سنجش درجه توسعه یافتگی دهستانها به منظور دستیابی به راهبردهای توسعه پایدار روستایی (نمونه موردی: دهستان‌های شهرستان نقده- آذربایجان غربی)

فصلنامه جغـرافیا

مقاله 4، دوره 4، شماره 19، اسفند 1390، صفحه 87-106   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

لیلا غیرتی^{* 1}؛ طاهر ابوبکری²؛ بفرین رموک خلیفانی³

¹هیئت علمی دانشگاه پیام نور و دکتری در رشته محیط زیست

²کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری- دانشگاه تهران

³دانشجوی کارشناسی مهندسی کشاورزی(گرایش مدیریت عمران آبادانی روستاها)

چکیده

هدف اصلی و نهایی اکثر برنامه­ریزان در کشورهای مختلف رسیدن به توسعه پایدار است؛ یکی از مسائلی که مسئولان برنامه­ریزی با آن روبرو هستند عدم توسعه یکسان نواحی روستایی در مناطق مختلف کشور می باشد. رسیدن به توسعه پایدار و یکسان نواحی روستایی بصورت یکپارچه نیازمند شناخت وضع موجود این مناطق از لحاظ برخورداری و دسترسی به شاخص های اقتصادی، اجتماعی، زیربنایی، فرهنگی، بهداشتی و درمانی، کالبدی و ... می باشد. در این پژوهش جهت رسیدن به راهبردهای توسعه پایدار روستایی در دهستانهای شهرستان نقده که میزان توسعه یافتگی آنها از میانگین پایینتر بوده و همچنین نسبت به یکدیگر نیز دارای شکاف عمیقی در سطح توسعه یافتگی می باشند. ابتدا با شناخت محدوده از نظر شاخص های زیربنایی، بهداشتی- درمانی و فرهنگی- اجتماعی به سطح بندی آنها با استفاده از مدل تاکسونومی عددی و نرم افزار ArcGIS9.3 پرداخته شده است. نتایج بدست آمده از فرآیند پژوهش نشان می دهد که علاوه بر شکاف عمیق بین دهستانهای شهرستان از نظر توسعه یافتگی، پراکنش فضایی روستاها در سطح دهستانها نیز خود یکی از دلایل سطح برخورداری متفاوت دهستانها از توسعه یافتگی و برخوردار بودن نسبت به یکدیگر می باشد.

کلیدواژه‌ها

توسعه پایدار؛ شاخص‌های توسعه یافتگی؛ تاکسونومی عددی؛ شهرستان نقده

مراجع

1. ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا(1383) توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، نشر نی، تهران .
2. افراخته، حسن (1374) مدل در جغرافیا، جهاد دانشگاهی، زاهدان.
3. آزیرى، سمیه(1387) بررسى عوامل موثر بر توسعه پایدار روستایى با تاکید بر کشاورزى، فصلنامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، شماره 21، صص.22-27 .
4. آسایش، حسین(1386) اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای، پیام نور، تهران.
5. آسایش، حسین(1377) اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای، انتشارات پیام نور، چاپ سوم، تهران.
6. بدری، سید علی (1369) مکانیابی مراکز توسعه روستایی، نمونه موردی: بخش جعفرآباد گازران قم، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
7. بری، جان(1380) محیط زیست و نظریة اجتماعی، ترجمة حسن پویان و نیرة توکلی، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران.
8. تقوایی، مسعود و شهره نیلی پور طباطبایی(1385) بررسی شاخص های توسعه در مناطق روستایی استان های کشور با استفاده از روش اسکالوگرام، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال چهاردهم، شماره 56، زمستان.
9. جمعه پور محمود(1384) مقدمه­ای بر برنامه­ریزی روستایی، چاپ اول انتشارات سمت، تهران.
10. جمعه پور، محمود(1385) برنامه­ریزی توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران.
11. جمعه پور، محمود(1387) مقدمه ای بر دیدگاه ها و روشهای برنامه ریزی توسعه روستایی ، انتشارات سمت، تهران.
12. حکمت نیا، حسن و موسوی، میرنجف(1385) کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، انتشارات علم نوین، یزد .
13. دانشپور، سید عبدالهادی و رضا مراد پور(1386) مکان یابی سکونتگاههای روستایی پایدار، مجله شهر نگار، شماره45 ،صص.12-23.

14. رضوانی، محمد رضا(1376) کاربرد مطالعات جغرافیایی در برنامه ریزی و توسعه سکونتگاههای روستایی کشور، مجموعه خلاصه مقالات همایش پژوهش ها و قابلیتهای علم جغرافیا در عرصه سازندگی ، ص. 40 .

1. زاهدی، شمس السادات و غلامعلی نجفی(1384) مسائل پایداری کشاورزی در ایران، مجله جامعه شناسی ایران، شماره2 .
2. سعیدی، عباس(1377) توسعة پایدار و ناپایداری توسعة روستایی، نشریه مسکن و انقلاب، شماره 2،صص. 16-22.
3. صرافی، مظفر(1379) شهر پایدار چیست ؟ فصلنامه  مدیریت شهری ، شماره 4، صص.6-13 .
4. مرکز آمار ایران (1388) نتایج سرشماری 1385. تهران: مرکز آمار ایران .
5. موسی کاظمی، سید مهدی(1380) ارزیابی پایداری توسعه شهری؛ مفاهیم، روشها و شاخص­ها، نشریه پیک نور، شماره 2، صص9-23 .
6. Gane, M., 2007, Forest Strategic Management and Sustainable Development for the Forest Sector, Netherlands.
7. -Miranda, J., 1999, Evaluating sustainble agriculture utilizing multicriteria analysis: The case of Guaira. Sp, Brazil, Clark University , United State.
8. -Patrick, R., 2002, Developing sustainbility indicators for rural residential areas: The public transit connection, Simon Fraser University , United State.
9. Quaddus, M., et al., 2001, Modeling sustainable development planning: A  multi criteria  decision conferencing approach, Environment International ,27, pp. 89–95.
10. -Wirén ,v., et al., 2000, Sustainability in agriculture — an evaluation of principal goal oriented concepts to close the gap between theory and practice, Agriculture, Ecosystems and Environment, 84, PP. 115–129.