بررسی ادلّه قائلین به حرمت ریش‌تراشی در میان فقهای امامیه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 2، دوره 7، شماره 24، شهریور 1390، صفحه 27-50   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد بهشتی^{* 1}؛ جواد هاشمی²

¹استاد دانشگاه تهران

²دانشگاه تهران

چکیده

یکی از مسائلی که اذهان متشرعین را به خود مشغول کرده حکم شرعی ریش­تراشی می­باشد. مسأله حلق لحیة در میان فقهای امامیه اولین­بار در اواخر قرن هفتم مطرح شد اما تصریح به حرمت از قرن دهم یا یازدهم هـجری­قمری در کتب فقهی شیعه آغاز شده­است. قائلین به حرمت ریش­تراشی به ادلّه مختلف­- کتاب، روایات، اجماع، شهرت، سیره مسلمین، ارتکاز متشرعین و عقل- استدلال کرده­اند که با بررسی دقیق آنها روشن می­گردد که هیچ یک از آن مستندات، صلاحیت وافی برای اثبات حرمت ریش­تراشی را ندارد و ادلّه اصل برائت مقتضی جواز حلق لحیة می­باشد اما چون از طرفی دیگر، هیچ یک از انبیا و اولیا (معصومین) و علمای اسلام از صدر تا به حال ریش­تراشی نکرده­اند مقتضای احتیاط، نتراشیدن ریش خواهد بود

کلیدواژه‌ها

ریش؛ ریش‌تراشی؛ لحیة؛ حلق؛ اعفاء؛ تراشیدن صورت

مراجع

قرآن کریم

2.   ابن­غضائرى، احمدبن ابى­عبدالله، کتاب الضعفاء- رجال ابن الغضائری، اسماعیلیان، قم، 1406ق.

3.   ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق،چاپ ‏سوم.

4.   احسائى، ابن ابى جمهور، محمد بن علی بن ابراهیم، الأقطاب الفقهیة على مذهب الإمامیة، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، قم، 1410 ق،‏ چاپ اول.

5.   ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، عوالی­اللآلی،انتشارات سیدالشهداء(ع)،قم، 1405ق.

6.   استادی، رضا، ده رساله، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1380ش، چاپ دوم.

7.   استرآبادى، محمّد باقربن محمّدحسینى[میرداماد]،شارع­النجاة فی­أحکام العبادات، تهران، 1397ق.

8.   انصاری، مرتضی[شیخ انصاری]، صراط النجاة، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم، قم ، 1415ق.

9.   ـــــــــــــــــــــــــــــ، فرائد الاصول، دفتر انتشارات اسلامی، بی­جا، بی­تا.

10.  ـــــــــــــــــــــــــــــ، الطهارة،کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم، قم،1415ق، چاپ اول.

11.  ـــــــــــــــــــــــــــــ، المکاسب،کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم،قم،1415ق،چاپ اول.

12.  انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1415ق.

13.  بحرانى، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1405ق.

14.  بزرگ تهرانی، شیخ آقا، الذریعه الی تصانیف الشیعه، اسماعیلیان، قم، 1408ق.

15.  بلاغى، محمد جواد، رسالة فی حرمة حلق اللحیة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1415ق، چاپ اول.

16.  بندریگی، محمد، المنجد، انتشارات ایران، تهران، بی­تا، چاپ دوم.

17.  بنی هاشمی خمینی،سیدمحمد حسین، توضیح المسائل مراجع، دفترانتشارات اسلامى،قم، 1424ق.

18.  تبریزى، جواد، إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، اسماعیلیان، قم، 1416ق.

19.  توحیدی، محمد علی، مصباح الفقاهة، تقریرات بحث آیت الله خویی، بی­جا، بی­تا.

20.  جزائرى، عبد اللَّه بن نور الدین، التحفة السنیة فی شرح النخبة المحسنیة، ایران، بی­تا.

21.  جوهری، اسماعیل­بن­حماد، الصحاح­تاج­اللغة­و صحاح العربیة، دارالعلم للملایین، بیروت،1407ق.

22.  حرّ عاملى، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، مؤسسه آل البیت،  قم، 1409ق، ‏ چاپ اول.

23.  حلى، یحیى بن سعید، الجامع للشرائع، سید الشهداء العلمیة، قم، 1405ق، چاپ ‏اول.

24.  حلّى، محمد بن منصور[ابن ادریس]، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1410ق، ‏ چاپ دوم.

25.  حلّى، حسن بن على بن داود، رجال ابن داود، دانشگاه تهران، تهران، 1383ق.

26.  حلى، حسن بن یوسف[علامه]، خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال، دار الذخائر، قم، 1411ق.

27.  حمیرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، کتابفروشى نینوا، تهران، بی­تا.

28.  خراسانی، محمد کاظم[آخوند]، کفایة الاصول، موسسه آل البیت، 1409ق، چاپ اول.

29.  راغب اصفهانى، حسین­بن محمد، المفردات فی­غریب القرآن، دارالعلم‏‏، بیروت،1412ق، چاپ اول.

30.  زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، المکتبة الحیاة، بیروت، بی­تا.

