مقایسه اثربخشی طرح‌واره درمانی و ذهن‌آگاهی بر راهبردهای سازگارانه تنظیم شناختی هیجان در مصرف‌کنندگان مواد محرک

دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی

مقاله 1، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 68، شهریور 1396، صفحه 1-10   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سمیرا سیدآسیابان¹؛ غلامرضا منشئی^{* 2}؛ پرویز عسگری³

¹دانشجوی دکتری، گروه روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

²عضو هیأت علمی گروه روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

³عضو هیأت علمی گروه روان‌شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

هدف پژوهش مقایسه اثربخشی طرح‌واره درمانی و ذهن‌آگاهی بر راهبردهای سازگارانهتنظیم شناختی هیجان در مصرف‌کنندگان مواد محرک بود. این پژوهش شبه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل و دوره پیگیری سه‌ماهه بود. جامعهآماریپژوهشبیمارانیبودندکهبرایترکمواد محرکبهمرکزترکاعتیادبیمارانسرپاییوابستهبه سازمانبهزیستیاهواز در سال 1393مراجعهنمودند. از میان آنها،60 نفر به شیوه نمونه‌گیریدر دسترس انتخاب و با روش تصادفی ساده در دو گروه آزمایشی و یک گروه گواه جای داده شدند. گروه آزمایشی طرح‌واره درمانی در طی 10 جلسه 1 ساعته و گروه آزمایشی ذهن‌آگاهی در طی 8 جلسه 45دقیقه‌ای به‌صورت گروهی تحت درمان قرار گرفتند. آزمودنی‌ها به کمک پرسشنامه‌های تنظیم شناختی هیجان گارنفکسی و همکاران (2002)پیش از آغاز درمان، پایان جلسات درمان و همچنین مرحله پیگیری 3 ماهه پس از درمان گروهی ارزیابی شدند. گروه گواه بدون هیچ درمان گروهی بودند. با استفاده از آزمون مقایسه زوجی (LSD) نتایج نشان داد به‌کارگیری طرح‌واره درمانی و ذهن‌آگاهی در سوءمصرف مواد محرک مؤثر است.به عبارتی هر دو گروه آزمایشی به‌طور معنی‌داری نسبت به گروه گواه در مرحلة پس‌آزمون و پیگیری افزایش در راهبردهای سازگارانه تنظیم شناختی هیجان را در سطح (05/0>p) نشان دادند.همچنین هر دو با یکدیگر تفاوت معنی‌دار دارند و گروه طرح‌واره درمانی تأثیر بیشتری از ذهن‌آگاهی داشته است.بر این اساس می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که در پیشگیری از مصرف مواد محرک، تمرکز به رویکردهای طرح‌واره درمانی و ذهن‌آگاهی بر راهبردهای سازگارانهتنظیم شناختی هیجان مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها

طرح‌واره درمانی؛ ذهن‌آگاهی؛ راهبردهای سازگارانه تنظیم شناختی هیجان؛ مصرف‌کنندگان مواد محرک

مراجع

افشاری، ر؛ زارع، ا؛ معین، ل؛ نظیری، ق و نقوی، م.(1390). تبیین میزان اثربخشی رویکرد طرح‌واره درمانی گروهی بر اختلالات شخصی دسته B مردان وابسته به مواد. روش‌ها و مدل روان‌شناختی، سال اول، شماره چهارم، صفحه 135-119.

بشارت، م. ع. (1388). بررسی مقدماتی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان. گزارشپژوهشی. دانشگاه تهران.

بشارت، م. ع. (1390). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان در نمونه‌ای از جامعه ایرانی. مجلةدانشکدهپرستاریومامایی، 25 و 26، 54-45.

بهرامی، ع.(1393). اعتیاد و روند پیشگیری. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت، صفحه.

بیابانگرد، ا. (1388). روش‌های تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی. چاپ پنجم. تهران نشر دوران.

