ارزیابی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران در عرصه اقتصادی (مطالعه تطبیقی: دولت هشتم و دولت نهم)

فصلنامه جغـرافیا

مقاله 6، دوره 5، 21-22، آذر 1391، صفحه 113-137   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد اخباری^{* 1}؛ سیدمصطفی هاشمی²

¹دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

²دانشجوی دکتری رشته جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

چکیده

قدرت ملی هر کشوری نشان دهنده سطح تأثیرگذاری آن کشور در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی و ... می باشد. قدرت ملی یک مقوله مجرد و انتزاعی صرف نیست بلکه قدرت ملی یک کشور برآیند عملکرد مجموعه متغیرهای زیادی است که همگی با هم منجر به شکل گیری قدرت آن کشور می شود. یکی از ارکان اصلی قدرت ملی، قدرت اقتصادی محسوب می شود. این درحالیست که قدرت اقتصادی صرفاً یک متغیر انتزاعی نیست بلکه بسته به ویژگی ها و خصوصیات هر کشوری، چنانکه از تمامی متغیرهای مؤثر یک کشور تأثیر می پذیرد، بر هر یک از آنها نیز تأثیر می گذارد. قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران در عرصه اقتصادی در بازه زمانی سال های 1381 الی 1388 وابسته به مجموعه متغیرهایی بوده که از مهم ترین آنها می توان به متغیر سیاسی که مشتمل بر سیاست داخلی و نیز فضای امنیتی و سیاست خارجی ایران می باشد و نیز متغیرهای چالش هسته ای، متغیر علمی- فناوری و نهایتاً متغیر دفاعی- نظامی بوده است. در بازه زمانی مد نظر عوامل و متغیرهای دخیل در قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران به صورت سالیانه در دوره مسئولیت دولت هشتم و دولت نهم، با یکدیگر مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفته است. در ادامه به دلیل نقش اصلی درآمدهای نفتی در افزایش و یا کاهش نرخ رشد تولید ناخالص داخلی، به دو صورت نرخ رشد GDP با نفت و نرخ رشد GDP بدون نفت مورد ارزیابی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

قدرت؛ قدرت ملی؛ قدرت ژئوپلیتیکی؛ تولید ناخالص داخلی

مراجع

1. حافظ نیا، محمدرضا(1381). جغرافیای سیاسی ایران. تهران، انتشارات سمت.
2. حافظ نیا، محمدرضا(1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. مشهد: انتشارات پاپلی.
3. حافظ نیا، محمدرضا(1389). سنجش قدرت ملی. تهران، نشر انتخاب
4. زرقانی، سیدهادی (1388). مقدمه ای بر قدرت ملی: مبانی، کارکردها، محاسبه و سنجش. تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
5. زرقانی، سیدهادی(1389). نقد و تحلیل مدل های سنجش قدرت ملی، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال ششم، شماره اول، بهار 1389.
6. سیف زاده، حسین(1382). اصول روابط بین الملل. تهران: نشر میزان، 1382
7. عالم، عبدالرحمن (1378). مبانی علم سیاست. تهران، نشر نی.
8. مجتهدزاده، پیروز(1381). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: سمت
9. مصلی نژاد، عباس (1391). سیاست گذاری اقتصادی: مدل، روش و فرآیند. تهران: رخ داد نو.
10. (1374)، موقعیت حمل و نقل ترانزیتی ایران. فصلنامه اتاق بازرگانی، بهمن 1374، شماره 334.
11. (1384)، گزارش اقتصادی سال 1383 و نظارت بر عملکرد پنج ساله برنامه سوم توسعه، سازمان مدیریت و برنامه و بودجه
12. (1390)، گزارش اقتصادی سال 1388 و نظارت بر عملکرد پنج ساله برنامه چهارم توسعه، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهور.
13. 13.    اسکندری، محمد به نشانی اینترنتی http://www.ghadeer.com  تاریخ دسترسی 12/4/1392

14.سالنامه آماری مرکز آمار، 1390، قابل دسترسی در سایت مرکز آمار ایران به نشانی: www.amar.org.ir

1. گمرک جمهوری اسلامی ایران؛ به نشانی اینترنتی  http://www.irica.gov.ir در تاریخ 23/04/1392
2. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران؛ به نشانی اینترنتی www.mfa.gov.ir در تاریخ 02/04/1392
3. “Caspian Sea” at: www.IEA.org
4. Kenneth Galbraith, John (1983). The Anatomy of Power, Houghton Mifflin,Company Boston.

19.Oxford Wordpower dictionary for learners of English, Merriam Webster Inc, USA, 1986. P1778-9;

1. 20.  Statistical Review of World energy (2013). At: http://www.bp.com