ادله ی علم اصول از منظر امام خمینی(روش‌های کلی اجتهاد در علم اصول)

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 8، دوره 13، شماره 49، آذر 1396، صفحه 161-176   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2017.535543

نویسنده

مصطفی همدانی

دانش آموخته خارج فقه و فلسفه، حوزه علمیه قم، قم، ایران

چکیده

علم اصول، دانش مطالعه ادله­ی فقه است و قوانین استنباط در فقه را ارائه می­دهد؛ اما پرسشی مهم درباره­ی روش­شناسی دانش اصول وجود دارد که: ادله­ی خود علم اصول چیست و علم اصول خود بر اساس چه قواعدی استدلال می­کند؟ پاسخ به این پرسش، مبانی تولید و توسعه و پالایش و نقد و ارزیابی در دانش اصول را تبیین می­کند و بر اساس این ضرورت، پژوهه­ی فرارو به استقرا در آثار و آراء اصولی حضرت امام خمینی پرداخته است تا ادله­ی علم اصول را در یک مطالعه­ی موردی از منظر ایشان کشف کند. تحقیق حاضر پس از تجمیع قواعد استدلال ایشان در تک تک مسائل علم اصول، به تعیین الگوهای مشترک در این موارد که مقتضای روش استقرار است پرداخته و در نتیجه به الگویی کلی از روش­های استدلال اصولی دست یافته است. این الگو شامل نه دلیل است: تحلیل لغوی که عبارت است از تحلیل تبادری؛ تحلیل عرفی که یا به صورت تحلیل عقلائی (سیرۀ عقلائیّه) است و یا اطلاق­گیری و یا تحلیل عملکرد موالی عرفیّه؛ ارتکازات فطری که نیازمند استدلال نظری نیست و خود دلیل است؛ دلیل عقلی که همان اقامۀ برهان به روش عقل فلسفی است؛ دلیل نقلی که شامل روایات معصومان است؛ دلیل ترکیبی که خود بر دو قسم است: دلیل عقلی – نقلی و دلیل عقلی - لفظی. پژوهه فرارو علاوه بر استخراج این الگوی استقرائی، در هر مورد از تبیین چیستی هر یک از ادلّه و ابعاد آنها و مباحث آسیب­شناختی پیرامون آنها نیز دریغ نکرده است

کلیدواژه‌ها

امام خمینی؛ علم اصول؛ روش‌شناسی اصول؛ ادله علم اصول

سایر فایل های مرتبط با مقاله

8.pdf

8.pdf

8.pdf

مراجع

1. قرآن کریم.
2. آخوند خراسانى، محمدکاظم،  (1409)، کفایه­الأصول، انتشارات آل البیت، قم.
3. ابن­ادریس، محمد بن احمد، (1410)، السرائر، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
4. امام خمینى، روح­الله، (1421)، کتاب البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران.
5. امام خمینى، روح­الله، (1426)، الاجتهاد و التقلید، تهران.
6. امام خمینى، روح­الله، (1381)، الاستصحاب، تهران.
7. امام خمینى، روح­الله، (1423)، تهذیب الأصول، تهران.
8. امام خمینى، روح­الله، (1376)، جواهر الأصول، تهران.
9. امام خمینى، روح­الله، (1415)، مناهج الوصول إلى علم الأصول. قم.
10. بهبهانى، محمدباقر، (1415) الفوائد الحائریه، قم.
11. الجیزانی، محمّد بن حسین، (1427)، معالم أصول الفقه عند أهل السنه والجماعه، دار ابن الجوزی.
12. حر عاملى، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
13. حسن بن زین الدین، (بی­تا)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، انتشارات اسلامی، قم.
14. خوانساری، محمد، (1376)، منطق صوری، انتشارات آگاه، تهران.
15. سبحانی، جعفر، (1383)، رسائل اصولیه، مؤسسه امام صادق (علیه­السلام)، قم.
16. شیخ انصارى، مرتضى، (1383)، مطارح­الأنظار، قم.
17. شیخ انصارى، مرتضى، (1416)، فرائدالاصول، قم.
18. صرامی، سیف­الله، (1393)، منابع و ادله علم اصول فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
19. طوسی، محمد بن حسن، (1417)، العُده فی أصول الفقه، قم.
20. قمى، ابوالقاسم بن محمدحسن، (1430)، القوانین المحکمة فی الأصول، قم.
21. مشکینى اردبیلى، ابوالحسن، (1413)، الحاشیه علی کفایه­الاُصول، قم.
22. مظفر، محمدرضا، (1375)، أصول الفقه، انتشارات اسلامی، قم.
23. نجفى، محمدحسن، (1404)، جواهر الکلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
24. هادوی، مهدی، (1384)، فلسفه علم اصول فقه، فصلنامه پژوهش‌های فقهی،  شماره 1 ، صص 74 – 51.