پایدار معرفی می­نماید. بر اساس اکثر روش­های پارامتر پایداری، رقم بهار با تیپ رشد بهاره معرفی شده در سال 1387، مهدوی با تیپ رشد فاکلداتیو آزادسازی شده در سال 1374 و در مرتبه بعدی رقم آزادی با تیپ رشد زمستانه معرفی شده در سال 1358به­ترتیب با میانگین عملکرد 27/7، 13/7 و 88/6 تن در هکتار پایدارترین و پرمحصول­ترین رقم در بین ارقام محسوب شدند و می­توان این ارقام را به­عنوان یکی از والدین تلاقی­ها، در برنامه­های به­نژادی جهت تولید ارقام پرمحصول و پایدار استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

تجزیه پایداری؛ اکووالانس ریک؛ گندم؛ واریانس شوکلا

مراجع

• Akcura, M., Y. Kaya, S. Taner, and R. Ayranici. 2006. Parametric stability analysis for grain yield of durum wheat. Plant Soil Environment. 52: 254-261.
• Alizade, B., and A. Tarinejad. 2010. Application of MSTAT-C software in statistical analysis. Stoude press, Tabriz, Iran. 272p. (In Persian).
• Amiri-Gangchin, A. 1996. Study of adaptability and stability of durum wheat varieties in tropical and sub-tropical dry land areas. Seed and Plant Journal. 12: 42-48. (In Persian).
• Askarinia, P., G. Saeidi, and A. Rezai. 2009. Pattern analysis of genotype × field environments interaction for grain yield in wheat using AMMI method. Electronic Journal of Crop Production. 2 (2): 75-90
• Eberhart, S. A., and W.A. Russell. 1966. Stability parameters for comparing varieties. Crop Science. 6: 36-40.
• Flores, F., M.T. Moreno, and J.I. Cubero. 1998. A comparison of univariate and multivariate methods to  analyse G×E interaction. Field Crops Research. 56: 271-286.
• Gabriel, K. R. 1971. The biplot graphic display of matrices with application to principal component analysis. Biometrika. 58: 453–467.
• Gauch, H.G., and R.W. Zobel. 1997. Identifying mega-environments and targeting genotypes. Crop Science. 37:311–326.
• Kang, M.S. 1993.Simultaneous selection for yield and stability in crop performance trials: consequences for growers. Agronomy Journal. 85:754-757.
• Karadavut, U., C. Palta, Z. Kavur maci, and Y. Block. 2010. Some grain yield parameters of multi-environmental trials in faba bean (Vicia faba) genotypes. International Journal of Agricultural Research. 12(2):217-220.
• Kebriyai, A., A. Yazdansepas, S. Keshavarz, M.R. Bihamta, and T. Najafi Mirak. 2007. Stability of grain yield in promising winter and facultative wheat (Triticum aestivum L.) lines. Iranian Journal of Crop Sciences. 9(3): 225-236. (In Persian).
• Kurt Polat1, P.O., E.A., Cifci1, and K. Yagdı1. 2016. Stability performance of bread wheat (Triticum aestivum L.) lines. Journal of Agricultural Science and Technology. 18: 553-560. 
• Lalbachan, V. 1994. Analysis of genotype – environment interactions for yield in  irrigated rice. College Laguna. Philipine.
• Omidi Tabrizi, A.H., M. Ahmadi, M. Shahsavari, and S. Karimi. 2000. Study on oil and grain yield stability of several winter cultivars and lines of safflower. Seed and Plant Improvement Journal. 16(2): 130-145. (In Persian).
• Pinthus, M.J. 1973. Estimate of genotypic value: A proposed method. Euphytica. 22: 121-123.
• Rommer, T.H. 1947. Sind die ertragreicheren sorten ertragssicherer? DGL-Kitt 32: 87-89.
• Roustayi, M., D. Sadegzade Ahari, H. Pashapour, M. Hassanpour Hosney. 2003. Study of adaptability and stability of grain yield of bread wheat in cold and moderate-cold dryland areas. Seed and Plant Journal. 19: 263-275. (In Persian).
• Shukla, G. K. 1972. Some statistical aspects of partitioning genotype-environmental components of variability. Heredity. 29:383-390.
• Sougi, H., M. Kalate Arabi, S.A.M. Abroudi. 2005. Grain yield stability analysis and investigation on traits relationship in promosing bread wheat lines in Gorgan. Research and Constitution Journal. 70: 56-62. (In Persian).
• Tarinejad, A.R., and M.S. Abedi. 2015. Investigation on the grain yield stability of promising cold region bread wheat cultivars and lines by using different stability statistics. Journal of Crop Ecophysiology. 9(2). 275-292. (In Persian).
• Tarinejad, A.R., A. Daryani, S. Aharizad, F. Farahvash, and H. Khanzade. 2010. Evaluation of spring bread wheat lines (Triticum aestivum L.) and their classification by using some agronomic Traits. Journal of Crop Ecophysiology. 14: 41-52. (In Persian).
• Wricke, G. 1962. Uber ein methode zur frfassung der okmoyischen streitein fedversuchen. Zpflan Zenzuchtg. 47: 92-96.
• Yan, W. 2002. Singular-value partitioning in biplot analysis of multienvironment trial data. Agronomy Journal. 94: 990-996.
• Yan, W., and I. Rajcan. 2002. Biplot analysis of test sites and trait relations of soybean in Ontario. Corp Science. 42: 11-20.
• Zobel, R.W., and H.G. Gauch. 1988. Statistical analysis of a yield trial. Agronomy Journal. 80: 388-393.