بررسی مشروعیت عبادات کودکان از دیدگاه فقه امامیه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 6، دوره 7، شماره 25، آذر 1390، صفحه 119-140   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد محمدزاده رهنی¹؛ حسن فریدی²

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان

²واحد شیروان

چکیده

بحث مشروعیت عبادات اطفال یکی از سؤالات مهم در مباحث فقهی بوده و فقهای عالیقدر شیعه درباره آن آرای متفاوتی ابراز کرده­اند. از آنجا که کودکان همچون زمین حاصل­خیزی هستند که تربیت صحیح آنها موجب سعادت و تربیت ناصحیح موجب شقاوت خواهد بود، لازم است تا والدین با توجه به آموزه­های دینی به تربیت آنها توجه نموده و همت گمارند. یکی از آموزه­های شرعی درباره کودکان آشنا کردن و وادار نمودن آنها به عبادات و مخصوصاً نماز است و مسلماً پاسخ به این سؤال که آیا این عبادات مشروعیت دارد یا خیر می­تواند تأثیر بسزایی در انگیزه کودک در انجام عبادات و نیز ارائه چهره­فقهی مناسب در این مسأله داشته باشد.
در این مقاله اثبات کرده­ایم که عبادات­ کودکان دارای امر شرعی­ بوده و مشروعیت و استحباب شرعی دارد. در این رابطه به دلیل­هایی همچون عمومیت ادلّه تکالیف، عمومات و اطلاقات غیرتکلیفی که دلالت بر تشویق و کسب ثواب دارند، آیاتی از قرآن که دلالت بر عدم تضییع پاداش کسانی که عمل خوبی را انجام دهند، مؤثر بودن عبادات طفل به مانند برخی فعالیت­های حقوقی او، روایاتی که مستقیماً کودک را امر به عبادت کرده و یا مشروعیت عبادت او را پذیرفته است و نیز دلیل عقل و قاعده لطف استناد شده است. بنابراین وجوب عبادات در حق کودک از باب امتنان از کودک برداشته­شده و مشروط به بلوغ گردیده­است اما استحباب و مشروعیت آنها باقی است. 

کلیدواژه‌ها

کودک؛ عبادت؛ مشروعیت؛ استحباب؛ امتنان؛ تکلیف

مراجع

- قرآن کریم.

2- ابن ادریس­حلی، محمد بن منصور، السرائر، انتشارات جامعه مدرسین، قم،1410ه.ق، چاپ دوم.

3- بجنوردی، محمدحسن، القواعد الفقهیه، نشر الهادی ، قم ،1419ه.ق، چاپ اول.

4- بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره، جماعه المدرسین، قم ، بی تا.

5- حرعاملی،محمد بن الحسن،وسایل الشیعه، مؤسسه­آل­البیت(ع)لاحیاءالتراث، قم،1414 ﻫ.ق، چاپ دوم.

6- خوانساری، سید احمد، جامع­المدارک، ناشر: مکتبه الصدوق، تهران، چاپ دوم، 1355ه.

7- خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، انتشارات قدیر، نجف، 1371 ﻫ. ش، چاپ سوم.

8- ــــــــــــــ، مبانی منهاج الصالحین، انتشارات مهر، قم،1410 ﻫ.ق، چاپ دوازدهم.

9- شهیداول، محمد بن مکی، اللمعه الدمشقیه، انتشارات دار الفکر، 1411ه.ق، چاپ اول.

10- ــــــــــــــــــــــ، الدروس الشرعیه، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1412ه.ق، چاپ اول.

11- شهیدثانی، زین الدین بن علی، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، ناشر: مؤسسه آل البیت، چاپ سنگی، 1404ه.ق.

12- ـــــــــــــــــــــــــــ، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه ، انتشارات داوری، قم، 1410ه.ق، چاپ اول.

13- ــــــــــــــــــــــــــ، مسالک الافهام، مؤسسه المعارف­الاسلامیه، قم ،1413 ﻫ.ق، چاپ اول.

14- طباطبایی حکیم، سید محسن، حقائق الاصول، مکتبه بصیرتی، قم ، 1408ه.ق، چاپ پنجم.

15- طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام ، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365ه.ش، چاپ چهارم.

16- طوسی، محمد بن الحسن،الخلاف، مؤسسه النشر الاسلامی، قم ،1417 ﻫ.ق، چاپ اول.

17- ـــــــــــــــــــــــ، المبسوط، المکتبه المرتضویه، بی جا، 1387ﻫ.ق.

18- ـــــــــــــــــــــــ، النهایه، دارالاندلس، بیروت، بی تا.

19- عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام ، انتشارات موسسه آل البیت، قم، 1410ه.ق، چاپ اول.

20- عاملی، سید محمد جواد، مفتاح الکرامه ، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1419ه.ق، چاپ اول.

21- عراقی، آقاضیاء، نهایه الافکار ، مؤسسه نشر اسلامی، قم ، 1405ه.ق، چاپ اول.

22- علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریرالاحکام، مؤسسه امام الصادق(ع)، قم ،1420­­ ﻫ.ق، چاپ اول.

23- ـــــــــــــــــــــــــــ، تذکره الفقهاء، مکتبه الرضویه لاحیاءالآثار الجعفریه، قم، بی تا.

24- ـــــــــــــــــــــــــــ، منتهی المطلب، ناشر: حاج احمد، تبریز، بی­تا.

25- فخرالمحققین، محمدبن الحسن، ایضاح الفواﺋد فی شرح اشکالات القواعد، ناشرآیت الله محمود شاهرودی ،1387ﻫ.ق، چاپ اول.

26- کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد ، مؤسسه آل البیت، قم ، 1408ه.ق، چاپ اول.

27- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران ، 1388 ه.ق، چاپ سوم.

28- محقق داماد، سید محمد، کتاب الصلاه، مؤسسه نشر الاسلامی، قم ، 1405ه.ق، چاپ اول.

29- محقق حلی، جعفر بن الحسن، شرایع الاسلام، انتشارات استقلال، تهران، 1409ه.ق.

30- ــــــــــــــــــــــــــ ، مختصر النافع، مؤسسه البعثت، تهران،1410 ﻫ.ق.

31- مراغه­ای، میرعبدالفتاح، العناوین، مؤسسه نشر الاسلامی، قم ، 1417ه.ق، چاپ اول.

32- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، دارالکتبه الاسلامیه، تهران ،1367 ﻫ. ش، چاپ سوم.

33- نراقی، احمد، مستند الشیعه، مؤسسه آل البیت، مشهد ،1415 ﻫ.ق، چاپ اول.