دلاور، ع. (1389). احتمالات و آمار کاربردی در روان‌شناسی و علوم تربیتی. چاپ دوم تهران: نشر رشد.

ریو، جان مارشال. (2004). انگیزش و هیجان، مترجم سیدمحمدی یحیی، (1390)، چاپ سوم، تهران: انتشارات ویرایش.

ساعتچی، م.، کامکاری. ک؛ و عسکریان، م. (1389). آزمون‌هایروان‌شناختی، چاپ سوم، تهران: نشر ویرایش.

سجادی، م.، شریعتی فر، ن.، مطلبی، م.، عباس نژاد، ا؛ و ناظمی، ح. (1393). میزان آگاهی و نگرش نسبت به مواد روان‌گردان و شیوع سوءاستفاده از آن در دانشجویان دانشگاه گناباد، مجلة افق دانش، سال هشتم، 15 (3)، 58-65.

سرمد، ز؛ و حجازی، ا.(1387). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. چاپ دوم، تهران: انتشارات آگاه.

سهرابی، ن.(1390). بررسی میزان سلامت روانی و تنیدگی در معتادان، قاچاقچیان مواد مخدر و افراد عادی، مجلة روا‌‌‌ن‌شناسی اعتیاد پژوهی، سال نهم، 8 (30)، 182 – 173.

طوفانی، ح؛ و جوانبخت، م.(1391). شیوه‌های مقابله‌ای و نگرش‌های ناسالم در معتادان به مواد مخدر و افراد سالم. مجلة اندیشه و رفتار، سال هفتم، شماره 1 و 2، ص 55 تا 65.

عبدالله پور، م. (1391). تأثیر آموزش طرح‌واره درمانی بر عزت‌نفس، عملکرد خانواده و سلامت روان دانش‌آموزان پسر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، واحد علوم و تحقیقات اهواز.

کفراشی، س. (1387). آموزش خانواده در اعتیاد. سایت کلینیک تخصصی ترک اعتیاد آینده.

لوکارینی، ت. (2003). جوانان و اعتیاد. ترجمه مهشید بهروزی (1389)، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

Astals, M., Díaz,L., Domingo,A., Santos,A., Bulbena,A. & Torrens M. (2009). Impact of Co-Occurring Psychiatric Disorders on Retention in a Methadone Maintenance Program: An 18-Month Follow-Up Study. International Journal of Environmental Research and Public Health:1660-4601:2822-2832

Avants, S. K., Beitel, M., & Margoline, A. (2009). Making the shift from addict self to spiritual self: Result from a stage I study of spiritual self-schema (3-5) therapy for the treatment of addiction and HIV risk behavior. Mental Health, Riligion, and Culture, 8, 167-177.

Baer, R. A. (2014). Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clinical Psychology, Science and Practice, 10, 125-143.

Chung T., Langenbucher J., Labouvie E., Pandina R.J., Moos R.H. (2011). Changes in alcoholic patients' coping responses predict 12-month treatment outcomes. Journal of Consult Clin Psychol.; (69): 92-100.

Daley, D. C., &Marlatt, G. A. (2005). Relapse prevention. In J. H. Lowinson, P. Ruiz, R. B. Millman, & J. G. Langrod (Eds.), Substance abuse: A comprehensive textbook (pp. 772 – 785). Philadelphia Lipincott, Williams, and Wilkins.

Farrell, J.M., Shaw, I. A, Webber, M. A. (2010). Schema- Focused Approach to Group Psychotherapy for Outpatients with Borderline Personality. Journal of Engineering and Applied Sciences. 3(13): 1297-1304.

Garnefski, N., Kraaij, V., & Spinhoven, P. (2002). CERQ: Manual for the use of the Cognitive Emotion Regulation Questionnaire. Datec, Leiderdorp, The Netherlands.

Garnefski, N., Kraaij, V., & Spinhoven, P.h. (2001). Negative life events, cognitive emotion regulation and depression. Personality and Individual Differences, 30, 1311-1327.

Gilbert, P., & Leahy, R. L. (2012). The therapeutic relationship in the cognitive behavioral psychotherapies. New York: Routlede.