31.  سبحانی، جعفر، تهذیب الاصول، تقریرات بحث امام خمینی، اسماعیلیان، قم، 1382ش.

32.  سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، دفتر آیة الله سبزوارى، قم، 1413ق.

33.  طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه، قم، 1417ق، چاپ پنجم.

34.  طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش.

35.  طریحى، فخر الدین، مجمع البحرین، کتابفروشى مرتضوى، تهران، 1416ق، چاپ ‏سوم.

36.  طوسى، محمد بن حسن[شیخ]، التبیان فی تفسیر القران، مکتب الاعلام الاسلامی، بی­جا، 1409ق، چاپ اول.

37.  ـــــــــــــــــــــــــــــ، تهذیب الأحکام،دارالکتب الإسلامیة، تهران، 1407ق، چاپ چهارم.

38.  ـــــــــــــــــــــــــــــ، رجال الشیخ - الأبواب،دفترانتشارات­اسلامى،قم،1415ق،چاپ ‏اول.

39.  ـــــــــــــــــــــــــــــ، الفهرست، المکتبة الرضویة، نجف، بی­تا.

40.  عاملى، بهاءالدین محمد بن حسین[شیخ بهائى]، الحبل المتین فی أحکام الدین، کتابفروشى بصیرتى،قم، 1390ق، چاپ ‏اول.

41.  عاملى، جوادبن محمدحسینى، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1419ق، چاپ اول.

42.  عاملی، محمد حسین، ارشاد العقول الی مباحث­الاصول، تقریرات بحث آیت الله سبحانی، موسسه امام صادق، قم، 1424ق، چاپ اول.

43.  على بن جعفر، مسائل علی بن جعفر، مؤسسه آل البیت، قم، 1409ق، ‏ چاپ اول.

44.  عیاشى، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، چاپخانه علمیه، تهران، 1380ق.

45.  فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، منشورات الهجرة، قم ، 1410ق، چاپ‏دوم.

46.  فیض کاشانى، محمد محسن، مفاتیح الشرائع ، بی­جا ، بی­تا.

47.  ــــــــــــــــــــــــــ، الوافی،کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی(ع)، اصفهان، 1406ق، چاپ اول.

48.  قمى، على بن ابراهیم، تفسیر قمى، دار الکتاب، قم، 1367ش، چاپ چهارم.

49.  قمی، محمد بن علی بن بابویه[شیخ صدوق]، الخصال، جامعه مدرسین، قم، 1403ق. 

50.  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، علل الشرائع، انتشارات مکتبة الداورى، قم، بی­تا.

51.  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، معانی الأخبار، انتشارات جامعه مدرسین، قم،1361ش.

52.  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، من‌لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1413ق، چاپ ‏دوم.

53.  کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم، بی­تا، ‏ چاپ اول.

54.  کشى، محمد بن عمر بن عبد العزیز، رجال الکشی-اختیار معرفة الرجال، مؤسسه نشر در دانشگاه مشهد، مشهد، 1490ق.

55.  کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407ق، ‏ چاپ چهارم.

56.  کوفى، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات، مکتبة نینوى الحدیثة، تهران، بی­تا.

57.  لارى، سید عبد الحسین، مجموع الرسائل، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، 1418ق، چاپ ‏اول.

58.  مجلسى، محمد تقى[مجلسی اول]، روضة المتقین فی شرح من­­ل یحضره الفقیه، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، قم، 1406ق، چاپ دوم.

59.  مجلسى، محمد باقر[علامه مجلسی]، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق.‏

60.  ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، حلیة المتقین،انتشارات موعوداسلام، بوشهر،1382ش، چاپ اول.

61.  ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1404ق،‏ چاپ دوم.

62.  مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، اسماعیلیان، قم، بی­تا، چاپ پنجم.

63.  مقداد بن عبد اللَّه، جمال الدین[فاضل مقداد]، نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة، آیة الله مرعشى نجفى، قم، 1403ق، چاپ ‏اول.

64.  مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1376ش، چاپ بیستم.

65.  مکی عاملى، محمد بن جمال الدین[شهید اول]، القواعد و الفوائد، مفید، قم،بی­تا.

66.  موسوى تبریزی، سید ابو الحسن[مولانا]، الحلیة فی حرمة حلق اللحیة، تبریز، بی­تا.

67.  موسوی خمینی، روح الله[امام خمینی]، انوار الهدایة، تنظیم و نشر آثار امام، قم، 1415ق، چاپ دوم.

68.  موسوی خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الاصول، کتابفروشی داوری، بی­جا، 1417ق، چاپ پنجم.

69.  ــــــــــــــــــــــــــ، معجم رجال الحدیث، بی­جا ، بی­تا.

70.  نجاشى، احمدبن على بن احمد، رجال النجاشی-فهرست­أسماء مصنفی­الشیعة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1407ق.

71.  نجفى، محمد حسن بن باقر[صاحب جواهر]، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، بی­تا، چاپ ‏هفتم.

72.  نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، رسائل و مسائل، بی­جا ، بی­تا.

73.  نورى، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسه آل البیت، بیروت، 1408ق، ‏ چاپ اول.