پرتویی از آراء فقهی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) در کلیّات حدود و گذری بر آثار آن در قانون جزای اسلامی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 7، دوره 7، شماره 25، آذر 1390، صفحه 141-168   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ولی الله ملکوتی فر^{* 1}؛ علی ساربان نژاد²

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار

²کارشناس ارشد واحد سبزوار

چکیده

از زمانی که بشر پا به عرصه وجود هستی نهاد، شوق به کمال هم با او متولد شد و بعضی از انسان‌ها به جهت غفلت از تعالیم انبیاء کمال خود را در امور مادی جستجو می‌کردند و نتیجه این امر، سودجویی از یکدیگر شد. که قهراً بعضی ظالم و بعضی مظلوم گشته و سپس جدال بین این دو گروه آغاز شد و گاهی ظالمان خویش را به حق و مظلومان را بر باطل می‌پنداشتند. ولی تلاش بی­وقفه و شبانه­روزی این سفیران الهی، منجر به تربیت انسان‌هایی نمونه و والا در جهت ارتباط بشر با خدا و بسط عدالت شده­است. یکی از این دست­پروردگان، مولود کعبه و عصاره وجودی رسول­خدا(ص)؛ امیرالمؤمنین علی بن ابی­طالب(ع) است که تمام زوایای حیات آن حضرت مشحون از کردار و رفتار اعجازگونه و خارق­العاده بوده­است. بدون شک یکی از منابع مهم در فقه، مباحث جزایی است. بخش­جزایی فقه، به چهار بحث می‌پردازد که عبارتست از: حدود، جنایات، دیات، تعزیرات. که جمع‌آوری آراء مربوط به این مباحث می‌تواند ثروت علمی خوبی برای مجتهدین و علاقمندان باشد. آراءفقهی امیرالمؤمنین علی بن ابی­طالب(ع) به جهت استفاده از کتاب و سنت، ودعای پیامبر(ص) درباره حضرت علی(ع) که فرمودند: خداوند قلب ایشان را برای قضاوت هدایت کند و ملازمت با پیامبر(ص) ازکودکی تا آخرعمر آن حضرت، هوش و زیرکی، دقت و تیزبینی و وسعت علم­ایشان، منحصر به فرد و اعجازگونه است.که پیامبراکرم(ص) در این مورد فرموده­اند: «اقضاکم علی» بهترین شما در قضاوت علی است. همین دلایل باعث شدکه امام علی(ع) گوی سبقت را درهمه­ی امور خصوصا در قضاوت از ابوبکر و عمر و عثمان ببرد. دلیل این امر مشورت خواستن زیاد آنها از امام­علی(ع) بود. تا جایی­که عمر همیشه می­گفت: «لولاعلی لهلک عمر» اگرعلی نبود عمرهلاک می­شد. این دلایل باعث شده که آثار آراء فقهی امیرالمؤمنین علی(ع) همیشگی و از بین نرفتنی باشد. ازجمله قضاوت‌های منحصر به فرد امام علی(ع): زیادی جلد در شرب خمر، قطع نکردن دست سارق در مرتبه سوم سرقت، جمع بین جلد و رجم زانی، جدا کردن متهمان در جنایت واحد.

کلیدواژه‌ها

امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب(ع)؛ حد؛ جنایت؛ مجازات

مراجع

1. قرآن کریم.
2. ابن ابی­جمهور، محمد بن علی بن ابراهیم احسائی، عوالی اللئالی، بی جا، بی تا.
3. ابن بابویه قمی(شیخ صدوق)، ابوجعفر محمدبن­علی،الخصال، منشورات جامعه مدرسین، قم ، 1403 ق.
4. ابن بابویه قمی (شیخ صدوق)، ابوجعفر محمدبن­علی، الاختصاص، منشورات جامعه مدرسین، قم، 1403 ق.
5. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، المقنع ، موسسه الامام الهادی، قم ، بی تا.
6. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، من لا یحضره الفقیه ، جماعة المدرسین، قم، بی تا ، چاپ دوم.
7. ابن حزم، احمد بن سعید، المحلی، تحقیق: احمد شاکر، بیروت دارالحیاء التراث العربی، بی تا.
8. ابن قدامه، عبدالله­بن احمد المقدسی، المغنی، تحقیق:عبدالله الترکی، دارعالم الکتب، الریاض ،1417 ق.
9. ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر، الطرق الحکمیه، تخریخ: ذکریا عمیرات، دارالکتب العلمیه، بیروت ، 1415 ق.
10. ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم، خراج ابی یوسف ، المکتبة الازهریة للتراث، القاهره ، 1420 ق.
11. اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران ، بی تا.
12. بیهقی، احمدبن الحسین، السنن الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1424ق.
13. تمیمی مغربی، ابوحنفیة النعمان بن محمد، دعائم الاسلام، دارالمعارف، مصر ، 1415 ق.
14. ثقفی کوفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، ترجمه: محمد باقر کمره ای ، انتشارات فرهنگ اسلام، بی­جا، بی­تا.
15. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسایل الشیعه، دارالحیاء التراث العربی، بیروت ،1391 ق، چاپ چهارم.
16. زراعت، عباس، قانون مجازات اسلامی، ققنوس، تهران ، 1383 ش.
17. شافعی، محمد ابن ادریس، الام، دارالفکر، بیروت، 1403 ق.
18. شوشتری، محمد تقی، علی (ع) برترین قاضی، ترجمه: ابوالفضل دیباجی ، انتشارات سعیدی، بی­جا، بی­تا.
19. شوکانی، محمد بن علی، نیل الاوطار، دارالحدیث، القاهره ، 1413 ق.
20. طبری، محمد بن جریر، تفسیر الطبری، دارهجر، القاهره، 1422 ق.
21. طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسین (شیخ طوسی)، الاستبصار، سید حسن موسوی خرسان ، دارالکتب الاسلامیه، تهران ، بی تا.
22. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ،تهذیب­الاحکام،دارالکتب­الاسلامی، تهران، 1365 ق.
23. قشیری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، دارابن حزم، الریاض، 1423 ق.
24. قلعه جی، محمد رواس، موسوعه فقه علی بن ابی طالب، دارالنفائس، بیروت، 1996م.
25. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامی، تهران ، 1388 ق.
26. مفید، محمد بن محمدبن النعمان العکبری البغدادی(شیخ مفید)،الارشاد، موسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت ، 1399 ق.
27. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365 ش.
28. نوری طبرسی، حسین، مستدرک الوسایل، موسسه آل البیت، بیروت، 1408 ق.
29. نیسابوری، محمد ابراهیم المنذر، الاشراف، تحقیق: نجیب سراج الدین، دارالثقافة، الدوحه، 1406 ق.
30. هندی، علاء الدین بن حسام الدین، کنزالعمال، موسسة الرسالة، بیروت ، 1409 ق.