جایگاه حقوقی مدیران شرکت‌های سهامی در فقه، حقوق ایران و انگلستان

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 8، دوره 7، شماره 25، آذر 1390، صفحه 169-200   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

جواد نیک نژاد

دانشجوی دکتری علوم و تحقیقات تهران

چکیده

تبیین جایگاه حقوقی مدیران در شرکت، برای تعیین حدود اختیارات مدیران شرکت­های تجاری از اهمیت بسیاری برخوردار است. این اهمیت علاوه بر جنبه نظری از نقطه نظر عملی هم آثار گسترده­ای را نه تنها بر شرکت و سهامداران بلکه بر اشخاص ثالث طرف معامله با شرکت به جای می­گذارند. جایگاه حقوقی مدیران در شرکت سهامی همواره مورد اختلاف حقوقدانان بوده­است. برطبق یک نظر مدیران شرکت تجاری وکیل آن شرکت هستند، طبق نظر دیگر مدیران شرکت، نمایندگان آن شرکت می­باشند. برخی دیگر از حقوقدانان مدیران را مستخدم شرکت تلقی کرده­اند. و بالأخره عده­ای از حقوقدانان مدیران را به عنوان رکنی از ارکان شرکت محسوب کرده­اند. در این پژوهش، با تبیین هر چهار دیدگاه در حقوق ایران با استناد به برخی مبانی حقوقی مواد 17، 118 و 135 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت 1347، ماده588 قانون تجارت در حقوق انگلیس با استناد به مواد 40 و 161 قانون شرکت­های 2006 و رویه قضایی، جایگاه حقوقی مدیران به عنوان رکنی از ارکان شرکت سهامی و از دیدگاه فقهی هم اگرچه موضوع فاقد سابقه می­باشد، با توجه به اصول و قواعد مسلم فقهی جایگاه حقوقی مدیران به طور نسبی به عنوان وکیل، نماینده، اجیر و رکن شرکت اثبات می­گردد.

کلیدواژه‌ها

جایگاه حقوقی؛ مدیران؛ شرکت سهامی؛ وکالت؛ نمایندگی قانونی؛ مستخدم بودن

مراجع

-اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، شرکت­های تجاری، جلد دوم ، انتشارات سازمان سمت، تهران ، زمستان 1377، چاپ اول .

2-اسکینی، ربیعا ، شریفی آل هاشم ، سید الهام الدین ، تحلیل اختیارات مدیران شرکت های سهامی با توجه به مبانی رابطه مدیران با شرکت در نظام های حقوقی ایران و انگلیس ، مجله مدرس ، دانشگاه تربیت مدرس ، شماره 4 ، 1379. 

3-اصغری آقمشهدی، فخر الدین و عیسایی تفرشی، محمد ، ماهیت حقوقی رابطه مدیران شرکت­های سهامی با شرکت، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان ، شماره 2 ، 1385.

4-باقری، محمود ، نمایندگی تجاری ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تهران، 1370.

5-پاسبان، محمد رضا ، حقوق شرکت های تجاری ، انتشارات سمت ، تهران ، 1385  ، چاپ اول.

6-ــــــــــــــــــ،اهلیت شرکت­های­تجاری وحدود اختیارات مدیران شرکت­های تجاری، مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی ، شماره 51 ، 1389.

7- جنیدی، لعیا و نوروزی، محمد، شناخت دارندگان اطلاعات نهانی شرکت­های سهامی عام، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 101 ، 1389.

8-حسنی، حسن، حقوق تجارت، نشر میزان، تهران ، بهار 1387 ، چاپ ششم.

9-حسینی نژاد، حسنقلی، عقد وکالت، نشر حقوقدان، تهران، 1376، چاپ اول.

10-خردمندی، سعید ، وکالت در حقوق تجارت و تطبیق آن با فقه ،انتشارات بوستان کتاب قم ، 1383، چاپ اول.

11-ستوده تهرانی، حسن ، حقوق تجارت، جلد دوم ، نشر دادگستر، 1375، چاپ اول.

12- صفار، محمد جواد، شخصیت حقوقی، انتشارات نیل، چاپ اول، 1373، تهران.

13 - صفایی، سید حسین، قاسم زاده، سید مرتضی، حقوق مدنی، اشخاص و محجورین، تهران، انتشارات سازمان سمت، 1387، چاپ چهاردهم.

14- صقری، منصور، حقوق تجارت، نشر علمی،1343.

15-عبادی، محمد علی، حقوق تجارت، انتشارات گنج دانش، تهران، 1373، چاپ دهم .

16- عیسائی تفرشی، محمد، مباحثی تحلیلی از حقوق شرکت­های تجاری، جلد اول دوم ، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، 1378، چاپ اول.

17-  غلامی، جهانبخش، نظریه اصیل بودن طرف قرارداد در حقوق تجارت ،رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، 1386.

18 - فروحی، حمید، حقوق تجارت، شرکت­های سرمایه­ای، جلد اول، انتشارات روزبهان، تهران ، 1372، چاپ اول.

19-کاتبی، حسین قلی، حقوق تجارت ، انتشارات گنج دانش، 1380 ، چاپ پنجم.

20- کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم ، انتشارات شرکت سهامی انتشار، 1388، چاپ اول.

