قلمرو اراده باطنی در معاملات

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 1، دوره 7، شماره 25، آذر 1390، صفحه 9-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم آقایی بجستانی^* ؛ محمد روحانی مقدم

استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی سمنان

چکیده

اراده متعاقدین زیربنای انشای معاملات است و از آنجا که معامله امری درونی و نفسانی است برای این­که از منظر حقوقی مؤثر واقع شود باید وجود خارجی پیدا کند به عبارت دیگر، اراده حقیقی از عناصر اصلی معاملات است که برای ترتب اثر معاملات باید وجود آن احراز گردد. حال آیا مبنای معاملات اراده باطنی طرفین است یا اراده ظاهری آنها؟
در این نوشتار برآنیم تا دو نظریه اراده باطنی و اراده ظاهری را مورد بررسی قرار داده و تصویری از یک نظریه تعدیل یافته در نظام حقوقی اسلامی ارایه دهیم.

کلیدواژه‌ها

معاملات؛ اعلام اراده؛ اراده باطنی؛ اراده ظاهری

مراجع

1. 1.     ابن ادریس شافعی، ابی عبد الله (204 ه)، الام، دار الفکر، بیروت، 1400هـ ق
2. 2.     ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر (751 هـ)، اعلام الموقعین عن رب العالمین، دار الجلیل، بیروت، بی‌تا
3. 3.     ابن منظور، محمد بن مکرم (711 هـ.)، لسان العرب، نشر ادب الحوزه، قم، 1405هـ ق
4. 4.     اردبیلی (993 هـ)، احمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1411هـ ق
5. 5.     انصاری، شیخ مرتضی، المکاسب، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1420 هـ ق
6. 6.     ــــــــــــــــــــ، النکاح، لجنه التحقیق تراث الشیخ الاعظم، قم، 1415 هـ ق
7. 7.     بجنوردی، سید محمد حسن (1395 هـ)، القواعد الفقهیه، مطبعه الهادی، قم، 1419 هـ ق
8. 8.     جعفری لنگرودی، محمد جعفر،  ترمینولوژی حقوق ، چاپخانه خواجه، تهران ، 1346
9. 9.     الجوهری، اسماعیل بن حماد (393 هـ)، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، دار العلم للملایین، بیروت، 1407هـ ق
10. 10.  حر عاملی، محمد بن الحسن، (1104 هـ)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1414 هـ ق
11. 11.  خمینی، روح الله (1409 هـ)، البیع، مؤسسه اسماعیلیان، قم،1410هـ ق
12. 12.  خویی، ابوالقاسم، (1413 هـ)، مصباح الفقاهۀ، غدیر، قم،1410 هـ ق
13. 13.  راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (502 هـ)، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، بی‌جا، 1404 هـ ق
14. 14.  سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن(1090 ه)، کفایه الاحکام، مدرسه صدر مهدوی، اصفهان، بی تا
15. 15.  سبزواری، ملا هادی، شرح منظومه، دار المرتضی للنشر، مشهد، بی‌تا
16. 16.  سرخسی، شمس الدین (483 ه)، المبسوط، دار المعرفه، بیروت، 1406 هـ ق
17. 17.  السنهوری، عبد الرزاق احمد، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، منشورات الحلبی الحقوقیه، بیروت، 1998 م
18. 18.  ـــــــــــــــــــــــــــ، نظریه العقد، دار الکتب المصریه، قاهره، 1934 م
19. 19.  شهید اول، محمد بن مکی العاملی(786هـ)، الدورس الشرعیه فی فقه الامامیه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1412 هـ ق
20. 20.  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، اللمعه الدمشقیه، منشورات دار الفکر، قم، 1411 هـ ق
21. 21.  شهید ثانی، زین الدین بن علی (966 هـ)، الروضۀ البهیه فی شرح اللمعۀ الدمشقیۀ، انتشارات داوری،  قم، 1410 هـ ق
22. 22.  صدر المتألهین، الأسفار، دار احیا التراث العربی، بی‌جا، بی‌تا
23. 23.  ــــــــــــ، المبدأ و المعاد، ترجمه احمد حسینی اردکانی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1362
24. 24.  طریحی، فخر الدین، (1085 هـ)، مجمع البحرین، مکتب نشر الثقافۀ الاسلامیه، قم، 1408 هـ ق
25. 25.  علامه حلی، حسن بن یوسف(726 هـ)، قواعد الاحکام، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1413هـ ق
26. 26.  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، مبادی الوصول الی علم الاصول، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، 1404 هـ ق
27. 27.  فخر المحققین، محمد بن الحسن(771)، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، المطبعه العلمیه، قم، 1387هـ ق
28. 28.  کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1377.
29. 29.  کاشف الغطا، شیخ جعفر(1227هـ)، کشف الغطا عن مبهمات الشریعه الغراء، انتشارات مهدوی، اصفهان، بی‌تا.
30. 30.  کلینی، محمد بن یعقوب (329 ه)، الفروع من الکافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1367.
31. 31.  کنوانسیون بیع بین الملل، ماده 8، مجله حقوقی دفتر خدمات حقوق بین الملل، ش 9.
32. 32.  مالک بن انس (179هـ)، المدونۀ الکبری، مطبعۀ السعادۀ، مصر، بی‌تا.
33. 33.  محقق حلی، جعفر بن حسن (676 هـ،)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، انتشارات استقلال، تهران، 1409هـ ق.
34. 34.  محقق کرکی، علی بن الحسین(940 هـ)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1411 هـ ق.
35. 35.  مراغه‌ای، میر عبد الفتاح(1250 هـ)، العناوین، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1417هـ ق.
36. 36.  نائینی، محمد حسین، (1273 هـ)، المکاسب و البیع، موسسه النشر الاسلامی، قم، 1413 هـ ق.
37. 37.  ــــــــــــــــــــــــــــــ،  منیه الطالب، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1418 هـ ق.
38. 38.  نجفی، محمد حسن(266 هـ)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1368 ه.ش.