نقش ارتقاء مکانی در روند توسعه استان خراسان شمالی

فصلنامه جغـرافیا

مقاله 7، دوره 5، شماره 20، خرداد 1391، صفحه 133-158   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نسرین خانیها^{* 1}؛ مرتضی شکری²

¹استاد مدعو جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

چکیده

نظام سازماندهی سیاسی در هر کشور که در قالب تقسیمات کشوری به مرحله اجرا در می‌آید، یکی از مهمترین و ضروری‌ترین بخش نظام اداریآن محسوب می‌شود. برای پاسخ به مسائل نابرابری، فقر و محرومیت اجتماعی و برای کاهش بیشتر هزینه‌های اجتماعی، دادن نقش مهمتر به بخش‌های پیرامون مرکز امری ضروری است. تمرکززدایی نیز با این هدف صورت می‌گیرد که به نهادهای انتخابی محلی، اختیارات ویژه‌ای از سوی قانونگذاری مرکزی داده شود، تا قدرت لازم تصمیم‌گیری‌های اجرایی را در محل داشته باشند. در حوزه سیاست کلان، تمرکز‌زدایی به معنای انتقال قدرت از حکومت مرکزی به واحدهای محلی است. تمرکز زدایی در مدیریت کشوری، به مفهوم انتقال قدرت به مقامات منتخب محلی است.
تقسیم استان خراسان (بزرگ) نیز با همین هدف در سال 1383 انجام شد. در پی این تمرکززدایی استان اولیه به سه استان خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی تقسیم شد. در مردادماه 1383 نیز استان خراسان شمالی رسما تأسیس گردید. این استان در انتهای شمال شرقی کشور واقع شده است و مساحت آن نیز 28434 کیلومتر مربع می‌باشد. استان خراسان شمالی شامل هفت شهرستان و جمعیت 867 هزارو 727 نفر می‌باشد که که 15/1 درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی آمارهای کمی پرداخته شد، همچنین جهت بررسی بازتاب افکار عمومی، با اتکا به روش‌ میدانی و نظرسنجی از طریق تکمیل پرسشنامه توسط جامعه آماری نمونه گیری شده، از دو جنبه، تأثیرات تشکیل این استان در توسعه اقتصادی، فرهنگی- آموزشی، اجتماعی و کالبدی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست امده از این تحقیق بیانگر این مسئله است که از لحاظ استنباط آماری، استان خراسان شمالی در تمامی ابعاد مذکور، به استثنای بعد اقتصادی که در آن روند توسعه نامتوازن بوده، توسعه صورت گرفته است. همچنین بررسی افکار عمومی در استان خراسان شمالی بیانگر این مسئله است که، نگرش ساکنین این استان نسبت به توسعه خراسان شمالی مثبت بوده است.

کلیدواژه‌ها

تقسیمات کشوری؛ توسعه؛ خراسان شمالی؛ افکار عمومی

مراجع

کتب

1-     اطاعت، جواد؛ موسوی، زهرا، تمرکز زدایی و توسعه پایدار در ایران، 1390، جمالی.

2-     بدیعی، ربیع، جغرافیای مفصل ایران، 1367، جلد دوم، انتشارات اقبال.

3-     پاپلی یزدی ، محمد حسین؛ رجبی سناجردی، حسین،  نظریه های شهر و پیرامون، 1382، چاپ اول، تهران، سمت.

4-     حافظ نیا، محمدرضا، جغرافیای سیاسی ایران، 1387، چاپ دوم، تهران، سمت.

5-     حافظ‌ نیا، محمدرضا، مبانی مطالعات سیاسی- اجتماعی، 1379، جلد 1، تهران، حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور.

6-     شکوئی ، حسین، جغرافیای کاربردی و مکتبهای جغرافیایی، 1387، آستان قدس رضوی، چاپ هفتم.

7-     عظیمی، ناصر، پویش شهرنشینی و مبانی نظام شهری، 1378، تهران، نشر نیکا.

8-     فرهنگی، علی اکبر؛ صفرزاده ، حسین، روش‌های تحقیق در علوم انسانی، 1385، چاپ اول، تهران، سمت.

مقالات

9-     احمدی، سیدعباس؛ احمدی پور، زهرا، نقش تقسیمات کشوری در توسعه مناطق با تاکید بر کاهش رقابت های مکانی، توسعه سیاسی (مجموعه مقالات همایش همایش سیاست ها و مدیریت برنامه های رشد و توسعه در ایران)، تهران، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی 1384.

10-   احمدی پور، زهرا؛ قنبری، قاسم؛ عاملی، عاطفه، تحلیل عوامل مؤثر بر ارتقای سطوح تقسیمات کشوری مطالعه موردی: شهرستان های استان فارس، بهار و تابستان 1388 ، فصلنامه ژئوپلتیک، شماره 14.

11-  احمدی پور، زهرا؛ مختاری هشی، حسین؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ وزین، نرگس، بررسی روند شتاب توسعه یافتگی فضاهای سیاسی – اداری کشور مطالعه موردی: استان های ایران در برنامه های اول تا سوم توسعه (1368-1383)، بهار 1386، فصلنامه ژئوپلتیک ، شماره 7.

12-  بیرانوندزاده، مریم؛ سرخ کمال، مریم؛ علیزاده، سید دانا و شیخ الاسلامی، علیرضا؛ تحلیلی بر میزان توسعه نیافتگی استان خراسان شمالی و جایگاه آن در کشور، پاییز و زمستان 1386، مجله علوم جغرافیایی، شماره 7و 8.

13-  سرکارآرانی، محمدرضا، مشارکت و توسعه انسانی، 1379،اطلاعات سیاسی – اقتصادی .

14-  عسکری، علی، جزوه درسی کارشناسی ارشد برنلمه‌ریزی منطقه‌ای ،1380، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.

15-  علی محمدی، عباس؛ عاملی، عاطفه؛ قنبری، قاسم، امکان سنجی سیستم اطلاعات جغرافیایی در ایجاد و تعیین مرکزیت واحدهای اداری سیاسی، بهار 1387، فصلنامه ژئوپلتیک، شماره 11.

16-  موسوی، میرنجف و حکت نیا، حسن، بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابری‌‌های ناحیه‌ای در استان یزد (1375-1355)، 1383 ، مجله جغرافیا و توسعه، پاییز و زمستان .

 

پایان نامه

17-  جعفری جوزم، محمد، تحلیل الگوی مدیریت سیاسی فضا ( مطالعه موردی استان کرمان)، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد،1389، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

18-   هدایی، محمدرضا، نقش رقابت‌های مکانی در تغییرات تقسیمات کشوری، پایان نامه کارشناسی ارشد، 1383، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

اسناد

19-  ارزش افزوده رشته فعالیت‌های اقتصادی کشور به تفکیک استان به قیمت‌های جاری  88-79 ،سازمان آمار

20-  گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390

21-    سالنامه آماری استان خراسان شمالی سال 1389

22-  سالنامه‌ آماری  استان خراسان شمالی سال 1385

مقالات لاتین

23-    Freidman, j(1972). A General Theory of Polarized Development, in Hansen, N.M.(ed), Growth centers in Regional Economic Development, Macmillan co. Ltd

 

24-  Clark, David. (2000). Urban World/Global City, Routtleclge, London.

 

سایت

25-  www.ks.mefa.ir

26-  www.nkj.ir)