21-کاشانی، سید محمود، شرکت مدنی، نشریه دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، شماره 2 ، 1365.

22-ــــــــــــــــــ ، حقوق مدنی، قراردادهای ویژه، نشر میزان، تهران، تابستان 1388 ، چاپ اول.

23- کامیار، محمد رضا، گزیده آرای دادگاه­های حقوقی، مجموعه سوم، نشر حقوقدان، تهران، پاییز 1376 ، چاپ اول.

24- مطهری، مرتضی، مقدمه­ای بر جهان بینی اسلامی، دفتر انتشارات اسلامی، بی جا ، 1359.

25- مهاجریان، عباس ، مدیران در شرکت­های سهامی، مجله کانون وکلا ، ش 133، 1354 .

26 - نصیری، مرتضی، حقوق چند ملیتی، نشر دانش امروز، تهران، 1370، چاپ اول.

27- نصیری، مرتضی، حقوقتجارتبین­المللیدرنظامحقوقایران ، انتشارات امیر کبیر ، تهران ، 1383 ، چاپ اول.

 

ب – منابع عربی

28- زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، جلد 5 ، نشر احسان، تهران ، 2006 م،چاپ سوم.

29- سنهوری، عبد الرزاق احمد، الوسیط،  جلد 7 ، دار احیا التراث العربی، بیروت ، 1970 م .

30– شهید اول، شمس الدین محمد بن جمال الدین مکی العاملی،المعه الدمشقیه ، انتشارات دار العلم، تهران ،1377ش، چاپ اول.

31 – شهید ثانی، زین الدین عاملی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلدهای 2و 4 ، موسسه الا علمی للمطبوعات ، بیروت ، بی تا.

32 – شهیدثانی، زین الدین عاملی ، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، جلدهای 1و 5 ، مؤسسه المعارف الاسلامیه، الطبعه الثانی، قم ،1424ق.

33- طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، سؤال و جواب، به اهتمام سید مصطفی محقق داماد ، مرکز نشر علوم اسلامی ، 1376 ، چاپ اول.

 

34 -علامه حلی، ابی منصور حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، قواعد الاحکام، جلد2 ، مؤسسه النشر الاسلامی ، قم ، 1418ق، الطبع الاولی.

35- علامه حلی، ابی منصور حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکره الفقهاء ، جلد2، المکتب المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه، بی تا ، بی جا .

36- کاسانی، علاءالدین ابی بکربن مسعود، بدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع ، تحقیق محمد خیر طعمه حلبی ، جلد 6 ، دار المعرفه ، بیروت ، 2000 م، چاپ اول.

37 –  محقق حلی ، مختصر نافع ، موسسه بعثه قم ،  1416 ق، چاپ دوم.

38 - محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین محمد بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تعلیق و شرح: سید عبد الزهراء الحسینی، جلدهای 2و 4 ، بیروت، دار الزهراء، الطبع الاولی، 1991م .

39 - مغنیه، محمد جواد، فقه الامام جعفر الصادق، جلد 4 ، موسسه السبطین العالمیه، قم ، 1383، الطبع الثانی.

40 –  نجفی ، سید محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام ، جلد های 16، 26  و 27 ، دار الکتب اسلامیه ، 1394.

 

ج – منابع انگلیسی

41- Ashok k . Bagrial , Company Law , 9 Ed , 1995.         

42-A .Martin , Elizabeth , " Dictionary of Law " , 4^Th Ed , London,  Oxford University Press , 1997

43 - Alan Dignam , John Lowry , Company Law , 1Ed , London, Oxford University Press , 2006.

44- Andrew Borrowdale, Duties and Responsibilities of Directors and Company Secretaries in New Zealand 2 Ed, CCH NEW ZEALAND LIMITED,2003.

45- Ann Ridley , Company Law , 2 Ed, London, Oxford University Press,2007.

46- Ben Pettet , Company Law , 1 Ed , Longman , 2001.

47- Davies, paual L, Gowers Principles of Modern Company law,6^th ed., London, Sweet and Maxwell,1997.

48- Farrar , John H. The Personal Liability of Directors For Corporate Torts, Bond University , 1997-  http: //epublications. Bond. Edu.au /bir/vol9 / iss1/6.                                                   

49- Fridman , G.H.L , " The Law of Agency " 6^Th Ed , London , Butter worths , 1990

50- Francis Rose , Company Law in a Nutshell , 6 Ed , London , Sweet & Maxwell , 2004.

51 - Hodder, Arnold, Company Law, First Edition, Publication Data, 2008.

52 -Mayson, Stephen and other, Company Law, Eleventh Edition, London, Blackston press, 1994.

53 - Morse, Geoffrey, Charlesworth and Morse Company Law, Fifteenth Edition, London, Sweet and Maxwell, 1996.  

54- Mayson, Stephen W. et al, Company Law,11^th ed.,    London , Blackstone, 1999.

55-  Reynolds , F.M.B , " Bowstead and Reynolds Agency " , Sixteenth Ed  , Sweet & Maxwell , 1996.

56- R . C . Chawla , Company Law and Auditing , 2 Ed , 2000.

57-.Sealy, L.S, Cases and Material in Company Law, Eighth Edition, New York, Oxford University Press, 2008.