بررسی ارتباط بین عوامل ژئومورفولوژیکی با توزیع فضایی جمعیت با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی

فصلنامه جغـرافیا

مقاله 2، دوره 4، شماره 18، آذر 1390، صفحه 35-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

صمد شادفر^*

استادیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

چکیده

بررسی الگوی توزیع جمعیت در سطح حوضه های آبخیز بعنوان یکی از فاکتورها و عوامل اصلی تولید، حائز اهمیت خاص و درخور توجهی عمیق است. اگر تخریب منابع آب وخاک را نتیجه روابط نامناسب انسان با طبیعت بدانیم ابعاد کمی آن در چار چوب الگوی توزیع جمعیتی و ابعاد کیفی آن (نیروی انسانی) در قالب رفتار های اجتماعی- فرهنگی  تأثیر بسزایی درتخریب منابع و بروز فرسایش و رسوب دارد. در این تحقیق روستاهای واقع در دهستان سخت سر از شهرستان رامسر جهت انجام تحقیق انتخاب گردید. در ابتدا تعدادی از عوامل ژئومورفولوژیکی موثر بر توزیع جمعیت مانند شیب، ارتفاع، گسلها، بارش و کاربری اراضی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و مطالعات میدانی مورد بررسی قرار گرفتند. تعداد روستا و میزان جمعیت هر یک از آنها از سالنامه های آماری مرکز آمار ایران(1385) استخراج گردید. در مرحله بعد به بررسی ارتباط بین هر یک از عوامل موثر بر توزیع جمعیت با تعداد جمعیت پرداخته شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که  حدود 81/ 75  درصد جمعیت در طبقه ارتفاعی کمتر از 1000 متر زندگی می کنند. در طبقات ارتفاعی بیش از 2000 متر جمعیتی زندگی نمی کنند. حدود 76 درصد جمعیت در شیب کمتر از 40 درصد و تقریبا تمامی جمعیت در کاربری های کشاورزی و جنگل و در طبقات بارش بیش از 900 میلیمتر استقرار یافته اند. از سوی دیگر نتایج نشان داد که روستاهای واقع در اطراف گسلها با جمعیتی بالغ بر 1568 نفر (حدود 77 درصد) عمدتاً درروی خط گسل و یا درشعاع حداکثر سه کیلومتری آن قرارگرفته اند.

کلیدواژه‌ها

حوضه آبخیز؛ جمعیت؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)؛ عوامل ژئومورفولوژیکی

مراجع

 1- جداری عیوضی، جمشید، 1376، ژئومورفولوژی ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ سوم.

2- حریریان، محمود، 1369، کلیات ژئومورفولوژی ایران، انتشارات دانشگاه آزاد.

3- حمیدی فر، م. 1384. بررسی تأثیر تغییرات کاربری اراضی بر کیفیت فیزیکی شیمیایی رودخانه کرخه. پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه شیلات و محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

4- خسرو تهرانی،خسرو،1377،کلیاتی در باره چینه شناسی ایران و مقاطع تیپ تشکیلات،انتشارات دانشگاه پیام نور.

5- درویش زاده، علی 1380، زمین شناسی ایران، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم.

6- رهنمایی، محمد تقی، 1370، توان­های محیطی ایران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول.

7-سازمان جغرافیایی کشور، نقشه های توپوگرافی50000: 1، رامسروجواهرده

8- سازمان زمین شناسی کشور، نقشة زمین‌شناسی1:250000 قزوین- رشت

9- سازمان زمین شناسی کشور، نقشة زمین شناسی 1:100000   رامسر.

10-طالشی، مصطفی (1383)، ناپایداری سکونتگاه‌های کوچک کوهستانی، مطالعه موردی: ناحیه آلاداغ در شمال خراسان، رساله دوره دکتری، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

11- مهدوی، مسعود، 1377، اصول و مبانی جغرافیای جمعیت، انتشارات قومس

12- مولایی هشتچین، نصرالله، 1386، الگوی توزیع فضایی جمعیت در جنوب غربی دریای خزر، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 59

13- Chuluun,T.and D. Ojima ,2002,Landuse change and carbon cycle  in arid  and semi-arid landuse East and central Asia ,Science in China,(seriesC)45:48-54.

14- Derham,1999, soil erosion, http://www.science. plym.ac. uk/ depattment/ Geography/ ggy/ 384/