ماهیت جعاله

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 2، دوره 13، شماره 49، آذر 1396، صفحه 33-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2017.535537

نویسندگان

فرزانه احمدی¹؛ علیرضا امینی^{* 2}؛ سید محمدرضا آیتی³

¹دانش‌آموخته دکتری، فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

در تحلیل ماهیت جعاله، دیدگاه­های متفاوتی ابراز شده است؛ دو دیدگاه عمده عقدی و ایقاعی بودن جعاله؛ هر کدام با استناد به نکاتی سعی در تبیین ماهیت جعاله دارند. طرفداران عقدی بودن جعاله، قبول و موافقت عامل را شرط تحقق جعاله می­دانند؛ اما در اندیشه فقیهانی که نظریه ایقاعی بودن جعاله را برگزیدند، قبول عامل، تأثیری در ایجاب جاعل ندارد و به عنوان رکن در جعاله، تلقی نمی­شود؛ این فقیهان، عقدی دانستن جعاله را مستلزم نادیده گرفتن قواعد عمومی عقود می­دانند. در مقابل معدودی از فقیهان نیز نظریات دیگری همچون: تسبیب، برزخ بین عقد و ایقاع، اقتضایی بودن جعاله، را مطرح کرده اند و معتقدند که جعاله به طور مطلق نه عقد است و نه ایقاع. در میانه این اختلاف آراء، نوشتار حاضر ضمن بررسی حقیقت جعاله، نظریه اقتضایی بودن جعاله را پی می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

جعاله؛ عقد؛ ایقاع؛ برزخ بین عقد و ایقاع؛ تسبیب؛ اقتضایی

مراجع

      ابن منظور، ابوالفضل، جمال­الدین، محمد بن مکر، (1414)، لسان العرب، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع  دار صادر، لبنان.

2. ابوالحسین، احمد بن فارس بن زکریا، (1404)، معجم مقائیس اللغه، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه، قم.

3. اصفهانى، محمد حسین کمپانى، (1418)، حاشیه کتاب المکاسب (للأصفهانی، ط - الحدیثه). أنوار الهدى، قم.

4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1387)، اندیشه و ارتقاء، گنج دانش، تهران.

5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1391)، الفارق، گنج دانش، تهران.

6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1393)، فلسفه حقوق مدنی، گنج دانش، تهران.

7. جوهرى، اسماعیل بن حماد، (1410)، الصحاح - تاج اللغه و صحاح العربیه، دار العلم للملایین، لبنان.

8. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (1411)، تبصره المتعلمین فی أحکام الدین، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران.

9. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (1414)، تذکره الفقهاء (ط - الحدیثه)، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.

10. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (1420)، تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه (ط - الحدیثه)، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم.

11. حلّى، محقق، نجم­الدین، جعفر بن حسن، (1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مؤسسه اسماعیلیان، قم.

12. خمینى، سید روح اللّه موسوى، (بی­تا)، تحریر الوسیله، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم.

13. خویى، سید ابو القاسم موسوى، (1410)، منهاج الصالحین (للخوئی)، نشر مدینه العلم، قم.

14. روحانى، سید صادق، (1412)، فقه الصادق علیه السلام (للروحانی)، دار الکتاب - مدرسه امام صادق علیه السلام، قم.

15. سبزوارى، سید عبدالأعلى، (1413)، مهذّب الأحکام (للسبزواری)، مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیه الله، قم.

16. سبزوارى، سید عبد الأعلى، (بی­تا)، جامع الأحکام الشرعیه (للسبزواری)، مؤسسه المنار، قم.

17. سبزوارى، محقق، محمد باقر بن محمد مؤمن، (1423)، کفایة الأحکام، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.

18. سرخسی، محمد بن ابی سهل، (بی­تا)، المبسوط، دار المعرفه، بیروت.

19. سیستانى، سید على حسینى، (1417)، منهاج الصالحین (للسیستانی)، دفتر حضرت آیه­الله سیستانى، قم.

20. شهیدی، مهدی، (1390)، حقوق مدنی، عقود معین1،  مجمع علمی و فرهنگی مجد، تهران.

21. صدر، السید محمد باقر، (1427)، بقلم السید کاظم حائری، فقه البنوک، (الاجتهاد و التجرید)، بی­جا.

22. طباطبایی حکیم، السید محمد سعید، (1435)، مصباح المنهاج،  دارالهلال، قم.

‍23. طباطبایى قمّى، سیدتقى، (1426)، مبانی منهاج الصالحین، منشورات قلم الشرق، قم.

24. طریحى، فخر الدین، (1416)، مجمع البحرین، کتابفروشى مرتضوى، تهران.

25. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن، (1387)، المبسوط فی فقه الإمامیه، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، تهران.

26. عاملى، حرّ، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.

27. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى، (1410)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه، دار التراث - الدار الإسلامیه، لبنان.

28. عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، (1410)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (المحشّى - کلانتر). قم.

29. عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، (1413)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، مؤسسه المعارف الإسلامیه، قم.

30. عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین، (1414)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.

31. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (بی­تا)، القاموس المحیط، دار الکتب العلمیه، بیروت.

32. فیض، علیرضا، (1382)، مبادی فقه و اصول، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

33. فیومى، احمد بن محمد مقرى، (بی تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. منشورات دار الرضی، قم.

34. کاتوزیان، ناصر،  (1388)، حقوق مدنی، گج دانش، تهران.

35. نجفى، محمد حسن، صاحب الجواهر، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.

36. نجفى، کاشف الغطاء، محمد حسین بن على بن محمدرضا، (1359)، تحریر المجله، المکتبه المرتضویه، نجف اشرف.

37. نجفى، کاشف الغطاء، محمد حسین بن على بن محمدرضا، (1366)، وجیزه الأحکام، مؤسسه کاشف الغطاء، نجف اشرف.

38. واسطى، زبیدى، حنفى، محب الدین، سید محمد مرتضى حسینى، (1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، لبنان.

39. یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، (1409)، العروه الوثقى (للسید الیزدی)، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، لبنان.