Hummel, A., Shelton, K. H., Heron, J., Moore, L., & Van den Bree, M. B. M. (2013). A systematic review of the relationships between family functioning, pubertal timing and adolescent substance use. ADDICTION, 108(3), 487-96.

Ilgen, M., Jain, A., Kim, H. M., & Trafton, J. A. (2008). The effect of stress on craving for methadone depends on the timing of last methadone dose. BehaviourResearch and Therapy, 46(10), 1170-1175.

Jenkins, S. S. (2009). Informing therapeutic treatment and practice: A Study of Recovery Histories of Non-recidivists.ProQuest.

Kinman, G., Grant, L. (2010). Exploring steers resilience in trainee social workers: The Role of Emotional and social competencies. Journal of Personality and Psychology, 82, 1007-1022.

Marlatt G.A., Bowen S., Chawla N., Witkiewitz K. (2014). Mindfulness-Based Relapse Prevention for Substance Abusers: Therapist Training and Therapeutic Relationships. In S. Hick and T. Bien (Eds.), Mindfulness and the Therapeutic Relationship. New York: Guilford Press.

Mc-Kay, J. R. (2009). Treating substance use disorders with adaptive continuing care.American Psychological Association.

McKay, J.R., Franklin, T.R., Patapis, N. & Lynch, A. (2011). Conceptual, methodological, and analytical issues in the studies of relapse. Clin Psychol Rev.; (26): 109-127.

Mikels J,t.)2009). Happiness unpacked: positive emotions increase Life satisfaction by building resilience.American Psychological Association; 9(3):361-68.

Mitmansgruber, H., Beck, N., Thomas, H., Stefan, A., & Schubler, G. (2011).When you don’t like what you feel: Experiential avoidance, mindfulness and meta- emotion in emotion regulation, Personality and Individual Differences., Volume 46, Issue 4, pp. 448-453.

Morone, N. E., Lynch, C. S., Greco, C. M., Tindle, H. A., & Weiner, D. K. (2015). “I Felt Like a New Person.” The Effects of Mindfulness Meditation on Older Adults With Chronic Pain: Qualitative Narrative Analysis of Diary Entries. The Journal of Pain, Vol 9, No 9, 841-848.

Platter, A.J., & Kelley, M.L. (2012). Effectiveness of an Educational and Support Program for Family Members of a Substance Abuser Abstract. AM J FAM THER., 1 (40), 208-231.

Riso, P.L., & Du Toit, DJ. (2011). Cognitive schemas and core biliefs in psychological problems: A scientist- practioner guide. Washington. MDC: American Psychological Association; (5)52.

Roberts, R.E,Roberts,C.R.xine.Y. (2007).comorbidity of substance abuse disorder and other psychiatric disorder among adolescents evidence from an epidemiologic survey drug and alcohol dependence. 88s,pp,4- 13.

Schydlower, M. (2015). Substance abuse, a guide for health professional s American Academy of pediatrics, dedicated to the health of all children. 2 ^rd ed. Illinois: American Academy of pediatrics: p 234-240.

Skeen, M. (2010). A schema- focued analysis of Philip care in W, Somerset Maugham s "of Human Bondage" the Wright Institute. 105, 481-495.

Vollenweider, F.x., Liechti, M.E., Gamma, A., Greer, G., & Geyer, M. (2012). Acute psychological and neurophysiologic effects of MDMA in humans. J Psycholactive Drugs;34(2):171-84.

West, R., & Hardy, A. (2006).Theory of addiction.Wiley-Blackwell.

Witkiewitz K., & Bowen, S. (2013). Depression, Craving, and Substance Use Following a Randomized Trial of Mindfulness-Based Relapse Prevention. J Consult Clin Psychol.; 78(3): 362-374.

World Health Organization. Mental health evidence, research team, & Disease control priorities project. (2006). Disease control priorities related to mental, neurological, developmental and substance abuse disorders.World Health Organization.